Οπως είπαμε σε προηγούμενη ανάρτηση, για να αποσυμβολίσουμε ένα σύμβολο πρέπει να διαλογιστούμε πάνω σε αυτό στα διάφορα επίπεδα της εκδήλωσης, ώστε να προσλάβουμε τι θέλει να μας παει για κάθε ένα από αυτά.
Ετσι αν έχουμε στο μυαλό μας ότι χονδρικά η εκδήλωση ξεκινά από τους θεούς και μετά ακολουθεί η υπόσταση του νου, της ψυχής, των φύσεων και των σωμάτων, τότε η προσέγγιση μας στο σύμβολο θα είναι πιο ουσιαστική και πιο ενεργητική.
Ας προσεγγίσουμε λοιπόν το σύμβολο του κύκλου.
Πριν προχωρήσουμε στην ανάγνωση της ανάλυσης που μας δίνει ο Πρόκλος, ας προσπαθήσουμε για λίγα λεπτά να διαλογισθούμε πάνω σε αυτό το σύμβολο και ας προσπαθήσουμε να εξάγουμε πως ακριβώς μας μιλάει........
Για να δούμε τώρα πως μας αναλύει την προσέγγιση στο σύμβολο αυτό ο Πρόκλος :
«Αλλά από όσα έχουν ειπωθεί προηγουμένως είναι φανερό ότι παντού ο κύκλος έλαβε τα πρωτεία σε σχέση με τα υπόλοιπα σχήματα.
Πρέπει όμως να δούμε και ολόκληρη την σειρά του κύκλου η οποία ξεκινά από ψηλά και φτάνει μέχρι τα τελευταία όντα και τελειοποιεί τα πάντα ανάλογα με την καταλληλότητα όσων λαμβάνουν κάποιο μερίδιο από αυτόν.
Στους θεούς λοιπόν παρέχει την επιστροφή και την ένωση με τις αιτίες τους, την παραμονή στον εαυτό τους και το να μην απομακρύνονται από την μακαριότητα τους, προβάλλοντας τις κορυφαίες ενώσεις τους ως κέντρα ποθητά από τους κατώτερους θεούς, εγκαθιδρύοντας σταθερά τα πλήθη των δυνάμεων τους γύρω από εκείνα τα κέντρα και συγκρατώντας τους λόγω της απλότητας εκείνων των κέντρων.
Στις νοερές ουσίες δίνει την δύναμη να ενεργούν αιώνια προς τον εαυτό τους, παρέχοντας τους την δυνατότητα να συμπληρώνονται με γνώση από τον εαυτό τους και να έχουν συγκεντρώσει μέσα τους τα νοητά και να τελειοποιούν από τον εαυτό τους τις νοήσεις τους.
Γιατί κάθε νους προβάλλει στον εαυτό του το νοητό και αυτό είναι σαν κέντρο του νου.
Ο νους μένει προσκολλημένος γύρω από αυτό και το ποθεί και ενώνεται μαζί του από κάθε πλευρά μέσω όλων των νοερών ενεργειών του.
Ο κύκλος επίσης εκπέμπει στις ψυχές την αυτόνομη ζωή, την αυτοκίνηση, την στροφή προς τον νου, τον κυκλικό χορό γύρω από τον νου και στην αποκατάσταση σύμφωνα με τις κατάλληλες περιοδικές ανακυκλώσεις οι οποίες αναπτύσσουν την αδιαιρετότητα του νου.
Γιατί πάλι οι νοερές τάξεις σαν κέντρα θα έχουν σε σχέση με τις ψυχές την υπεροχή, ενώ οι ψυχές θα ενεργούν γύρω από τις νοερές τάξεις κυκλικά.
Γιατί κάθε ψυχή έχει σαν κέντρο το νοερό μέρος της και την ίδια την κορυφαία ενότητα της, ενώ περιστρέφεται κυκλικά με το πλήθος της ποθώντας να αγκαλιάσει γύρω-γύρω τον δικό της νου.
