«Aξιον μέν εστιν περί Πλάτωνος άδειν και λέγειν το ουδέ εώκει ανδρός γε θνητού παίς έμμεναι αλλά θεοίο»

 

 

Η 21η Μαΐου της σύγχρονης εποχής αντιστοιχεί στην 7η Θαργηλιώνος του 427 ΠΚΕ ημέρα κατά την οποία σύμφωνα με την παράδοση οι θεοί έδωσαν τον Πλάτωνα στους ανθρώπους.

Τιμώντες λοιπόν την γενέθλια ημέρα του Πλάτωνα - ακολουθούντες την Ελληνική παράδοση να τιμώνται τα γενέθλια και όχι οι θάνατοι - όπως ακριβώς την ετιμούσαν οι πρόγονοι μας, ας παραθέσουμε ένα μικρό κομμάτι από την Πλατωνική Θεολογία του Πρόκλου :

«Όλη η Πλατωνική Φιλοσοφία, Περικλή, καλύτερε μου φίλε, και η αρχή νομίζω ότι εμφανίστηκε σύμφωνα με την αγαθόμορφη θέληση των θεών, αποκαλύπτοντας το κρυμμένο σε αυτούς νόημα και την αλήθεια η οποία μαζί με τα όντα έλαβε υπόσταση μέσα στις ψυχές που περιστρέφονται μέσα στον κόσμο της γένεσης, όσο επιτρέπεται σε αυτές να μετέχουν σε τόσο υπερφυσικά και σπουδαία πράγματα, και ότι πάλι αργότερα αυτή τελειοποιήθηκε και, αφού αποσύρθηκε, θα λέγαμε, στον εαυτό της και κατέστη άγνωστη στους περισσότερους από αυτούς που διακήρυσσαν ότι είναι φιλόσοφοι και αδημονούσαν να ασχοληθούν με το κυνήγι του όντος, πάλι ήλθε στο φως.

Ειδικά πιστεύω ότι η μυστική διδασκαλία για τα ίδια τα θεία, η οποία έχει στηριχτεί με αγνότητα σε ιερή βάση και έχει λάβει υπόσταση αιώνια δίπλα στους ίδιους τους θεούς, από εκεί εμφανίστηκε σε όσους μέσα στον χρόνο μπορούν να την απολαύσουν .....

Όλοι λοιπόν, όπως είπα, τις πιο πρώτες και πιο αυτοτελείς αρχές των όντων αποκαλούν θεούς και θεολογία την επιστήμη που ασχολείται με αυτές.

 

Μόνο η θεόπνευστη διδασκαλία του Πλάτωνα θέτοντας όλα τα υλικά σε κατώτερη μοίρα από την αρχή (γιατί κάθε τι που μπορεί να χωριστεί και να διαιρεθεί από την φύση του δεν μπορεί να παράγει ούτε να διατηρηθεί, αλλά και την ύπαρξη του και το ότι ενεργεί ή πάσχει τα έχει μέσω της ψυχής και των κινήσεων που συμβαίνουν σε αυτήν) και αποδεικνύοντας ότι η ουσία της ψυχής είναι ανώτερη από αυτή των σωμάτων, αλλά εξαρτάται από την υπόσταση του νου (επειδή κάθε τι που κινείται μέσα στον χρόνο, ακόμα και αν κινείται από μόνο του, είναι ανώτερο από αυτά που κινούνται μέσω άλλων, είναι κατώτερο όμως από την αιώνια κίνηση), χαρακτηρίζει όπως έχει ειπωθεί, τον νου πατέρα και αίτιο των σωμάτων και των ψυχών, και γύρω από αυτόν υπάρχουν και ενεργούν όλα όσα αποκτούν ζωή μέσα στις τροχιές και τις ανακυκλώσεις, προχωρά όμως και σε μια άλλη αρχή εντελώς ανεξάρτητη από τον νου, πιο άυλη και πιο μυστική, από την οποία αναγκαστικά πηγάζει η υπόσταση των πάντων, ακόμα και αν μιλήσεις για τα τελευταία όντα...

