Ο ΤΑΦΟΣ ΤΗΣ ΑΜΦΙΠΟΛΗΣ-Ο ΤΑΦΙΚΟΣ ΘΑΛΑΜΟΣ ΩΣ ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΑΠΟΘΕΤΗΣ

Οι πολύ καλοί φίλοι του ιστολογίου Ελαφηβόλου Ε, Kostas Daskalos μας καταθέτουν την πολύ σημαντική εργασία τους για την πιθανή χρήση του ταφικού θαλάμου της Αμφίπολης ως τελετουργικού αποθέτη θεμελίωσης.
 
Ας δούμε τι μας αποκαλύπτουν.....

 ===============================


Ο ΤΑΦΙΚΟΣ ΘΑΛΑΜΟΣ ΤΗΣ ΑΜΦΙΠΟΛΗΣ ΩΣ ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΑΠΟΘΕΤΗΣ ΘΕΜΕΛΙΩΣΗΣ

Ο όρος αποθέτης δεν έχει πάντοτε σαφή σημασία και χρήση, γι’ αυτό και συχνά περιγράφεται ως θήκη, κρύπτη, όρυγμα, λάκκος, κασέλα, κίστη, βόθρος. Σε γενικές, πάντως, γραμμές, αναφέρεται σε μια πυκνή και προπάντων σκόπιμη και μη ανακτήσιμη, πρωτογενή ή δευτερογενή, συσσώρευση τεχνέργων, που έχει εναποτεθεί σε οριοθετημένους διαμορφωμένους υπόγειους και μη προσβάσιμους χώρους. Κατά συνέπεια, η περίφραση αποθέτης θεμελίωσης αναφέρεται σε μία ειδική κατηγορία σταθερών κατασκευών με αυτόνομη ερευνητική αξία και ερμηνευτική δυναμική, που σχετίζεται με τη στοχευμένη και κοινωνικά οργανωμένη τελετουργική εναπόθεση πολυποίκιλων φυσικών και υλικών αγαθών στις τάφρους θεμελίωσης και τους «μεταβατικούς» χώρους κατώφλια, θύρες, τοιχοποιίες των κτηρίων. 

Αποθέτες θεμελίωσης, ανάκτορο Φαιστού

Κάτω από αυτό το πρίσμα, οι αποθέτες θεμελίωσης συνιστούν την έμπρακτη προβολή της έμφυτης ανάγκης του ανθρώπου για υπέρβαση των δυνατοτήτων του και «χειραγώγηση» των φυσικών δυνάμεων μέσα από μιμητικές και επαναλαμβανόμενες πράξεις που περιλαμβάνουν ποικίλα υλικά και λεκτικά σύμβολα. Η επανάληψη της ίδιας τελετουργικής συνταγής, με αφορμή, συνήθως, μια αλλαγή-σταθμό στον κύκλο της ζωής ενός κτηρίου, προϋποθέτει ένα αυστηρό μηχανιστικό και αιτιοκρατικό πλαίσιο, που βασίζεται στη δυϊστική αντίληψη διαίρεσης του κόσμου σε ένα ορατό-υλικό και ένα αόρατο-πνευματικό επίπεδο.

Ο Οδυσσέας ανάμεσα στον Ευρύλοχο και τον Περιμήδη συνομιλεί με το κεφάλι του Τειρεσία που αναδύεται ανάμεσα από τα πόδια του. Κρατήρας, αγγειογράφος: Δόλων, περίπου 380 π.Χ. (Παρίσι, Εθνική Βιβλιοθήκη)

Ο Όμηρος αναφέρεται εύστοχα στο ταξίδι του Οδυσσέα στον Κάτω Κόσμο, όπου ο ήρωας, προκειμένου να διεκπεραιώσει την αναίμακτη σπονδή και την αιματηρή θυσία, ανοίγει στο χώμα με το ξίφος του ένα τετράγωνο λάκκο-«βόθρο», πιστοποιώντας έτσι με αυτήν την πράξη έναν locus classicus, ο οποίος ανάγεται σε πανάρχαιες πρακτικές, που πιθανότατα ακολουθούσαν, σε ειδικές περιπτώσεις, οι πρόγονοί μας.

Κάτω Μπράβας Βελβεντού. Πήλινα ειδώλια γυναικείων μορφών, από λάκκο-αποθέτη

Στο πλαίσιο αυτό, ταφικά αγγεία όπως οι πρόχοι και τα άωτα κωνικά κύπελλα συχνά ανεστραμμένα η σπασμένα καθώς και η παρουσία υπολειμμάτων από αιματηρές, αναίμακτες και έμπυρες θυσίες, μετατρέπονται σε προσφορές και μεταμορφώνονται σε φορείς της ανταπόκρισης των ανώτερων δυνάμεων στο αίτημα του ενεργούντος. Παράλληλα, το πλήθος των αγγείων, ειδωλίων καθώς και των οστών ίσως υπαινίσσεται την πραγματική ή συμβολική, παρουσία του πλήθους και την κοινοτική προσέγγιση του υπερφυσικού, ειδικά σε περιπτώσεις θεμελίωσης ή ανακαίνισης «ανακτόρων». Η απόκρυψη αντικειμένων και συνάμα προσωπικών ή δημόσιων μηνυμάτων εγγράφεται στη σφαίρα τελετουργικών και συμβολικών παραδόσεων που όμως δεν είναι τόσο ορατές, όπως αυτές που συνάδουν με το θάνατο καθώς κάθε πράξη τελετουργικής απόθεσης σχετίζεται με προσφορές στους Χθόνιους Θεούς.

Αρχαία Αλίκυρνα: Κιβωτιόσχημος τάφος-αποθέτης, με τα κτερίσματα κατά χώραν

Πλείστα τα αρχαιολογικά ευρήματα, αποθετών θεμελίωσης που συναντήσαμε στην μελέτη αυτής της έρευνας. Ενδεικτικά παραθέτουμε ένα μέρος αυτών, τα οποία μοιάζουν με τα ευρήματα του τάφου της Αμφίπολης:

Στα Χανιά, στον λόφο Καστέλλι. Σε συστηματική ανασκαφή σε επαφή με το εσωτερικό τείχος, έχει αποκαλυφθεί τμήμα εκτεταμένης εξωτερικής αυλής των αρχών του 13ου αι. π.Χ. 

Ζεύγη κεράτων αιγάγρων μπροστά σε ορθογώνια τοιχογραφημένη κατασκευή αποθέτη. Ανάμεσά τους είχαν τοποθετηθεί κατά τον ίδιο τρόπο και οστά νεαρής γυναίκας (Χανιά, ανασκαφή «Κατρέ 1»)

Το εύρημα έχει προκαλέσει μεγάλο επιστημονικό ενδιαφέρον με αφορμή την ανεύρεση, πάνω στο ιδιαίτερα επιμελημένο δάπεδο της αυλής από παχιά στρώση κονιάματος, συνήθως κάτω από μικρούς λιθοσωρούς, διάσπαρτων συγκεντρώσεων από σφάγια διαφόρων ζώων (νεαρών αιγάγρων, αιγοπροβάτων, βοοειδών και χοίρων), ανάμεσα στα οποία αναγνωρίστηκαν, με τον ίδιο τρόπο απόθεσης και διασποράς, οστά μιας νεαρής γυναίκας. H μεγαλύτερη συγκέντρωση οστών βρέθηκε στο βορειότερο τμήμα του ανεσκαμμένου χώρου.

Στην 27η Συνάντηση για το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και τη Θράκη για το 2013 (ΑΕΜΘ), η Δρ. Σέβη Τριανταφύλλου, λέκτορας Προϊστορικής Αρχαιολογίας και Οστεοαρχαιολογίας στο ΑΠΘ, μια από τις δύο ειδικούς που μελετούν το οστεολογικό υλικό του ταφικού μνημείου του Λόφου Καστά, στην μελέτη της στην νεολιθική Αυγή αναφέρει μεταξύ άλλων: «Η διαχείριση των νεκρών, μοιάζει να σχετίζεται περισσότερο με τον οικισμένο χώρο, τουλάχιστον με βάση τα μέχρι τώρα γνωστά παραδείγματα. Ταφές εντοπίζονται κάτω από δάπεδα οικημάτων, ή σε σχέση με κάποιες κατασκευές τους, μέσα σε λάκκους σε ανοιχτούς χώρους μεταξύ κτισμάτων, αλλά και στις περιμετρικές τάφρους των οικισμών, ενώ ανθρώπινα οστά βρίσκονται διασκορπισμένα και στις επιχώσεις».