Ο κύκλος πάλι παρέχει στα ουράνια σώματα την εξομοίωση με τον νου, την ομοιότητα, την ομαλότητα, την οριοθέτηση του σύμπαντος μέσα σε πέρατα, τις ανακυκλώσεις με καθορισμένα μέτρα, την αιώνια υπόσταση, την άναρχη και ατέλειωτη ύπαρξη και όλα τα παρόμοια.
Στα υποσελήνια στοιχεία παρέχει την περιοδική ανακύκλωση των μεταβολών τους, την εξομοίωση τους με τον ουρανό, το αγέννητο μέσα στα γεννημένα, την σταθερότητα μέσα στα κινούμενα, τον ορισμό μέσα στα διαιρετά.
Γιατί όλα υπάρχουν πάντα λόγω του κύκλου της γένεσης.
Και η ισορροπία υπάρχει σε όλα λόγω της αποκατάστασης της φθοράς.Γιατί αν δεν επανερχόταν η γένεση, γρήγορα, η τάξη των υποσεληνίων όντων και ολόκληρη η οργάνωση τους θα διαλυόταν.
Στα ζώα και στα φυτά ο κύκλος προσδίδει την ομοιότητα κατά τις γεννήσεις. Γιατί τα ζώα και τα φυτά γεννιούνται από σπέρματα και γεννούν σπέρματα. Και η γέννηση του ενός πραγματοποιείται από το άλλο και σχηματίζεται ένας κύκλος από το ατελές προς το τέλειο και αντιστρόφως, προκειμένου να υπάρχει φθορά μαζί με την γέννηση.
Στα λεγόμενα παρά φύσιν πράγματα ο κύκλος προσδίδει τάξη και οδηγεί σε όρια την αοριστία τους και τα τακτοποιεί. Και αυτά τα κάνει όπως πρέπει με τα τελευταία ίχνη των δυνάμεων του.
Για αυτό και τα παρά φύσιν επανέρχονται με βάση κάποιους καθορισμένους αριθμούς και υπάρχουν όχι μόνον περίοδοι γονιμότητας αλλά και αφορίας με βάση τις περιστροφές των κύκλων, όπως λέει ο μύθος των Μουσών.
Και όλα τα κακά, παρόλο που έχουν εξοριστεί από τους θεούς προς την περιοχή των θνητών, όμως και αυτά ανακυκλώνονται, λέει ο Σωκράτης, και μετέχουν και αυτά στην κυκλική περιστροφή και τάξη, προκειμένου να μην υπάρχει κανένα κακό αμιγές ή εγκαταλελειμμένο από τους θεούς, αλλά η πρόνοια που τελειοποιεί τα πάντα να οδηγεί την απεριόριστη ποικιλία των κακών στο όριο και την τάση που τους πρέπει.
Αρα ο κύκλος έχει τακτοποιήσει τα πάντα για εμάς, μέχρι τις τελευταίες μεταδόσεις του, και δεν άφησε τίποτα αμέτοχο από την δική του προσφορά, χορηγόντας την ομορφιά, την ομοιότητα, την διαμόρφωση και την τελειότητα»
(Πρόκλος - Σχόλια στον Ευκλείδη 148.5-150.15)
Τελείωσε όμως η προσέγγιση μας στο σύμβολο αυτό ;
Οχι, γιατί για να έχουμε ολοκληρωμένη εικόνα ενός συμβόλου πρέπει να προσεγγίσουμε και τα μέρη του συμβόλου, που στην περίπτωση μας είναι το κέντρο, οι ακτίνες, η διάμετρος τα οποία προφανώς θα μας μιλήσουν αφού έχουμε εντάξει την οπτική μας σε κάθε ένα επίπεδο της εκδήλωσης με την μέθοδο που ακολούθησε ο Πρόκλος.
Ας ξανακοιτάξουμε λοιπόν κάποια σύμβολα που στο παρελθόν είχαμε προσπαθήσει να αποσυμβολίσουμε και ας τα προσεγγίσουμε μεθοδικά με τον τρόπο που είδαμε παραπάνω.
Είναι σίγουρο ότι τα σύμβολα θα αποκτήσουν ένα άλλο νόημα πια για εμάς.