Ας ξεχωρίσουμε και τους τρόπους με τους οποίους ο Πλάτων μας εξηγεί τις μυστικές σκέψεις για τους θεούς. Γιατί φαίνεται ότι δεν αναπτύσσει την διδασκαλία του για τα θεία παντού με τον ίδιο τρόπο, αλλά άλλοτε με θεϊκή έμπνευση και άλλοτε με την διαλεκτική αναπτύσσει την αλήθεια για αυτά, άλλοτε δηλώνοντας συμβολικά τις απόρρητες ιδιότητες τους και άλλοτε ανατρέχοντας από τις εικόνες στους θεούς και ανακαλύπτοντας σε αυτούς τις πρωταρχικές αιτίες των πάντων...»

Μια εκτενέστερη αναφορά σε άγνωστες πτυχές της ζωής του Πλάτωνα μπορείτε να αναγνώσετε εδώ :

http://empedotimos.blogspot.com/2009/05/blog-post_20.html

Σχετικά με την 7η Θαργηλιώνος του 427 ΠΚΕ ανατρέξτε εδώ :

http://empedotimos.blogspot.com/2010/05/7-427.html

Τιμώντες δε τα γενέθλια του Πλάτωνα, ας τιμήσουμε και τους διαδόχους του, οι οποίοι σχηματίζοντας μια χρυσή άλυσο διέσωσαν τις υποθήκες της Πλατωνικής Ακαδημίας, παρά την απέλπιδα προσπάθεια κάποιων να την εξαφανίσουν :
http://empedotimos.blogspot.com/2010/05/blog-post.html

Αλλωστε όπως μας λέει ο Πλούταρχος δια στόματος Τυνδάρη του Λακεδαιμονίου :

‘άξιον μέν εστιν περί Πλάτωνος άδειν και λέγειν το ουδέ εώκει
ανδρός γε θνητού παίς έμμεναι αλλά θεοίο·’

{‘Αξιο μεν είναι για τον Πλάτωνα να τραγουδάει κανείς και να λέει το
«Ούτε έμοιαζε γυιός θνητού ανδρός αλλά θεού» (Ιλιάς Ω 258)}

ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ

 

ΕΠΙ ΤΗι ΕΠΕΤΕΙΩι ΤΩΝ ΓΕΝΕΘΛΙΩΝ ΤΟΥ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ ΠΡΟΚΛΟΥ

«Ἑλλήνων δὲ παῖδες, ὧν δὴ τελευταῖος δᾳδοῦχος καὶ ἱεροφάντης ὁ Πρόκλος ἐγένετο»

 Αυτά μας λέει ο Ψελλός για τον μεγάλο αυτόν Φιλόσοφο του οποίου η οικία βρίσκεται κάτω από την Ακρόπολη  και που το νεοελληνικό κράτος φρόντισε να καταχώσει –παρότι αποτελεί την μοναδική περίπτωση που γνωρίζουμε ακριβώς που βρίσκεται η οικία ενός  Έλληνα Φιλοσόφου -  τοποθετώντας απλώς  μια μικρή πινακίδα.

Η 8^η Φεβρουαρίου είναι η επέτειος της γέννησης του μεγάλου Φιλοσόφου Πρόκλου . 

Στον χώρο όπου βρίσκεται η οικία του  λειτουργούσε η Πλατωνική Ακαδημία σε καιρούς δύσκολους  υπό την διεύθυνση μεγάλων ανδρών όπως ο Πλούταρχος ο Αθηναίος, ο Συριανός, ο Πρόκλος και τελευταίος ο Δαμάσκιος λίγο πριν ο τελευταίος αναγκασθεί να εγκαταλείψει την Αθήνα το 529 ΚΕ όταν η Ακαδημία αναγκάστηκε να κλείσει.