Ανασκαφή Τέντα, Κύπρου: Ταφές κάτω από τα δάπεδα

Στην αρχαιολογική μελέτη "Ο αποθέτης των γλυπτών του ιερού της Εύκλειας στην αγορά των Αιγών ", αναφέρεται: Τρεις καύσεις νεκρών μέσα σε πολύτιμα μετάλλινα αγγεία εντοπίστηκαν στην επίχωση μεγάλου ορύγματος 10 μ. περίπου στα βόρεια του αποθέτη των γλυπτών (Χρ. Σαατσόγλου-Παλιαδέλη, Α. Κυριακού, Ε.Μητσοπούλου). Χαρακτηριστικές είναι οι περιπτώσεις «τακτοποίησης» προκειμένου να αποκατασταθεί η τάξη στο χώρο του νεκροταφείου μετά από ιερόσυλες επεμβάσεις. Η ενδελεχής μελέτη των αποθέσεων στο ιερό και των εκδηλώσεων σεβασμού στο νεκροταφείο μπορεί να συμβάλει στην ανίχνευση ενός ιδεολογικού πλαισίου όπως αυτό συνυφαίνεται με τελετουργικές πράξεις ως θεμελιώδη έκφραση και δράση της κοινωνίας.

Στον Πρόδρομο Καρδίτσας: Εκτός από τις πρωτογενείς ταφές, γνωστό είναι και το έθιμο της ανακομιδής οστών και της ταφής τους κάτω από το δάπεδο. Βρέθηκαν οστά από ένδεκα κρανία, θραυσμένα μηριαία οστά και οστά θώρακα, όχι σε ανατομική θέση, αλλά σκορπισμένα κάτω από το δάπεδο οικίας, και μάλιστα σε τρία διαδοχικά στρώματα.

Αρχαία Αλίκυρνα. Κεφάλια ειδωλίων από τον αποθέτη

Στο Εμποριό Χίου: Μεταξύ των οικιστικών καταλοίπων ξεχώριζε ένα αψιδωτό κτίσμα, στο δάπεδο του οποίου βρέθηκε μεγάλος αριθμός από φολίδες και πυρήνες οψιανού, του πολύτιμου ηφαιστιογενούς πετρώματος από τη Μήλο . Κάτω από το δάπεδό του βρέθηκε ένας σκελετός παιδιού ή εφήβου, πιθανή θυσία θεμελίωσης σύμφωνα με τον ανασκαφέα.

Στον Πόρο, Ηρακλείου (ανασκαφή Λεμπέση): Το 1993 ερευνήθηκε υπόγειος, λαξευτός σπηλαιώδης τάφος με προθάλαμο και δρόμο. Στην επίχωση του θαλάμου και του προθαλάμου, υπήρχαν ανακατεμένα ανθρώπινα οστά, τμήματα κρανίων και ζώων.

Αρχαία Αλίκυρνα. Λεπτομέρεια από την ανασκαφή του αποθέτη

Ο «βόθρος της καθάρσεως» στην Ρήνεια: Γύρω στο 426 π.Χ. οι Αθηναίοι έκαναν τη λεγόμενη «κάθαρση της Δήλου» ανοίγοντας όλους τους τάφους που υπήρχαν στο ιερό νησί, μετέφεραν τα οστά και τα κτερίσματα στη Ρήνεια, όπου τα έθαψαν σε έναν κοινό λάκκο, τον «βόθρο της καθάρσεως». Τότε αποφάσισαν να μην γεννιέται ούτε να πεθαίνει κανείς στη Δήλο, αλλά οι επίτοκοι και οι βαριά άρρωστοι να μεταφέρονται στη Ρήνεια –γι’ αυτό δημιουργήθηκαν θεραπευτικά κέντρα και έτσι το νησί δεν έγινε μόνο μια απέραντη νεκρόπολη. Τον λάκκο ανέσκαψε μεταξύ 1898-1900 ο πρώτος έφορος Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, κ. Δημ. Σταυρόπουλος.

Στον επίλογο αυτής της έρευνας ας θυμηθούμε τα λόγια της Χ. Παλιαδέλη σε συνέντευξή της στις 24/10/14:
«Καταστράφηκε το γλυπτό, ναι, αλλά το γεγονός ότι βρέθηκε θαμμένο, γιατί στην ουσία κάτω από την επιφάνεια του κατωφλιού ήταν, είναι ένα ζήτημα.
Μήπως αυτοί που "νοικοκύρεψαν" τον τάφο μετά την καταστροφή του, θέλησαν να συγκεντρώσουν τα κομμάτια του ταφικού μνημείου σε έναν χώρο σαν «αποθέτη»; Εάν έχουν βρεθεί στο ίδιο σημείο, όστρακα αγγείων, κάποιο νόμισμα, κάποιο στοιχείο που τέλος πάντων βοηθά στη χρονολόγηση, θα είμαστε σε θέση να εντοπίσουμε και το πότε έγινε η "απόθεση". Χωρίς αναγκαστικά να συνδέσουμε το γεγονός αυτό με την τυμβωρυχία. Στην περίπτωση της Αμφίπολης, αν έχουμε “απόθεση” πρέπει να σκεφτόμαστε μία πράξη που ακολούθησε την τυμβωρυχία ή την καταστροφή. Εάν ήταν μία πράξη τυμβωρύχων με τη λογική του «κρύβω για να το πάρω αργότερα», δεν θα το πήγαιναν το κεφάλι της Σφίγγας, 14 μέτρα πίσω… Άλλωστε οι τυμβωρύχοι δεν ενδιαφέρονταν για λίθινα, τα μετάλλινα αντικείμενα τους ενδιέφεραν.»

Το πόσο ταιριάζει η σκέψη της, με τα λόγια του Δεινοκράτη στον Αλέξανδρο, είναι άξιο προσοχής:
 «Ἐγώ» εἶπε «ἔχω σκεφτεῖ, βασιλιά, νὰ ἐμπι­στευθῶ τὴν ὁμοιότητα τοῦ σώμα­τός σου σὲ ὕλη ἄφθαρτη καὶ ζω­ντανὴ ποὺ νὰ ἔχει θεμέλια αἰώνια καὶ βάρος ἀκίνητο καὶ ἀπαρασάλευτο. Δηλαδὴ τὸ ὄρος Ἄθως τῆς Θράκης, ἐκεῖ ὅπου ἔχει τὸ μεγα­λύτερο ὄγκο του καὶ ὑψώνεται περιφανέστατος καὶ ἔχει ὕψος καὶ πλάτη συμμετρικὰ καὶ βραχώδεις ἐκτάσεις καὶ συναρμογὲς καὶ δια­στήματα μὲ κάποια μορφή. Ὁ Ἄθως αὐτός εἶναι δυνατὸν μὲ τὴν τέχνη νὰ κατεργαστῇ καὶ νὰ με­τασχηματιστῂ ὧστε νὰ ὀνομάζε­ται ἀνδριάντας τοῦ Ἀλεξάνδρου καὶ νὰ εἶναι ἀληθινὸς ἀνδριάντας αὐτοῦ, ποὺ μὲ τὰ πόδια του θὰ ἐγ­γίζῃ τὴ θάλασσα, μὲ τὸ ἕνα χέρι θὰ ἀγκαλιάζῃ καὶ θὰ ὑποβαστάζῃ πόλη ἰκανὴ νὰ περιλάβῃ 10.000 κατοίκους. Μὲ τὸ δεξί χέρι κρατῶντας φιάλη νὰ χύνῃ ἀπὸ αὐτὴ σπονδὲς πρὸς τιμὴ τῶν θε­ῶν ὁλόκληρο ποταμὸ ποὺ θὰ ρέῃ ἀ­κατάπαυστα καὶ θὰ ἐκβάλλῃ στὴ θάλασσα. Τὰ χρυσὰ καὶ χαλκὰ καὶ τὰ ἐλεφάντινα καὶ τὰ ξύλινα καὶ τὰ ἔγχρωμα ἔργα, ὅλες τὶς μικρὲς καὶ ἀγοραστὲς εἰκόνες ποὺ τὶς κλέβουν ἄς τὶς ἀφήσουμε». (Πλουτάρχου Περί της Αλεξάνδρου Τύχης η Αρετής)