Σάββατο 29 Ιανουαρίου 2011
Σάββατο 22 Ιανουαρίου 2011
ΠΕΡΙ ΣΥΜΒΟΛΩΝ - ΠΩΣ ΜΑΣ ΜΙΛΟΥΝ ΤΑ ΣΥΜΒΟΛΑ
Σε προηγούμενη ανάρτηση είπαμε ότι για να προσεγγίσουμε ένα σύμβολο και να αντιληφθούμε τι θέλει να μας πει πρέπει αφ’ενός μεν να γνωρίζουμε την φιλοσοφική θέση αυτού που το έφτιαξε και εφ’ετέρου να γνωρίζουμε πως είναι η δομή του παντός.
Ετσι αν δεν ξέρουμε πως προσεγγίζουν την πραγματικότητα οι θέμενοι τα σύμβολα τότε δεν πρόκειται ποτέ να αντιληφθούμε τον συμβολισμό τους.
Βασικός κανόνας όπως έχουμε πει είναι ότι το σύμβολο συνδέει κάτι αισθητό (αυτό που βλέπουμε) με κάτι υπερ-αισθητό.
Ετσι όταν βλέπουμε ένα σύμβολο αμέσως θα πρέπει να αναγόμαστε στον υπεραισθητό κόσμο, μιας και κάθε σύμβολο ανάγεται τελικά σε ιδέες του υπεραισθητού κόσμου.
Αν ξέρουμε την δομή του υπεραισθητού κόσμου τότε προσγειωνόμαστε σε κάποιο επίπεδο και ερμηνεύουμε το σύμβολο όπως πρέπει.
Γιατί το κάθε σύμβολο ερμηνεύει τα διάφορα επίπεδα του υπεραισθητού. Αν δεν ξέρουμε αυτή την δομή, ή την γνωρίζουμε λανθασμένα, βολοδέρνουμε χωρίς λόγο και κυνηγάμε την ουρά μας.
Εκτός από την δομή της εκδήλωσης πρέπει οπωσδήποτε να γνωρίζουμε και το πως είμαστε φτιαγμένοι (σωματικά και ψυχικά ) και πως αλληλεπιδρούμε με το όλον.
Εαν δε συνειδητοποιήσουμε ότι όλα είναι μέσα μας και ανταποκρίνονται στις διάφορες υποστάσεις του όλου τότε θα αντιληφθούμε και το πως λειτουργούν τα σύμβολα και το πως μιλάνε στην ψυχή μας.
Πως όμως μας μιλάνε τα σύμβολα ;
Ας κάνουμε μια προσπάθεια να προσεγγίσουμε το θέμα αυτό μέσα από ένα εξαίρετο απόσπασμα του Πρόκλου :
«Εμείς παρακινούμαστε από τα αισθητά και προβάλλουμε τις ιδέες που έχουμε μέσα μας, οι οποίες είναι εικόνες άλλων και μέσω αυτών των ιδεών γνωρίζουμε υποδειγματικά τα αισθητά και εικονικά τα νοερά και τα θεία.
Γιατί, καθώς οι ιδέες που έχουμε μέσα μας αναπτύσσονται, αποκαλύπτουν τις μορφές των θεών και τα ενιαία πέρατα των πάντων, μέσω των οποίων οι θεοί επιστρέφουν τα πάντα στον εαυτό τους.
Μέσα στους θεούς λοιπόν υπάρχει υπερφυσική γνώση των καθολικών σχημάτων και δύναμη που γεννά και δίνει υπόσταση σε όλα τα κατώτερα σχήματα.
Μέσα στην περιοχή της φύσης τα σχήματα έχουν την δύναμη που παράγει τα ορατά σχήματα, αλλά έχουν στερηθεί την γνώση και την νοερή αναγνώριση.
Μέσα στις επιμέρους ψυχές υπάρχει η άυλη νόηση και η γνώση που ενεργεί από μόνη της, όμως η γόνιμη και δραστική αιτία δεν υπάρχει.
Οπως ακριβώς λοιπόν η φύση είναι επικεφαλής των αισθητών σχημάτων με δημιουργικό τρόπο, έτσι και η ψυχή , ενεργώντας με την γνωστική της δύναμη, προβάλλει στην φαντασία σαν σε καθρέφτη τις ιδέες των σχημάτων.