Χώρος  ιερότατος και προνομιακός καθώς όπως μας λέει ο Μαρίνος ήταν πλησίον ιερών, όπως του Ασκληπιείου, του θεάτρου του Διονύσου και της Ακροπόλεως της Αθηνάς:

«καὶ γάρ πρός τοῖς ἄλλοις εὐτυχήμασιν, ἁρμοδιωτάτη αὐτῷ καὶ ἡ οἴκησις ὑπῆρξεν, ἣν καὶ ὁ πατήρ αὐτοῦ Συριανός καὶ ὁ προπάτωρ, ὡς αὐτος ἐκάλει, Πλούταρχος ᾤκησαν, γείτονα μενοὖσαν τοῦ ἀπὸ Σοφοκλέους ἐπιφανοῦς Ἀσκληπιείου καὶ τοῦ πρός τῷ θεάτρῳ Διονυσίου, ὁρωμένην δὲ ἢ καὶ ἄλλως αἰσθητήν γιγνομένην τῇ ἀκροπόλει τῆς Ἀθηνᾶς».

Ο Πρόκλος ανέλαβε την Διεύθυνση της Πλατωνικής Ακαδημίας και σήκωσε το βάρος να διατηρήσει εν ζωή και να φροντίσει να διασωθεί ένα πολύ σημαντικό μέρος της Ελληνικής Φιλοσοφίας που, αν πιστέψουμε τον βιογράφο του Μαρίνο,  εκτελούσε  αποστολή των θεών για την διάσωση της Ελληνικής Φιλοσοφίας,  αποστολή την οποία εξετέλεσε επιτυχώς.

Αλλωστε  όπως μας λέει ο Μαρίνος :

« Για να διατηρηθεί πλέον ανόθευτη και γνήσια η διαδοχή στον Πλάτωνα, τον οδηγούν οι θεοί στην προστάτιδα της φιλοσοφίας, όπως ξεκάθαρα φανέρωσαν όσα προηγήθηκαν από το ταξίδι του, και τα θεικά σημάδια που πραγματικά συνέβησαν, προφητεύοντας σε αυτόν ξεκάθαρα την κληρονομιά από τον πατέρα του και την απόφαση για την διαδοχή που θα ερχόταν από ψηλά »

Στην Πλατωνική Ακαδημία είχε γίνει πλέον σαφές ότι ο μόνος τρόπος για να διασωθεί η Ελληνική Παράδοση ήταν μέσω της διάσωσης της Φιλοσοφίας μιας και τα ιερά και οι χώροι λατρείας είχαν πια κατά το μάλλον ή ήττον καταστραφεί και το μέλλον προδιεγράφετο σκοτεινό.

 Έτσι, η Πλατωνική Ακαδημία, προνοώντας για τους επιγιγνομένους, , δια του δασκάλου του Πρόκλου, του Συριανού, ξεκίνησε τον μεγάλο αγώνα να καταγραφούν οι βασικές θέσεις της Ελληνικής Φιλοσοφίας.

Ο Πρόκλος αναφερόμενος στον δάσκαλο του Συριανό μας λέει, αποτυπώνοντας σε λίγες συνταρακτικές λέξεις  την απόφαση της Πλατωνικής Ακαδημίας:

«ὁ τῷ Πλάτωνι μεν συμβακχεύσας ὡς ἀληθῶς καὶ ὁ μεστός καταστάς τῆς θείας ἀληθείας, τῆς δὲ θεωρίας  ἡμῖν γενόμενος ταύτης ἡγεμών καὶ τῶν θείων τούτων λόγων ὄντως ἱεροφάντης· ὃν ἐγὼ ϕαίην ἂν ϕιλοσοϕίας τύπον εἰς ἀνθρώπους ἐλθεῖν ἐπ' εὐεργεσίᾳ τῶν τῇδε ψυχῶν, ἀντὶ τῶν ἀγαλμάτων, ἀντὶ τῶν ἱερῶν, ἀντὶ τῆς ὅλης ἁγιστείας αὐτῆς, καὶ σωτηρίας ἀρχηγόν τοῖς γε νῦν οὖσι ἀνθρώποις καὶ τοῖς εἰσαῦθις γενησομένοις»

[«Εκείνος  υπήρξε αληθινός συγχορευτής του Πλάτωνα  και  που συμπληρώθηκε πλήρως από την θεϊκή αλήθεια κατέστη για εμάς οδηγός αυτής της θεωρίας και αληθινός ιεροφάντης τούτων των θεϊκών λόγων.   