Συντάκτες: Ελαφηβόλου Ε, Kostas Daskalos

Πηγές:
Χριστίνα Παπαδάκη, Μινωικοί «αποθέτες θεμελίωσης», Εννοιολογικός προσδιορισμός, βασικά χαρακτηριστικά και σημασία
http://www.archaiologia.gr/blog/2014/11/03/%CE%BC%CE%B9%CE%BD%CF%89%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CE%AF-%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%B8%CE%AD%CF%84%CE%B5%CF%82-%CE%B8%CE%B5%CE%BC%CE%B5%CE%BB%CE%AF%CF%89%CF%83%CE%B7%CF%82/

ΚΕ΄Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων: Ανασκαφές στη δυτική Κρήτη σε βάθος χρόνου ένδεκα ετών.
http://www.yppo.gr/0/anaskafes/pdfs/KE_EPKA.pdf

Ερευνητικό Πρόγραμμα νεολιθικού οικισμού Αυγής Καστοριάς
http://www.neolithicavgi.gr/?cat=1

ΑΠΘ, Το αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και στη Θράκη, 23 2009
http://www.neolithicavgi.gr/wp-content/uploads/file/Stratouli,%20Triantaphyllou,%20Katsikaridis%20&%20Bekiaris.pdf

Αθανασία Κυριάκου: Ο "Αποθέτης των γλυπτών" στο ιερό της Εύκλειας στη Βεργίνα. Πρώτη προσέγγιση της κεραμικής
http://www.academia.edu/3669706/%CE%9F_%CE%91%CF%80%CE%BF%CE%B8%CE%AD%CF%84%CE%B7%CF%82_%CF%84%CF%89%CE%BD_%CE%B3%CE%BB%CF%85%CF%80%CF%84%CF%8E%CE%BD_%CF%83%CF%84%CE%BF_%CE%B9%CE%B5%CF%81%CF%8C_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%95%CF%8D%CE%BA%CE%BB%CE%B5%CE%B9%CE%B1%CF%82_%CF%83%CF%84%CE%B7_%CE%92%CE%B5%CF%81%CE%B3%CE%AF%CE%BD%CE%B1._%CE%A0%CF%81%CF%8E%CF%84%CE%B7_%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%83%CE%AD%CE%B3%CE%B3%CE%B9%CF%83%CE%B7_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%BA%CE%B5%CF%81%CE%B1%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CE%AE%CF%82

Χρυσούλα Σαατσόγλου-Παλιαδέλη: Το Ιερό της Εύκλειας
http://www.paliadeli.gr/akadimaika/toierotiseykleias.html

Περιβαλλοντικά κατάλοιπα και ταφές από τη Νεολιθική και Χαλκολιθική Κύπρο
http://bioarchaeology-palaeopathology.blogspot.gr/2007_04_01_archive.html

Αρετή Χονδρογιάννη- Μετόκη: Η αρχαιολογική έρευνα στην κοιλάδα του μέσου ρου του Αλιάκμονα (Μέρος Γ΄)
http://www.archaiologia.gr/blog/2012/06/04/%CE%B7-%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B1%CE%B9%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%AD%CF%81%CE%B5%CF%85%CE%BD%CE%B1-%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%BA%CE%BF%CE%B9%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%B1-%CF%84%CE%BF-3/

Δρ Ολυμπία Βικάτου: Η Ιονία οδός (Mέρος Β’). Ιερά και νεκροπόλεις στην περιοχή της αρχαίας Αλίκυρνας
http://www.archaiologia.gr/blog/2012/09/10/%CE%B7-%CE%B9%CE%BF%CE%BD%CE%AF%CE%B1-%CE%BF%CE%B4%CF%8C%CF%82-2/

ΙΜΕ, Ταφικά έθιμα αρχαιότερης και μέσης νεολιθικής εποχής
http://www.ime.gr/chronos/01/gr/nl/society/en_burialfr.html

Δέσποινα Τσαρδάκα: Γνωριμία με τον αρχαιολογικό χώρο του Εμποριού
http://www.aplotaria.gr/ancient-emporios-tsardaka/

ΙΤΕ, Ψηφιακή Κρήτη: Αρχαιολογικές θέσεις Κρήτης
http://digitalcrete.ims.forth.gr/sites_display.php?id=1016

http://www.aegeanislands.gr/el/islands/culture-rhneia

http://www.thetoc.gr/politismos/article/amfipoli-i-sfigga-kai-i-pithani-praksi-eksagnismou
http://empedotimos.blogspot.gr/2014/10/blog-post_28.html

[Απαγορεύεται η αναδημοσίευση της ανάρτησης αυτής χωρίς αναφορά στην πηγή και χωρίς την πλήρη αναγραφή όλων των συντακτών όπως ακριβώς αναφέρονται σε αυτήν. Σε αντίθετη περίπτωση το ιστολόγιο επιφυλάσσεται για χρήση κάθε νομίμου δικαιώματος του]   

Ο ΤΑΦΟΣ ΤΗΣ ΑΜΦΙΠΟΛΗΣ - ΤΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΑΜΦΙΠΟΛΗΣ

Στις  7/3/2015, στο ΑΠΘ έγινε στα πλαίσια της Αρχαιολογικής Συνάντησης η παρουσίαση από την κα Χρυσανθάκη για τα Νομίσματα της Αρχαίας Αμφίπολης.
Ο πολύ καλός φίλος του ιστολογίου Γιώργος Παπαδόπουλος σημείωσε τα βασικά σημεία της ομιλίας ττης κας Χρυσανθάκη  και τα μοιράζεται μαζί μας.
Τον ευχαριστούμε για την συνεισφορά του!

==============

Η κ. Χρυσανθάκη, αναφέρθηκε στο πρόγραμμα ψηφιακής δημοσίευσης ανασκαφικών νομισμάτων από τη Αρχαία Μακεδονία, με τη ένταξη ενός συνόλου νομισμάτων από την πόλη της Αρχαίας Αμφίπολης.

Στα πλαίσια αυτής της συνεργασίας πραγματοποιήθηκε συντήρηση, καταγραφή και μελέτη 500 νομισμάτων που βρέθηκαν κατά την περίοδο των ανασκαφών που διενεργήθηκε από την Αρχαιολογική Εταιρεία Αθηνών υπό την διεύθυνση του Δ.Λαζαρίδη και την Εφορία αρχαιοτήτων Καβάλας.

Η συντήρηση των νομισμάτων του προγράμματος πραγματοποιήθηκε από τη Συντηρήτρια και έργων τέχνης Ελένη Κωτούλα στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Αμφίπολης από το Μάρτιο ως τον Αύγουστο του 2013.

Η ανακοίνωση της κας Χρυσανθάκη είχε σαν στόχο να εμπλουτίσει τη γνώση μας σχετικά με τη νομισματική κυκλοφορία της σημαντικής αυτής πόλης και να απαντήσει σε ερωτήματα που σχετίζονται με την ιστορία, την τοπογραφία και την οικιστική οργάνωση της Αμφίπολης από την ίδρυση της αθηναϊκής αποικίας ως το τέλος της αρχαιότητας.

Τα νομίσματα που επιλέχθηκαν να συμπεριληφθούν στο πρόγραμμα προέρχονται από διάφορους ανασκαφικούς τομείς της πόλης, από την ανασκαφή του Δ. Λαζαρίδη, νομίσματα που βρέθηκαν στην ισχυρή εξωτερική οχύρωση, και πιο συγκεκριμένα από το βόρειο τείχος και ιδιαίτερα από τα τμήματα του τοίχους από τις στήλες Α, Β και Γ,  από το ανατολικό τείχος και κοντά στην πύλη Ε και νότια από αυτήν, και από το νότιο τείχος από την πύλη Δ.

Μελετήθηκαν επίσης και νομίσματαπου βρέθηκαν σε κτίρια προγενέστερα, σύγχρονα, και μεταγενέστερα του βορείου τείχους.

Επίσης νομίσματα από την Ακρόπολη, από το υπαίθριο του ιερού της Κυβέλης στην περιοχή Κούκλες και μια σειρά ρωμαϊκών τάφων που βρέθηκαν ανατολικά και δυτικά του ανατολικού τείχους νότια της εσωτερικής οχύρωσης της Ακρόπολης. Και τέλος από τις ανασκαφές της πρώην ΙΗ Εφορίας νομίσματα από τα οικοδομικά συγκροτήματα στην περιοχή της πύλης ΣΤ του ανατολικού τείχους και στην θέση όπου έχει προταθεί η τοποθέτηση του Ηρώου του Βρασίδα.