Και η φαντασία που τα υποδέχεται σαν είδωλα και περιέχει απεικονίσεις των ιδεών που υπάρχουν μέσα στην ψυχή, μέσω αυτών παρέχει στην ψυχή την δυνατότητα να στραφεί μέσα και προς τον εαυτό της μέσω των ειδώλων.
Είναι για παράδειγμα, σαν να κοιτάζει κάποιος τον εαυτό του σε καθρέφτη και αφού θαυμάσει την δύναμη της φύσης, να θελήσει να δει την μορφή του κατευθείαν και να αποκτήσει τέτοια δύναμη , ώστε να γίνει ταυτόχρονα και αυτός που βλέπει και το ορατό αντικείμενο.
Γιατί κατ’αυτον τον τρόπο και η ψυχή όταν κοιτάζει έξω από τον εαυτό της προς την φαντασία και διακρίνει σκιαγραφημένα σχήματα και εκπλαγεί από την ομορφιά και την τάξη τους, θαυμάζει τις δικές της ιδέες, από τις οποίες προέρχονται και τα σκιαγραφημένα σχήματα.
Και αφού τις θαυμάσει, αφήνει την ομορφιά εκείνων, η οποία είναι ομορφιά εικόνων και αναζητά την δική της ομορφιά και θέλει να προχωρήσει μέσα και να δει εκεί τον κύκλο και το τρίγωνο και όλα τα σχήματα αδιαίρετα και όλα το ένα μέσα στο άλλο, και να γίνει ένα με όσα βλέπει και να συμπτύξει το πλήθος τους και να διακρίνει τα απόκρυφα και άρρητα σχήματα που βρίσκονται μέσα στα θεϊκά αίτια και στα άδυτα, και να αποκαλύψει την ανεπιτήδευτη ευμορφία των θεών και να δει τον κύκλο πιο αδιαίρετο από κάθε κέντρο και το τρίγωνο χωρίς διάσταση και καθένα από τα υπόλοιπα γνωστικά αντικείμενα να προχωρά σε ένωση.
Υπάρχει λοιπόν το αυτοκινούμενο σχήμα πριν το ετεροκινούμενο και το αδιαίρετο πριν το αυτοκινούμενο και το σχήμα που είναι ίδιο με το Ενα πριν από το αδιαίρετο.
Γιατί τα πάντα ανεβαίνοντας καταλήγουν στις ενάδες, αφού από εκεί λαμβάνουν τα πάντα την είσοδο τους στην ύπαρξη.
Αλλά επιμείναμε σε αυτά τα θέματα σύμφωνα με την Πυθαγόρεια θεωρία»
Πρόκλος - Σχόλια στον Ευκλείδη 140.15-142.7
Ετσι αν δεν ξέρουμε πως προσεγγίζουν την πραγματικότητα οι θέμενοι τα σύμβολα τότε δεν πρόκειται ποτέ να αντιληφθούμε τον συμβολισμό τους.
Βασικός κανόνας όπως έχουμε πει είναι ότι το σύμβολο συνδέει κάτι αισθητό (αυτό που βλέπουμε) με κάτι υπερ-αισθητό.
Ετσι όταν βλέπουμε ένα σύμβολο αμέσως θα πρέπει να αναγόμαστε στον υπεραισθητό κόσμο, μιας και κάθε σύμβολο ανάγεται τελικά σε ιδέες του υπεραισθητού κόσμου.
Αν ξέρουμε την δομή του υπεραισθητού κόσμου τότε προσγειωνόμαστε σε κάποιο επίπεδο και ερμηνεύουμε το σύμβολο όπως πρέπει.
Γιατί το κάθε σύμβολο ερμηνεύει τα διάφορα επίπεδα του υπεραισθητού. Αν δεν ξέρουμε αυτή την δομή, ή την γνωρίζουμε λανθασμένα, βολοδέρνουμε χωρίς λόγο και κυνηγάμε την ουρά μας.
Εκτός από την δομή της εκδήλωσης πρέπει οπωσδήποτε να γνωρίζουμε και το πως είμαστε φτιαγμένοι (σωματικά και ψυχικά ) και πως αλληλεπιδρούμε με το όλον.