Γι'αυτόν εγώ θα έλεγα ότι ήρθε στους ανθρώπους σαν πρότυπο της φιλοσοφίας προς όφελος των ψυχών που βρίσκονται εδώ κάτω, ως ανταπόδοση για τα αγάλματα, για τους ναούς, για την ίδια την λατρεία στο σύνολο της, επικεφαλής  της σωτηρίας για τους ανθρώπους που ζουν τώρα και για όσους θα ζήσουν στο μέλλον»]

Λέξεις που κάλλιστα μπορούν να αποτελέσουν  και περιγραφή του ιδίου του Πρόκλου!

Ο Πρόκλος  έζησε την Φιλοσοφία του  και ο τρόπος ζωής του αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση.

Βασιζόμενος στην Πυθαγόρεια φιλία, και ασκώντας καθημερινή επίσκεψη στους φιλοσοφικούς του αντιπάλους, δίδασκε ότι κανένας δεν μπορεί να είναι υγιώς θρησκευόμενος χωρίς να είναι ένας καλός ενεργός πολίτης.

Για χρόνια δρούσε εθελοντικά σαν επιθεωρητής των τοπικών αξιωματούχων και των δασκάλων. 

Προωθούσε τοπικές μεταρρυθμίσεις με τόσο σθένος ώστε η ενόχληση των αρχόντων των Αθηνών ήταν τέτοια που αναγκάσθηκε να αυτοεξοριστεί για έναν χρόνο. 

Σύμφωνα με την διδασκαλία του,  ένας φιλόσοφος του οποίου η δραστηριότητα περιοριζόταν σε μια σχολική τάξη ή απλώς σε  μελέτη δεν ήταν πλήρης. Θα έπρεπε να την επεκτείνει σε κάθε πόλη και κράτος και να γίνει ένας Ιεροφάντης όλου του κόσμου.

Οι αρετές που οι περισσότεροι από εμάς υποχρεούμαστε να μάθουμε τμηματικά και με μεγάλη πειθαρχία, αυτός τις είχε έμφυτες.  Θεωρούσε το σύνολο της ζωής σαν μια επιστημονική διαδικασία για την απελευθέρωση της ψυχής από τα δεσμά του σώματος.

Χρησιμοποιούσε τις μελέτες του για την πνευματική του δράση, μετέτρεπε κάθε επίπονη εργασία σε καθαρκτική τελετή. Με αυτόν το ενδιαφέρον για ηθική ήταν τόσο κυρίαρχο ώστε το θεωρούσε σαν αποστολή να είναι ο σωτήρας των φίλων του.

Ο Πρόκλος δεν παρέλειπε να τιμά και όσους έπρεπε να τιμηθούν κατά τα πάτρια :
« Γιατί δεν είχε παραλείψει καμιά κατάλληλη στιγμή της συνηθισμένης λατρείας για αυτούς , σε κάποιες συγκεκριμένες ημέρες κάθε χρόνου, και περιερχόμενος τους τάφους των αττικών ηρώων και τα μνήματα των φιλοσόφων και των άλλων που υπήρξαν φίλοι και γνωστοί του, έκανε τα καθιερωμένα όχι μέσω κάποιου άλλου, αλλά ενεργώντας ο ίδιος. Και μετά από την λατρεία καθενός, έφευγε για την Ακαδημία και εξευμένιζε τις ψυχές των προγόνων του και γενικά όλες τις ψυχές της γενιάς του ξεχωριστά σε κάποιον τόπο. Από κοινού πάλι με τις ψυχές όλων των φιλοσόφων σε άλλο μέρος πρόσφερε χοές. Και εκτός από όλους αυτούς, ο ευσεβής οριοθέτησε και έναν τρίτο τόπο και μέσα σε αυτόν πρόσφερε εξιλαστήριες θυσίες σε όλες τις ψυχές των νεκρών » μας λέει ο Μαρίνος.