Τα νομίσματα που έχουν βρεθεί στους τομείς του βορείου τείχους της Αμφίπολης των οποίων η στρωματογραφία ήτανε συχνά διαταραγμένη λόγω της κατοίκησης μέσα και έξω του βόρειου τείχους δε μπορούν προς το παρόν να επιβεβαιώσουν ή να αναιρέσουν την προταθείσα χρονολόγηση των δύο αρχικών φάσεων της κατασκευής του βορείου τείχους.

Στις πρώτες φάσεις που σχετίζεται με τον Αθηναίο στρατηγό Άγνωνα και το μακρό τείχος που αναφέρει ο Θουκυδίδης, μετά την ίδρυση της αθηναϊκής αποκίας και της δεύτερης που σχετίζεται με την παρουσία του Βρασίδα στην Αμφίπολη και την ολοκλήρωση της βόρειας οχύρωσης από τον Σπαρτιάτη στρατηγό με την ενσωμάτωση της ξύλινης γέφυρας στην πύλη Γ ανάμεσα στο 424-422 . Τα νομίσματα του βορείου τείχους μαρτυρούν περισσότερο τις διάφορες επεμβάσεις και επιδιορθώσεις  στο τείχος τους ύστερους κλασσικούς και ελληνιστικούς χρόνους και τη λειτουργία κτιρίων όπως η οικοδομή 12 που έχει κτιστεί σε στρώματα επιχώσεων που έχουν επικαλυψει την αρχική αφετηρία της πύλης Α και αντιστοιχούν στο επίπεδο της παρακείμενης στην πύλη Α νεώτερης ελληνιστικής πύλης.

Τα κτίρια τα οποία έχουν ανασκαφτεί στο εσωτερικό της πύλης Α όπως η οικοδομή 12 ανήκουν στη νεώτερη αυτή φάση για τη χρονολόγηση της οποίας η συμβολή της μαρτυρίας των νομισμάτων της οικοδομής 12 είναι σημαντική. Πρόκειται για χάλκινα νομίσματα Αμφίπολης 4ου αιώνα, Φιλίππων 4ου αιώνα, Φιλίππου Β και Αλεξάνδου Γ των οποίων η χρονολόγηση στο δεύτερο μισό του 4ου αιώνα συμπίπτει με τη χρονολογία της συνεπίγραφης μαρμάρινης στήλης που βρέθηκε στο εσωτερικό του παρακέιμενου κτιρίου 9 -10 το οποίο έχει χτιστεί με το ίδιο στρώμα επίχωσης της οικίας 12. Πρόκειται για το γνωστό συμβόλαιο αγοροπωλησίας οικίας που πραγματοποιείτε ακόμη σε τοπικό νόμισμα της Αμφίπολης και δημοσίευσε ο Μιλτιαδης Χατζόπουλος.

Προβληματική επίσης παραμένει η χρονολόγηση προγενέστερη του βορείου τείχους κτιρίων όπως πχ. του μικρού ιερού της γυναικείας θεότητας που άρχισε να λειτουργεί πριν το 437 και ταυτίστηκε από το Δ. Λαζαρίδη με ιερό Νυμφών ή με Θεσμοφόρειο. Αναζητήθηκαν αλλά δυστυχώς δε βρέθηκαν ως τώρα νομίσματα από το στρώμα καταστροφής του κτιρίου στον οποίο ανήκει ο σημαντικός αποθέτης με τα υστεροαρχαϊκά ειδώλεια και αυστηρού ρυθμού, τα τοπικού εργαστηρίου αγγεία, και την ερυθρόμορφη υδρία.

Τα νομίσματα που μελετήθηκαν προς το παρόν από το γυναικείο ιερό προέρχονται από την επίχωση του κτιρίου, χρονολογούνται στον 4ο και αρχές 3ου αι. π.Χ. και σχετίζονται με τη χρήση του χώρου έξω από το τείχος.

Το μικρό υπαίθριο ιερό δεν πρέπει να λειτουργούσε στον 4ο αιώνα αφού φαίνεται να έπαψε να λειτουργεί με την ανέγερση του τείχους. 

Συνοπτικά το νομισματικό υλικό που μελετήθηκε ως τώρα από την ανασκαφή του βορείου τείχους της οχύρωσης της Αμφίπολης δε μπορεί να βοηθήσει στην αποκατάσταση των πρώτων φάσεων της ιστοριάς της αθηναϊκής κυριαρχίας και δεν επιτρέπει ακόμα να κατανοήσουμε την τπογραφική σχέση της οχυρωμένης Αμφίπολης της εποχής του Άγνωνα και του Βρασίδα με το προάστιο των πηγών ή ακόμα και με τις 9 οδούς τη πρώτη αποικία των Αθηναίων που ο Θουκυδίδης τοποθετεί στη θέση της σημερινής Αμφίπολης.

Η πλειονότητα των νομισμάτων του ανατολικού τείχους, του τομέα των πολεοδωμικών συγκροτημάτων κοντά στην πύλη ΣΤ η οποία έχει ταυτιστεί με τις Θράκειες Πύλες χρονολογείται στο 2ο μισό του 4ου αι.και σχετίζεται με την περίοδο της 2ης οικοδομικής φάσης αυτού του τμήματος της πόλης στα χρόνια που ακολούθησαν κατά την κατάληψη της πόλης από τον Φίλιππο Β μετά την καταστροφή του ηρώου του Βρασίδα και το νέο σχεδιασμό του πολεοδομικού ιστού της πόλης με το ιπποδάμειο σύστημα.

Τα νομίσματα από την Ακρόπολη.

Και από την περιοχή Κούκλες από το ιερό της Κυβέλης και Άτη μαρτυρούν τη συστηματική χρήση του χώρου από τους ύστερους κλασικούς και ελληνιστικούς χρόνους.

Τέλος η μελέτη 5 ταφικών θησαυρών που βρέθηκανσε ρωμαϊκούς τάφους που βρέθηκαν ανατολικά και δυτικά του ανατολικού τείχους όπως και μέσα σε πύργο του ανατολικού τείχους και χρονολογούνται στα τέλη του 1ου και κυρίως στο 2ου μ.Χ αιώνα μας δίνουν πολύτιμες πληροφορίες για την οικιστική οργάνωση της πόλης κατά τον 2ο μ.Χ αιώνα.

Μέχρι τα χρόνια του Αυγούστου τα όρια της Αμφίπολης φαίνεται να είναι αυτά της κλασικής και ελληνιστικής φάσης της πόλης. Η βασικότερη Πύλη και η είσοδος της πόλης ήταν η νότια πύλη Δ όπου οι κάτοικοι της Αμφίπολης θα στήσουνε 2 βάθρα για τα αγάλματα του Αυγούστου και του Λουκίου.

Η ανέυρεση όμως των ρωμαϊκών τάφων μέσα και έξω από το ανατολικό τείχος της πόλης κατά τον 2ο μ.Χ αιώνα, μπορεί να θεωρηθεί σαν μία αλλαγή στον οικιστικό ιστό της πόλης με τη συρρίκνωσή της πιθανόν στο εσωτερικό της Ακρόπολης των κλασικών χρόνων ήδη από τον 2ο μ.Χ αιώνα την εγκατάσταση νεκροταφείου έξω από τα όρια του νέου άστεως και την εγκατάλειψη της ανατολικής οχύρωσης. 

Τα νομίσματα που έχουν ήδη μελετηθεί, συμβάλλουν στην αποκατάσταση κυρίως της νομισματικής κυκλοφορίας της πόλης κατά τους ύστερους κλασικούς και ελληνιστικούς χρόνους και ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του Β μισού του 4ου αι. και του Α μισού του 3ου αι. π.Χ.

Τα αρχαιότερα νομισματα που βρέθηκαν στο σύνολο των επιλεγμένων τομέων χρονολογούνται στο πρώτο μισό του 4ου αιώνα, νομίσματα Μηδατρίκη, Παυσανία και Χαλκιδικής Συμμαχίας. 