Εαν δε συνειδητοποιήσουμε ότι όλα είναι μέσα μας και ανταποκρίνονται στις διάφορες υποστάσεις του όλου τότε θα αντιληφθούμε και το πως λειτουργούν τα σύμβολα και το πως μιλάνε στην ψυχή μας.
Πως όμως μας μιλάνε τα σύμβολα ;
Ας κάνουμε μια προσπάθεια να προσεγγίσουμε το θέμα αυτό μέσα από ένα εξαίρετο απόσπασμα του Πρόκλου :
«Εμείς παρακινούμαστε από τα αισθητά και προβάλλουμε τις ιδέες που έχουμε μέσα μας, οι οποίες είναι εικόνες άλλων και μέσω αυτών των ιδεών γνωρίζουμε υποδειγματικά τα αισθητά και εικονικά τα νοερά και τα θεία.
Γιατί, καθώς οι ιδέες που έχουμε μέσα μας αναπτύσσονται, αποκαλύπτουν τις μορφές των θεών και τα ενιαία πέρατα των πάντων, μέσω των οποίων οι θεοί επιστρέφουν τα πάντα στον εαυτό τους.
Μέσα στους θεούς λοιπόν υπάρχει υπερφυσική γνώση των καθολικών σχημάτων και δύναμη που γεννά και δίνει υπόσταση σε όλα τα κατώτερα σχήματα.
Μέσα στην περιοχή της φύσης τα σχήματα έχουν την δύναμη που παράγει τα ορατά σχήματα, αλλά έχουν στερηθεί την γνώση και την νοερή αναγνώριση.
Μέσα στις επιμέρους ψυχές υπάρχει η άυλη νόηση και η γνώση που ενεργεί από μόνη της, όμως η γόνιμη και δραστική αιτία δεν υπάρχει.
Οπως ακριβώς λοιπόν η φύση είναι επικεφαλής των αισθητών σχημάτων με δημιουργικό τρόπο, έτσι και η ψυχή , ενεργώντας με την γνωστική της δύναμη, προβάλλει στην φαντασία σαν σε καθρέφτη τις ιδέες των σχημάτων.
Και η φαντασία που τα υποδέχεται σαν είδωλα και περιέχει απεικονίσεις των ιδεών που υπάρχουν μέσα στην ψυχή, μέσω αυτών παρέχει στην ψυχή την δυνατότητα να στραφεί μέσα και προς τον εαυτό της μέσω των ειδώλων.
Είναι για παράδειγμα, σαν να κοιτάζει κάποιος τον εαυτό του σε καθρέφτη και αφού θαυμάσει την δύναμη της φύσης, να θελήσει να δει την μορφή του κατευθείαν και να αποκτήσει τέτοια δύναμη , ώστε να γίνει ταυτόχρονα και αυτός που βλέπει και το ορατό αντικείμενο.
Γιατί κατ’αυτον τον τρόπο και η ψυχή όταν κοιτάζει έξω από τον εαυτό της προς την φαντασία και διακρίνει σκιαγραφημένα σχήματα και εκπλαγεί από την ομορφιά και την τάξη τους, θαυμάζει τις δικές της ιδέες, από τις οποίες προέρχονται και τα σκιαγραφημένα σχήματα.
Και αφού τις θαυμάσει, αφήνει την ομορφιά εκείνων, η οποία είναι ομορφιά εικόνων και αναζητά την δική της ομορφιά και θέλει να προχωρήσει μέσα και να δει εκεί τον κύκλο και το τρίγωνο και όλα τα σχήματα αδιαίρετα και όλα το ένα μέσα στο άλλο, και να γίνει ένα με όσα βλέπει και να συμπτύξει το πλήθος τους και να διακρίνει τα απόκρυφα και άρρητα σχήματα που βρίσκονται μέσα στα θεϊκά αίτια και στα άδυτα, και να αποκαλύψει την ανεπιτήδευτη ευμορφία των θεών και να δει τον κύκλο πιο αδιαίρετο από κάθε κέντρο και το τρίγωνο χωρίς διάσταση και καθένα από τα υπόλοιπα γνωστικά αντικείμενα να προχωρά σε ένωση.