τίς οὐκ ἄν σε θαυμάσειε, φίλε Πρόκλε!

Η οικία του βρίσκεται όπως βλέπετε σε άρρηκτη σχέση με την Αθηνά μιας και βρισκόταν στην πλαγιά του ιερού βράχου, δίνοντας έτσι την πολύ στενή σχέση που είχε με την θεά της σοφίας της οποίας την αποστολή ανέλαβε να εκτελέσει.

Ήταν δε ως φαίνεται μάρτυς και της βίαιης απομάκρυνσης του αγάλματος της Αθηνάς από τον Παρθενώνα από τους Βυζαντινούς,  οι οποίοι το μετέφεραν στην Κωνσταντινούπολη, όπου και κατεστράφη.

Ο βιογράφος του Μαρίνος μας λέει :

« Πόσο αυτός ήταν αγαπητός και στην ίδια την θεά της σοφίας, το παρουσίασε αρκετά και η επιλογή της φιλοσοφικής ζωής, η οποία έγινε έτσι, όπως ο λόγος πιο πάνω υπέδειξε. Αλλά και η ίδια η θεά με σαφήνεια το υπέδειξε, όταν το άγαλμα της που από το παρελθόν είχε τοποθετηθεί στον Παρθενώνα, μεταφερόταν από αυτούς που κινούν τα ακίνητα. Γιατί είδε ο φιλόσοφος στο όνειρο του ότι βρισκόταν δίπλα του μια όμορφη γυναίκα και ότι του ανήγγειλε ότι πρέπει πολύ γρήγορα να προετοιμάσει το σπίτι του. Γιατί η κυρίαρχη Αθηναίδα, του είπε, θέλει να μείνει κοντά σου »

Τα λιγοστά ευρήματα από την οικία του μπορεί κάποιος να τα δει στο Νέο Μουσείο Ακροπόλεως.  Βρίσκονται αμέσως μετά τα εκδοτήρια, πρώτα στην σειρά στην δεξιά πλευρά του ανωφερικού διαδρόμου προς το εσωτερικό του Μουσείου.

Στα όρια δε της οικίας του έχει αναγερθεί η Χριστιανική Εκκλησία της Αγίας Σοφίας, κατά τις εργασίες ανέγερσης της οποίας το 1914 ευρέθη  άγαλμα της θεάς Αθηνάς, το οποίο ήταν και η αφορμή για την αφιέρωση του ναού στην Αγία Σοφία. Η άρρηκτη σχέση του Πρόκλου με την θεά Αθηνά και η ανεύρεση του αγάλματος στα όρια της οικίας του, μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι πολύ πιθανόν το άγαλμα αυτό να αποτελούσε  μέρος της λατρευτικής ζωής του Πρόκλου.

Κάθε φορά λοιπόν που τυχαίνει να περνάμε από εδώ, ας αναλογιζόμεθα τις μνήμες που έχει αυτός ο χώρος και ίσως ακούσουμε τον χώρο να μας μιλά και να μας λέει :

«Και εσύ διαβάτη που περνάς στάσου και αφουγκράσου.

Κάποτε εδώ σοφοί άνθρωποι εδίδασκαν αυτά που κάποιοι θέλησαν να ξεχάσεις .

Ισως ακούσεις  κάποιες  από τις λέξεις που πλανιώνται ακόμα στον αέρα. 

Ισως συναντήσεις  και την κυρίαρχη Αθηναΐδα. 

Γιατί εκείνη κάποτε  θέλησε να μείνει εδώ».

ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