Η νομισματική μαρτυρία συμπληρώνοντας τα επιγραφικά και αρχαιολογικά δεδομένα φανερώνει ότι η Αμφίπολη είναι ένα επιτυχημένο παράδειγμα ενσωμάτωσης μιας σημαντικής πόλης-κράτους στο μακεδονικό Βασίλειο και της σταδιακής μετατροπής της σε μακεδονική πόλη με τη υιοθέτηση των μακεδονικών θεσμών, τη λειτουργία βασιλικού νομισματοκοπείου, και τη χρήση του βασιλικού μακεδονικού νομίσματος μετά την κατάληψή της από τον Φίλιππο Β.  Σε αντίθεση με την περιορισμένη παρουσία των μακεδονικών βασιλικών νομισμάτων στο πρώτο μισό του 4ου αιώνα και προς το παρόν απουσιάς στην πόλη νομισμάτων του Πέρδικα Γ παρά την εγκατάσταση μακεδονικής φρουράς, οι χάλκινες μακεδονικές βασιλικές κοπές  θα κυριαρχήσουν στην νομισματική κυκλοφορία της πόλης μετά το 357 και ως το τέλος του μακεδονικού βασιλείου. Τα περισσοτερα νομισματα είναι χάλκινες εκδόσεις Φιλίππου Β και Αλεξάνδρου Γ συγχρονες και μεταθανάτιες. Ακολουθούν τα νομίσματα του Κασσάνδου, του Δ. Πολιορκητού και βασιλικές κοπές τύπου μακεδονική ασπίδα και κράνος όπου λόγω κακής διατήρησης των νομισμάτων δεν εχουν προς το παρόν ταυτιστεί.

Η περιορισμένη παρουσία νομισμάτων του Αντίγονου Γονατά, του Φιλίππου Ε και του Περσέως οφείλεται στην επιλογή των ανασκαφικών τομέων που έχει προς το παρόν μελετηθεί.

Ενδιαφέρουσα είναι η σημαντική παρουσία χάλκινων νομισμάτων της πόλης των Φιλίππων του 4ου αι. π.Χ. που κυκλοφορούν μαζί με τις εκδόσεις τις χάλκινες εκδόσεις του Φιλίππου Β και Αλεξάνδρου Γ.

Όσον αφορά στα νομισματοκοπεία της Αμφίπολης η απουσία αρχαιότερων του 4ου αι. νομισμάτων στα ανασκαφικά στρώματα που μελετήθηκαν δε μας επιτρέπει να απαντήσουμε στο ερώτημα της έναρξης της νομισματικής παραγωγής της πόλης και πιο συγκεκριμένα της κοπής ή μη αργυρών υποδιαιρέσεων ημίδραχμων και οβολών στο τελευταίο 4ο του 5ου αι. όπως είχε προταθεί από το Β.Πούλιο πριν από τη συστηματική κοπή αργυρών εκδόσεων από το 370 και μετά.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η εμφάνιση των χάλκινων υποδιαιρέσεων της Αμφίπολης στα στρώματα του 2ου μισού του 4ου αι. και στο 1ο μισό του 3ου αι. π.Χ.

Από τις 3 χάλκινες υποδιαιρέσεις η μεγαλύτερη που φέρει κεφαλή Απόλλωνος σε γραμμικό τετράγωνο με το εθνικό ΑΜΦΙ απουσιάζει από το σύνολο που μελετάμε ενώ η μεσαία με κεφαλή γενειοφόρου νέου με γραμμικό τετράγωνο με το εθνικό ΑΜΦΙ εμφανίζεται σποραδικά. Η μικρή υποδιαίρεση που φέρει κεφαλή γενειοφόρου νέου όμοια με την κεφαλή των αργυρών οβολών χωρίς γραμμικό τετράγωνο με το εθνικό ΑΜΦΙ εξακολουθεί να κυκλοφορεί μαζί με τα νομίσματα του Φιλίππου Β  και του Αλεξάνδρου Γ.

Απουσιάζουν οι χάλκινες κοπές της Αμφίπολης που φέρουν κεφαλή Ηρακλή στον εμπροσθότυπο και Λέοντα στον οπισθότυπο με το εθνικό ΑΜΦΙΠΟΛΙΤΩΝ το οποίο θέμα της χρονολόγησης παραμένει ανοιχτό.  Η απουσία αυτών προς το παρόν στα στρώματα του 2ου μισού του 4ου αιώνα της πόλης είναι πραγματικά προβληματική.

Η εικόνα που σχηματίζεται προς το παρόν από το νομισματικό υλικό της Αμφίπολης συμφωνεί με αυτή του υστεροκλασικού και ελληνικού νεκροταφείου όπου από τα μέσα του 4ου επικρατούν οι μακεδονικές βασιλικές κοπές. Από τα μέσα του 4ου αιώνα η Αμφίπολη με τη ισχυρή στρατηγική θέση της θα γίνει μια νέα μακεδονική πόλη που θα ξαναοργανωθεί με νέο πολεοδομικό σύστημα, θα υποδεχτεί νέο πληθυσμό, θα αποκτήσει νέους θεσμούς και με ένα νέο νόμισμα που θα αντικαταστήσει σταδιακά την αυτόνομη νομισματοκοπία. Η άλλοτε σημαντική αθηναϊκή αποικία θα γίνει πρότυπο για τις νέες πόλεις.

[Απαγορεύεται η αναδημοσίευση της ανάρτησης αυτής χωρίς αναφορά στην πηγή και χωρίς την πλήρη αναγραφή όλων των συντακτών όπως ακριβώς αναφέρονται σε αυτήν. Σε αντίθετη περίπτωση το ιστολόγιο επιφυλάσσεται για χρήση κάθε νομίμου δικαιώματος του]  

Ο ΤΑΦΟΣ ΤΗΣ ΑΜΦΙΠΟΛΗΣ-ΦΥΛΛΙΣ, Η ΚΟΡΗ ΤΗΣ ΑΜΦΙΠΟΛΗΣ

Αναφορικά με την αποκάλυψη που έκανε ο Antonio Corso ότι "Ο Τύμβος ανεγέρθηκε «σκεπάζοντας» ένα προϋπάρχον ιερό, αφιερωμένο στην τοπική θεότητα Φυλλίδα" (βλέπε : ΘΑ ΖΗΣΟΥΜΕ ΜΕΓΑΛΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ; ) οι πολύ καλοί φίλοι του ιστολογίου Ελαφηβόλου Ε, Kostas Daskalos μας καταθέτουν την πολύ σημαντική εργασία τους περί της Φύλλιδος και της σχέσης της με την Αμφίπολη.

Ας δούμε τι μας αποκαλύπτουν.....

=============

Φυλλίς, η Κόρη της Αμφίπολης και η λατρεία της Κυβέλης και του 'Αττιος

Το τμήμα μεταξύ του όρους Παγγαίου και των ποταμών Αγγίτη και Στρυμόνα ονομαζόταν «Φυλλίς», όπως μαρτυρεί ο Ηρόδοτος:
«Η δε γη αύτη η περί το Παγγαίον όρος καλέεται Φυλλίς, κατατείνουσα τα μεν προς εσπέρην επί ποταμόν Αγγίτην εκδίδοντα εις τον Στρυμόνα, τα δε προς μεσημβρίην τείνουσα ες αυτόν τον Στρυμόνα»
ΑΠΟΔΟΣΗ: «Κι αυτή η περιοχή, που βρίσκεται γύρω από το Παγγαίο, λέγεται Φυλλίδα, κι εκτείνεται προς τα δυτικά ως τον ποταμό Αγγίτη που χύνει τα νερά του στον Στρυμόνα, ενώ προς τα νότια εκτείνεται ως τον ίδιο τον Στρυμόνα» (ΗΡΟΔΟΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑI, Έκδοση Γκοβόστη - Βιβλίο VII «ΠΟΛΥΜΝΙΑ»)

Φυλλίς, της Louise Jopling, Russell-Cotes Art Gallery and Museum
(United Kingdom - Bournemouth)

Κατά μια άλλη παράδοση, η ονομασία της περιοχής του Παγγαίου, Ροδόλειβος προήλθε από την κόρη του Σίθωνος, την Φυλλίδα, η οποία αλείφετο με εκχύλισμα από ρόδα τα οποία εφύοντο εκεί και έχουν συνδεθεί με τελετουργικές λατρείες και έθιμα της περιοχής. Το ρόδο-ρόδακας, είναι ηλιακό σύμβολο καθώς ανήκει στις ηλιακές θεότητες και τον ήλιο της Βεργίνας, τον βλέπουμε να δηλώνει την λατρεία των Μακεδόνων σε αυτόν.