Υπάρχει λοιπόν το αυτοκινούμενο σχήμα πριν το ετεροκινούμενο και το αδιαίρετο πριν το αυτοκινούμενο και το σχήμα που είναι ίδιο με το Ενα πριν από το αδιαίρετο.
Γιατί τα πάντα ανεβαίνοντας καταλήγουν στις ενάδες, αφού από εκεί λαμβάνουν τα πάντα την είσοδο τους στην ύπαρξη.
Αλλά επιμείναμε σε αυτά τα θέματα σύμφωνα με την Πυθαγόρεια θεωρία»
Πρόκλος - Σχόλια στον Ευκλείδη 140.15-142.7
Τρίτη 18 Ιανουαρίου 2011
ΠΕΡΙ ΣΥΜΒΟΛΩΝ - ΤΑ ΑΓΑΛΜΑΤΑ ΤΩΝ ΘΕΩΝ
Στην προηγούμενη προσέγγιση μας είδαμε ότι για να κάνουμε τα σύμβολα να μιλήσουν σε εμάς πρέπει να οπλιστούμε κατάλληλα φιλοσοφικά ώστε να προσεγγίσουμε το απεικονιζόμενο από το σύμβολο θέμα με την σωστή οπτική.
Αν δεν το κάνουμε αυτό, οι προσπάθειες μας στην καλύτερη περίπτωση θα πλησιάζουν και θα αποκτούν μια αμυδρή κατανόηση του συμβόλου, εαν δε φιλοσοφικά δεν έχουμε σημείο επαφής με το θέμα, είναι σαφές ότι το σύμβολο δεν πρόκειται ποτέ να μας μιλήσει.
Ας κάνουμε μια προσέγγιση στα αγάλματα των θεών.
Κάποιος ο οποίος φιλοσοφικά ανήκει σε διαφορετική προσέγγιση από ότι η Ελληνική, είναι σαφές ότι δεν πρόκειται ποτέ να του μιλήσουν τα αγάλματα και δεν θα δώσουν στην ψυχή του αυτό για τα οποίο προορίζοντο όταν κατασκευάστηκαν.
Σίγουρα θα αποκομίζει αυτό που του προσφέρει η θέα των αγαλμάτων, αλλά είναι προφανές ότι δεν θα αντιληφθεί τι ακριβώς θείες δυνάμεις και λειτουργίες απεικονίζονται σε αυτά.
Ετσι για παράδειγμα ένας Χριστιανός σίγουρα θα εκστασιαστεί από το κάλλος και την ευφορία που προσδίδει η θέα ενός αγάλματος αλλά θα το θεωρήσει σαν ένα απλό έργο τέχνης. Διότι είναι προφανές ότι αν αρχίσει και αναγνωρίζει τι κρύβεται στην συμβολική κάποιου αγάλματος και αρχίσει να του «μιλά» το άγαλμα, τότε είναι σαφές ότι θα αρχίσει να βρίσκεται σε συνειδησιακή σύγχυση.
Θα ήταν περιττό να τονίσω ότι τα αγάλματα ποτέ δεν ελατρεύτηκαν για την ύλη από την οποία φτιάχθηκαν, δεν υπήρξε δηλαδή ειδωλολατρική λατρεία, όμως δυστυχώς διακινήθηκε αυτή η θέση προφανώς όταν χρειάστηκε να συκοφαντηθεί και να παραποιηθεί η Ελληνική Θρησκεία.
Αλλωστε οι φιλόσοφοι μας είναι ξεκάθαροι σε αυτό το θέμα.
Ο Πορφύριος στο Κατά Χριστιανών 76 λέει : «Οποιος σέβεται τους θεούς δεν τους ταυτίζει με το υλικό από το οποίο είναι φτιαγμένα τα ομοιώματα τους...Είναι φυσικό οι θεοί να αποδίδονται ανθρωπομορφικά «διότι ο άνθρωπος είναι το ωραιότερο από τα έμβια όντα και θεωρείται εικόνα του θεού».
Οπως επίσης ο Ερμείας, μαθητής του Συριανού και συμμαθητής του Πρόκλου, στα Σχόλια του στον Φαίδρο 181.29 μας τονίζει ότι : «Και εδώ οι θυσιάζοντες στα αγάλματα δεν θυσιάζουν στην ύλη και στις εικόνες αλλά στους θεούς» όπως και στο 190.15 «όπως ακριβώς εδώ τιμούμε το άγαλμα όχι για το υποκείμενο αλλά για τον θεό»
Είναι προφανές γιατί οι μεγάλοι αυτοί φιλόσοφοι αναγκάστηκαν να διατυπώσουν τέτοιες θέσεις για να ξεκαθαρίσουν τα αυτονόητα, αν κρίνουμε από την εποχή στην οποία συνεγράφησαν τα συγκεκριμένα έργα.
Ομως και σήμερα, σύγχρονοι και περιφερόμενοι «μυσταγωγοί» προς άγραν πελατείας διακινούν την, ξένη προς την Ελληνική σκέψη, θέση ότι οι θεοί ήταν άνθρωποι που εξελίχθησαν και κατόρθωσαν να γίνουν θεοί και μάλιστα κάποια στιγμή και Ολύμπιοι.
Ενα από τα επιχειρήματα που προβάλλουν είναι ότι η θέση αυτή στηρίζεται και από το γεγονός ότι τα αγάλματα των θεών είναι ανθρωπομορφικά άρα κατ’αυτους «αποτυπώνουν ότι οι θεοί ήταν κάποτε άνθρωποι και για αυτόν τον λόγο έχουν ανθρωπομορφική απεικόνιση».
Πρόκειται σαφώς για σαφή άγνοια βασικών αρχών της Ελληνικής Θεολογίας.
( Περισσότερα για το θέμα αυτό – ότι οι θεοί δεν ήταν ποτέ άνθρωποι στο παρελθόν - ανατρέξτε στο http://empedotimos.blogspot.com/2009/03/blog-post_25.html )
Προφανώς – και επιεικώς – απέχουν πόρρω από μια στοιχειώδη μελέτη των Ελληνικών κειμένων – γιατί η Ελληνική απόρριψη τέτοιων θέσεων είναι σκληρή και αμείλικτη.
Ο Προφύριος στο Περί Αγαλμάτων 2 μας λέει ότι : «Και απεικόνισαν τους θεούς με μορφή ανθρώπων επειδή το θείον διέπεται από λογική και τους έκαναν ωραίους διότι οι θεοί έχουν ομορφιά αγνή και ανόθευτη»
Ο Ολυμπιόδωρος στα Σχόλια στον Αλκιβιάδη 2.137 τονίζει ότι «Αυτό που είναι για τους Ελληνες τα αγάλματα είναι για τους Αιγυπτίους τα ζώα. Είναι σύμβολα κάθε ενός από τους θεούς στον οποίο αφιερώνονται»
Ο Σαλούστιος στο Περί Θεών και Κόσμου 23, πέραν άλλων συμβολισμών που μας παραθέτει, τονίζει ότι τα αγάλματα σαν εικόνες ζωής έλαβαν ανθρωπομορφικό σχήμα :
«Και η μεν πρόνοια των θεών απλώνεται παντού και απλώς απαιτείται μόνο κάποια ικανότητα για να την δεχθούμε, η κάθε ικανότητα ωστόσο αποκτάται δια της μυήσεως και της ομοιώσεως προς τους θεούς,
για αυτό λοιπόν οι μεν ναοί εκτίσθησαν ως εικόνες του ουρανού,
οι δε βωμοί ως εικόνες της γης,
τα δε αγάλματα ως εικόνες της ζωής –για αυτό και επλάσθησαν ωσάν ζωντανά όντα–
οι δε ευχές ως εικόνες του νοερού
τα δε μυστηριακά σύμβολα ως εικόνες των αρρήτων ουρανίων δυνάμεων,
τα δε βότανα και οι λίθοι ως εικόνες της ύλης,
τα δε θυσιαζόμενα ζώα ως εικόνες της εντός μας άλογης ζωής»
Ομως τι ακριβώς θα μας πουν τα αγάλματα αν τα προσεγγίσουμε έχοντας οπλιστεί με την λαμπερή πανοπλία που μας παρέχει η Ελληνική Φιλοσοφία και Θεολογία ;
Πέραν του παραπάνω αποσπάσματος από τον Σαλούστιο, ο Πρόκλος στα Σχόλια στον Ευκλείδη 138.10 μας δίνει μια ένδειξη για το πως να προσεγγίσουμε ένα άγαλμα :
«Υπεράνω τέλος όλων αυτών των σχημάτων βρίσκονται τα τέλεια, ενιαία, άγνωστα και απόρρητα σχήματα των θεών, τα οποία επιβαίνουν στα νοερά σχήματα και περατώνουν με ενιαίο τρόπο όλα τα σχήματα και συγκρατούν τα πάντα μέσα στα δικά τους ενιαία όρια.