Edward Coley Burne-Jones, "The Tree of Forgiveness - Phyllis and Demofoon", 1882
Lady Lever Art Gallery

Όπως έχουμε αναφέρει στην προηγούμενη ανάρτησή μας  ΟΙ ΑΚΕΦΑΛΕΣ ΣΦΙΓΓΕΣ ΚΑΙ Ο ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΑΠΑΓΧΟΝΙΣΜΟΣ  ο γιος του ήρωα Θησέα και της Φαίδρας, ο Δημοφώντας, μετά τον Τρωικό Πόλεμο επέλεξε για σύζυγό του την όμορφη Φυλλίδα, με αποτέλεσμα ο πατέρας της και βασιλιάς της Ηδωνών, Σίθωνας, να τον χρίσει διάδοχό του –το βασίλειο αυτού του θρακικού φύλου είχε σαν σημαντικό εμπορικό και οικονομικό σταθμό την Αμφίπολη.
 
Ο Δημοφώντας ωστόσο έπρεπε να γυρίσει εσπευσμένα στην Αθήνα και πριν φύγει, ορκίστηκε στη Φυλλίδα πως θα επέστρεφε γρήγορα. Η Φυλλίδα τον ξεπροβόδισε στις Εννέα Οδούς (την μεταγενέστερη Αμφίπολη), όπου του έδωσε ένα κουτί, μια κίστη της Ρέας, το οποίο έπρεπε να ανοίξει μόνο όταν θα έχανε την ελπίδα πως θα ξαναγύριζε κοντά της. Ο Δημοφώντας δεν μπόρεσε να φτάσει γρήγορα στην Αθήνα, καθώς φεύγοντας, μια τρικυμία τον έβγαλε στην Κύπρο. Εννιά φορές κατέβηκε η Φυλλίδα από τη πόλη στο λιμάνι να δει αν το καράβι του αγαπημένου της έφτασε. Όμως μάταια. Προς ανάμνηση των εννέα αυτών ημερών, ονόμασαν το μέρος, «Εννέα οδοί». Απελπισμένη και βέβαιη ότι την πρόδωσε, κρεμάστηκε από ένα δένδρο, απαγχονίστηκε.

Suicide of Phyllis, Bibliotheque nationale de France

Οι Θεοί, από οίκτο, μεταμόρφωσαν την Φυλλίδα σε δέντρο, σε αμυγδαλιά, η οποία έγινε σύμβολο της ελπίδας και της αναγέννησης. Όταν ο περιπλανώμενος, γεμάτος τύψεις, Δημοφών επέστρεψε, βρήκε τη Φυλλίδα σαν ένα γυμνό ξεραμένο δέντρο χωρίς φύλλα και άνθη. Απελπισμένος αγκάλιασε το δέντρο, το οποίο ξαφνικά πλημμύρισε από λουλούδια, δείχνοντας ότι ο έρωτας δεν μπορεί να νικηθεί από το θάνατο.

John William Waterhouse, "Phyllis and Demophon" (1907)

Στις εσωτερικές παραδόσεις η αμυγδαλιά συγκαταλέγεται στα Δέντρα της Ζωής και είναι ένα από τα δέντρα της Μεγάλης Μητέρας, της Ρέας-Κυβέλης που ως  Πότνια Θηρών ταυτίζεται με την λατρεία της Αρτέμιδας, της Δήμητρας και της Περσεφόνης. Στις φρυγικές παραδόσεις, η αμυγδαλιά συμβολίζει την αιτία, τη πηγή όλων των πραγμάτων. Αντιπροσωπεύει την Άνοιξη, την επαγρύπνηση και την αφύπνιση. Συνδέεται με τη γέννηση του Άττι, αφού η αμυγδαλιά φύτρωσε από τα όργανα της ερμαφρόδιτης Άγδιστης.

Η Κυβέλη ένθρονη σε άρμα που σύρουν δύο λέοντες, δεύτερο μισό του 2ου αιώνα π.Χ., Metropolitan Museum of Art

Η τοπική φρυγική παράδοση γι' αυτόν λέει ότι ο Δίας, στον ύπνο του επάνω, εκσπερμάτωσε πάνω στη γη κι ότι αυτή με τον καιρό γέννησε ένα δαίμονα με διπλά γεννητικά όργανα, του άνδρα και της γυναίκας που τον/την ονόμασαν Άγδιστη. Οι θεοί, φοβούμενοι τον/την Άγδιστη, απέκοψαν τα ανδρικά όργανα. Κι απ' αυτά φύτρωσε μια αμυγδαλιά. Όταν ωρίμαζαν οι καρποί της, λένε, η θυγατέρα του Σαγγάριου ποταμού, η Νύμφη Σαγαρίτιδα, τους έκοβε. Κι όπως τους έχωνε στον κόρφο της, εκεί­νοι χάνονταν αμέσως, κι αυτή βρέθηκε με παιδί στην κοιλιά. Κι όταν γέννησε άφησε το παιδί έκθετο και το περιποιόταν ένας τράγος. Όπως μεγάλωνε, η ομορφιά του ξεπερνούσε τα ανθρώπινα μέτρα και τότε τον ερωτεύθηκε η Άγδιστη. Όταν ο Άττις μεγάλωσε, οι συγγενείς του τον έστειλαν στον Πεσσινούντα για να παντρευτεί τη θυγατέρα του βασιλιά. Την ώρα που ψαλλόταν ο υμέναιος, εμφανίζεται η Άγδιστη κι ο Άττις καταλαμβάνεται από μανία και κόβει τα γεννητικά του όργανα. Το ίδιο έκανε κι αυτός που του έδωσε για σύζυγο τη θυγατέρα του. Η Άγδιστη μετάνιωσε για τις συμφορές που προκάλεσε στον Άττι και πέτυχε από τον Δία να μη σήπεται κανένα μέρος του σώματος του Άττιος ούτε να λειώνει. (Παυσανίας 7.17.10-13)

Η Κυβέλη ιππεύουσα το ιερό της ζώο, το λιοντάρι, κραδαίνει τόξο και βέλος ως Άρτεμη, σε πολύτιμο ασημένιο αγγείο από την Θράκη της Ύστερης Κλασικής Εποχής

Άλλη συμπληρωματική εκδοχή του μύθου από τον Αρνόβιο τοποθετεί την ιστορία στα σύνορα της Φρυγίας, στο σημείο όπου βρισκόταν ένας έρημος απόκρημνος βράχος που ονομαζόταν Άγδος (στο όρος Δίδυμο). Εκεί ο Δευκαλίωνας και η Πύρρα, ο πατέρας και η μητέρα του ανθρώπινου γένους, είχαν σμιλέψει ανθρώπους στην πέτρα, και η Κυβέλη, η μεγάλη μητέρα των θεών, σμιλεύτηκε και εκείνη σε αυτό το βράχο -γι' αυτό η θεά λατρευόταν με τη μορφή μιας ακατέργαστης πέτρας, ενός μαύρου βετύλου. 

Ο Δίας θέλησε να ενωθεί μαζί της αλλά δεν τα κατάφερε και άφησε το σπέρμα του σ' ένα διπλανό βράχο. Από αυτό γεννήθηκε το ερμαφρόδιτο πλάσμα Άγδιστη που το μέθυσε και το ευνούχισε ο Διόνυσος. Από το αίμα του φύτρωσε μια ροδιά. Καρπούς από αυτή τη ροδιά έβαλε στον κόρφο της η Νάνα, κόρη του θεού ποταμού Σαγγάριου της Φρυγίας, και έμεινε έγκυος. Ο Σαγγάριος διέταξε να αφήσουν το παιδί που γεννήθηκε, έκθετο. Την ανατροφή του βρέφους την ανέλαβε ένας τράγος, γι’ αυτό και πήρε το όνομα Άττις, που στα Φρυγικά, «attagus», σημαίνει τράγος, αλλά έχει και την έννοια του «ο ωραίος». Τον Άττι διεκδίκησαν η Άγδιστη, η Κυβέλη και ο βασιλιάς της Πεσσινούντας Μίδας για λογαριασμό της κόρης του. Για να μην τον πάρει καμιά άλλη, η Άγδιστη ενέβαλε στον Άττι και την ακολουθία του την μανία, ο ωραίος Άττις ευνουχίστηκε κάτω από ένα πεύκο και πέθανε. 

Η Κυβέλη έθαψε τα μέλη του, αλλά από το αίμα της πληγής του φύτρωσαν μενεξέδες που περικύκλωσαν το πεύκο. Η κόρη του Μίδα αυτοκτόνησε από την απελπισία της. Η Κυβέλη την έθαψε και πάνω από τον τάφο της φύτρωσε μια αμυγδαλιά. Ο Δίας, συγκινημένος από τις παρακλήσεις της Άγδιστης, συμφώνησε το σώμα του Άττιος να μην αποσυντεθεί, τα μαλλιά του να συνεχίσουν να φυτρώνουν και το μικρό του δάχτυλο να κινείται. Η Άγδιστη μετέφερε το σώμα στον Πεσσινούντα, πόλη στην Άνω Φρυγία, κοντά στον Σαγγάριο ποταμό, όπου και το έθαψε, έκτισε ένα ναό, ίδρυσε αδελφότητα ιερέων του 'Αττιος και καθιέρωσε γιορτή για να τον τιμήσει.

Στην αυλή του ναού φύτρωσε μια αμυγδαλιά. Τέλος, λέγεται ότι Άγδιστη είναι ένα επίθετο στη Φρυγία για την Κυβέλη ή τη Ρέα, επομένως η Άγδιστις είναι μια μορφή της ίδιας της θεάς που στη Φρυγία λατρεύεται οργιαστικά. 

Κυβέλη σε άρμα λεόντων

Η φρυγική θεότητα Άττις λατρευόταν στο Ιερό που επισημάνθηκε ανασκαφικά στο βορειοδυτικό τμήμα της Αμφιπόλεως. Το πωρολιθικό κτήριο έχει διαστάσεις 9×4.10 μ. Στο κέντρο του κτηρίου, αποκαλύφθηκε κυκλική εστία. Η ταυτότητα του Ιερού επιβεβαιώθηκε από την ανεύρεση μίας αναθηματικής στήλης και αποτμημάτων ειδωλίων, η θεματολογία των οποίων εντάσσεται στον εικονογραφικό κύκλο της φρυγικής θεότητος.

Ο μύθος της Άγδιστης και του Άττιος είναι η ιστορία θανάτων αλλά και διαρκούς αναγέννησης της ζωής (πεύκο, αμυγδαλιά, ροδιά, μενεξέδες) που συμβολίζεται με τους τελετουργικούς απαγχονισμούς και την δενδρολατρεία.

Η λατρεία αυτή είχε πλούσιο μυστηριακό χαρακτήρα παντού όπου είχε διαδοθεί, και η ανακοίνωση των κρυφά λεγομένων και δρωμένων δεν υπαγορευόταν από απλή εντιμότητα, αλλά ήταν όρος για την ευεργετική επίδραση των μυστικών τελετουργικών, ιεροπραξιών στο άτομο και στην κοινότητα. Στη λατρεία υπήρχε και λατρευτικός χορός: Οι ορχούμενοι Κορύβαντες παρουσιάζονται και στους μύθους ως δαίμονες ακόλουθοι της φρυγικής μεγάλης Μητέρας της οποίας το άρμα πάντα σέρνουν λέοντες. Στη λατρεία της, χορός μυημένων εκτελούσε την τελετουργική όρχηση, που είναι παλιό μέσο λατρευτικό, αποτελεσματικότερο από την απλή προσευχή.

Κυβέλη και Άττις σε άρμα που σύρουν λέοντες, Αρχαιολογικό Μουσείο Μιλάνο

Τα Μυστήρια εύκολα προσφέρονταν για αλληγορική αναφορά στη αναγέννηση της Φύσης και την Μεγάλη Μητέρα Γη καθώς ταυτιζόταν κατά συνέπεια με τη Δήμητρα και τον θεό της βλάστησης Διόνυσο, κατά κάποιο τρόπο «μυστικό», δηλαδή αλληγορικό. Τα άνθη της Φυλλίδας ,της αναστημένης αμυγδαλιάς, τα πρώτα λουλούδια του έτους, είναι αυτά που στέλνουν τον αισιόδοξο παλμό τους πάνω από την παγωμένη γη, καλώντας τη ν’ αρχίσει ένα νέο κύκλο, ένα νέο χορό, στην αέναη διαδικασία της επαναγέννησης της Φύσης και της Ζωής.

Bernard Sleigh, Φυλλίς και Δημοφών, 1894

Τρυφερά και ευαίσθητα, τα ανθοπέταλα της αμυγδαλιάς, τολμούν να γίνουν οι αφυπνιστές της ζωής, θυσιαζόμενα στον παγωμένο αέρα. Όμοια με τις ιδιοσυγκρασίες των νεαρών κοριτσιών που είναι αγνές παρθένες, Κόρες, που χορεύοντας τον τελετουργικό χορό τους συμμετέχουν στην οργιαστική μέθεξη, έτοιμες κι’ αυτές να θυσιαστούν να απαγχονιστούν, στο κάλεσμα του μεγάλου Αφυπνιστή του Έρωτα, ώστε να αναγεννηθούν συμβολικά σε μια ανώτερη οντολογική Ενότητα.

Συντάκτες: Ελαφηβόλου Ε, Kostas Daskalos

Πηγές:

Το όρος Παγγαίο
http://manoliskalimera.blogspot.gr/2011/05/blog-post_5790.html

Οι πανάρχαιες πόλεις του Παγγαίου
http://amphipolis.gr/%CE%BF%CE%B9-%CF%80%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B1%CE%B9%CE%B5%CF%83-%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B5%CE%B9%CF%83-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CF%80%CE%B1%CE%B3%CE%B3%CE%B1%CE%B9%CE%BF%CF%85/

Αρχαία Αμφίπολη: Ιστορία-Ανασκαφικές Έρευνες-Μνημεία
http://www.istorikoiperipatoi.gr/category/archaiespoleis/

Μορφές και θέματα της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας: Άγδιστη
http://www.greek-language.gr/Resources/ancient_greek/mythology/lexicon/metamorfoseis/page_003.html

Γιορτές και μύθοι της αρχαιότητας που συνδέονται με το κρασί, τη γονιμότητα της γης και τη βλάστηση
http://www.eurovillages.info/article_view.php?artid=400&catid=159&langid=2&langid_menu=2

[Απαγορεύεται η αναδημοσίευση της εργασίας αυτής χωρίς αναφορά στην πηγή και χωρίς την πλήρη αναγραφή όλων των συντακτών όπως ακριβώς παρατίθενται στην εργασία. Σε αντίθετη περίπτωση το ιστολόγιο επιφυλάσσεται για χρήση κάθε νομίμου δικαιώματος του] 

Ο ΤΑΦΟΣ ΤΗΣ ΑΜΦΙΠΟΛΗΣ-ΘΑ ΖΗΣΟΥΜΕ ΜΕΓΑΛΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ;

Συγκρίνοντας την συνέντευξη του Αντόνιο Κόρσο που δώθηκε στην εφημερίδα Πρώτο Θέμα στις 3/3/2015 φαίνεται ότι αυτά που αναφέρει έρχονται κατέυθείαν από την ανασκαφική ομάδα και συνεπώς πρέπει να είναι αληθινα.

Παραθέτω από την συνέντευξη του αυτά που υπάρχουν αυτούσια σε αυτά που αναφέρονται στην συνέντευξη των Περιστέρη-Λεφαντζή στα Παραπολιτικά και του κ.Λεφαντζή στο Βήμα και σας προτείνω να κάνετε την σύγκριση :

-Ο Τύμβος ανεγέρθηκε «σκεπάζοντας» ένα προϋπάρχον ιερό, αφιερωμένο στην τοπική θεότητα Φυλλίδα.

(Από την συνέντευξη Λεφαντζή-Περιστέρη στα Παραπολιτικά στις 7/3/2015 :
"«Ισως θέλει να μας πει την ιστορία ενός υψηλού νεκρού, που ήρθε για να συνυπάρξει με προγενέστερες σημαντικές ταφές, εγκαθιδρύοντας μια νέα λατρεία πάνω σε παλαιότερες λατρείες και αυξάνοντας την ιερότητα του τύμβου».")

-Οι Καρυάτιδες, με τα χέρια τους που εκτείνονται προς το εσωτερικό της πύλης, θα πρέπει να κρατούσαν στεφάνι, προοπτικά πάνω από το κεφάλι ενός αγάλματος, πιθανότατα σε καθιστή στάση, το οποίο βρισκόταν στο κέντρο του πρώτου θαλάμου.  Αυτός θα πρέπει να ήταν ο νεκρός, προς τιμήν του οποίου δημιουργήθηκε ο Τύμβος, υπερκαλύπτοντας και περικυκλώνοντας με τον περίβολο έναν γήλοφο ο οποίος προηγουμένως, όπως αναφέρει ένα επίγραμμα του Αντιπάτρου του Θεσσαλονικέως, ήταν ήδη τόπος λατρείας, αφιερωμένος στην τοπική θεότητα Φυλλίδα.

(Από την συνέντευξη Λεφαντζή-Περιστέρη στα Παραπολιτικά στις 7/3/2015 :
"Την ίδια ώρα, στον χώρο μπροστά από τις Καρυάτιδες, στο βοτσαλωτό δάπεδο, υπάρχουν ίχνη τετραγώνου που κάνουν πολλούς να υποθέσουν πως εκεί υπήρχε κάποιο βάθρο αγάλματος, το οποίο στεφάνωναν οι Καρυάτιδες που ήταν ακριβώς από πίσω και ίσως αφορούσε τη λατρεία του νεκρού για τον οποίο προοριζόταν ολόκληρος ο τύμβος και όχι μόνο ο συγκεκριμένος τάφος. Ακόμα και στον τελευταίο, ιδιαίτερα επιβαρυμένο χώρο βρέθηκαν θραύσματα από γλυπτό, τα οποία συντηρούνται και μελετώνται αυτή την περίοδο στο Μουσείο της Αμφίπολης, ενώ είναι βέβαιο πως θα οδηγήσουν ένα βήμα πιο κοντά στη λύση του γρίφου.")

- Διότι ο Τύμβος είναι ένα λαμπρό μνημείο, αφιερωμένο στην ασιατική εκστρατεία των Μακεδόνων -και ο φοίνικας αυτό το δείχνει ξεκάθαρα-, κάτι που είναι μακράν πιο σημαντικό από την ταυτότητα των νεκρών. Τουλάχιστον αυτό πιστεύω εγώ, ως ιστορικός της αρχαίας τέχνης.


(Από την συνέντευξη Λεφαντζή-Περιστέρη στα Παραπολιτικά στις 7/3/2015 :
"Σε μια τέτοια περίπτωση μνημείου, οι τυπολογικοί προσδιορισμοί και τα συγκριτικά παραδείγματα μας παρουσιάζουν μια αρχιτεκτονική σύνθεση στην οποία αποτυπώνεται η γνώση ενός πολιτισμού που έχει πάει στην Ανατολή και έχει πλέον επιστρέψει με μια οικουμενική οπτική», λέει ο κύριος Λεφαντζής.")

- Οι Σφίγγες, για παράδειγμα, δεν ήταν αντικρυστές όπως πολύ νομίζουν. Η μία είχε το κεφάλι της στραμμένο προς τα μέσα και η άλλη προς τα έξω. Και σε αυτό υπήρχε, βέβαια, συμβολισμός: Η μία κοίταζε προς τον έξω κόσμο, των ζωντανών και η άλλη προς τα ενδότερα, στον κόσμο των νεκρών. Οι Σφίγγες στέκονται στο όριο, ανάμεσα στο βασίλειο των ζωντανών και σε εκείνο του νεκρών.

(Από την συνέντευξη του κ.Λεφαντζή στο Βήμα στις 8/3/2015 :
"Ο Μιχάλης Λεφαντζής για πρώτη φορά ανακοινώνει ότι τα κεφάλια των σφιγγών είχαν αντίθετη κατεύθυνση. «Η μια κοίταζε προς τα μέσα και η άλλη προς τα έξω. Το κεφάλι της σφίγγας που κοιτάζει προς τα έξω το βρήκαμε .Αυτό που κοιτάζει προς τα μέσα δεν βρήκαμε, σώζεται όμως η διαμορφωμένη βάθυνση για την ένθεση του όπως ακριβώς και τα σημεία ένθεσης των φτερών».")

Αν λοιπόν η υπόθεση μας είναι σωστή και η πληροφόρηση του Κόρσο προέρχεται από την ανασκαφική ομάδα, τότε η σιγουριά που αποπνέει όσον αφορά παράσταση που βρίσκεται στα επιστύλια είναι γνωστή στην ανασκαφική ομάδα και δίνει την μεγάλη πινελιά που έλειπε στα μέχρι τώρα δεδομένα της ανασκαφής :


- Οι μορφές στα ζωγραφισμένα επιστύλια παραπέμπουν στη νίκη του Μεγάλου Αλεξάνδρου επί των Περσών, αλλά και στους Δελφούς. (!!!)

Σε συνδυασμό όλων αυτών με την αναφορά του κ.Λεφαντζή στην συνέντευξη των Παραπολιτικών ότι : "Ισως θέλει να μας πει την ιστορία ενός υψηλού νεκρού, που ήρθε για να συνυπάρξει με προγενέστερες σημαντικές ταφές, εγκαθιδρύοντας μια νέα λατρεία πάνω σε παλαιότερες λατρείες και αυξάνοντας την ιερότητα του τύμβου. Σε μια τέτοια περίπτωση μνημείου, οι τυπολογικοί προσδιορισμοί και τα συγκριτικά παραδείγματα μας παρουσιάζουν μια αρχιτεκτονική σύνθεση στην οποία αποτυπώνεται η γνώση ενός πολιτισμού που έχει πάει στην Ανατολή και έχει πλέον επιστρέψει με μια οικουμενική οπτική», λέει ο κύριος Λεφαντζής" αποκαλύπτει το μυστικό του τύμβου.

τότε είναι προφανές ποιά πρέπει να είναι η ταυτότητα του νεκρού που αναζητούμε και για την οποία φαίνεται ότι υπάρχουν και σχετικά ευρήματα!!!

Σε όλα αυτά  συνηγορεί τόσο ο αποσυμβολισμός που έχουμε ήδη κάνει από την αρχή της ανασκαφής (βλέπε ΜΙΑ ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΑΠΟΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΥ  ) όσο  και οι συμβολισμοί του δευτέρου θαλάμου που θεωρούμε ότι "φωνάζει" την ταυτότητα του νεκρού (βλέπε Ο ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΘΑΛΑΜΟΣ ΦΩΝΑΖΕΙ "ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ'  ).

Σημειωτέον ότι στον δεύτερο θάλαμο υπάρχουν τα επιστύλια που παραπέμπουν στην νίκη του Μεγάλου Αλεξάνδρου επί των Περσών ο οποίος "φωνάζει" την ταυτότητα του νεκρού.

Αν δε σημειώσουμε την αποκάλυψη που κάνουν οι Περιστέρη-Λεφαντζής στην συνέντευξη τους ότι έχουν βρεθεί γλυπτά τόσο στους προθαλάμους (που πολύ πιθανόν να αποτελούν θραύσματα του αγάλματος του νεκρού μπροστά στις Καρυάτιδες)  όπως και θράυσματα από γλυπτό που βρέθηκαν μέσα στον νεκρικό θάλαμο που πολύ πιθανόν και αυτά να συνδέονται με τον "υψηλό νεκρό") τότε φαίνεται ότι θα ζήσουμε μεγάλες στιγμές πολύ σύντομα!!!

Εν αναμονή λοιπόν νέων στοιχείων.....

Πηγές :

1) Περιστέρη - Λεφαντζής: "Ο τύμβος Καστά της Αμφίπολης κρύβει πολλά ακόμη" 
(Συνέντευξη Περιστέρη-Λεφαντζή)

2) Λεφαντζής : Λέοντας και νέο ανάγλυφο δίνουν ταυτότητα στην Αμφίπολη 
    (Συνέντευξη Λεφαντζή)


3) Αμφίπολη: Ο Τύμβος, οι Δελφοί και η δυναστεία των Τημενιδών
(Συνέντευξη Αντόνιο Κόρσο)

(Ευχαριστώ τον χρήστη του ιστολογίου oryktosploutos για ένα σχόλιο του που μου έδωσε έναυσμα για αυτήν την ανάρτηση)


[Απαγορεύεται η μερική ή ολική αναδημοσίευση της ανάρτησης αυτής χωρίς αναφορά στην πηγή.  Σε αντίθετη περίπτωση το ιστολόγιο επιφυλάσσεται για χρήση κάθε νομίμου δικαιώματος του]