Αυτών των σχημάτων τις ιδιότητες αποτυπώνει η θεουργία στα αγάλματα των θεών και περιβάλλει κάθε άγαλμα με διαφορετικά σχήματα.
Και άλλα τα απεικονίζει μέσω των απορρήτων συμβόλων (γιατί και αυτά αποκαλύπτουν τις άγνωστες δυνάμεις των θεών ), ενώ άλλα τα μιμείται με τις μορφές και με τα σχήματα.
Γι’αυτό άλλα τα φτιάχνει όρθια και άλλα καθισμένα, άλλα καρδιόσχημα, άλλα σφαιροειδή και άλλα με άλλα σχήματα, άλλα απλά και άλλα σύνθετα από περισσότερες μορφές, άλλα τα κατασκευάζει σοβαρά, άλλα ήρεμα, ώστε να προβάλλουν την ευσπλαχνία των θεών και άλλα βλοσυρά.
Και γενικά προσάγει σε κάθε θεό διαφορετικά σύμβολα ανάλογα με την συγγένεια των συμβόλων προς τους θεούς.
Γιατί το σχήμα ξεκινά από ψηλά και από τους ίδιους τους θεούς και απλώνεται μέχρι τα τελευταία όντα και εμφανίζεται μέσα σε αυτά σαν εικόνα από τα πρωταρχικά αίτια».
Αλλωστε στο Περί Ιερατικής Τέχνης μας εξηγεί τον λόγο που οι ιερείς πέραν των συμβόλων που είχαν αποτυπωθεί κατά την κατασκευή του αγάλματος, τοποθετούσαν πρόσθετα σύμβολα επί των αγαλμάτων για να ενισχύσουν την δύναμη της συμπάθειας μέσω της οποίας ενετείνετο η σύνδεση με το θείο.
Ο δε Πορφύριος έχει αφιερώσει ένα ολόκληρο έργο, το «Περί Αγαλμάτων» όπου μας δίνει κάποια κλειδιά με τα οποία θα μπορέσουμε να προσεγγίσουμε τους συμβολισμούς των αγαλμάτων, όσο είμαστε ικανοί.
Ας κοιτάξουμε λοιπόν την επόμενη φορά ένα άγαλμα με άλλη οπτική και ας το αφήσουμε να μας μιλήσει.
Αλλωστε τα Ελληνικά Αγάλγματα δεν είναι ισχνές και θανατερές απεικονίσεις, ούτε οι θεοί έχουν εκφράσεις που θα μας προκαλούσαν ποτέ φόβο, αλλά στην πλειοψηφία τους μας μεταδίδουν μια γαλήνια δύναμη, με εκείνο το αδιαόρατο χαμόγελο τους.
Γιατί όπως μας λέει ο Πρόκλος στα Σχόλια στον Παρμενίδη 1022.24 :
«Το χαμόγελο μιμείται την αόρατη και απόκρυφη ενέργεια των θεών»
Αν δεν το κάνουμε αυτό, οι προσπάθειες μας στην καλύτερη περίπτωση θα πλησιάζουν και θα αποκτούν μια αμυδρή κατανόηση του συμβόλου, εαν δε φιλοσοφικά δεν έχουμε σημείο επαφής με το θέμα, είναι σαφές ότι το σύμβολο δεν πρόκειται ποτέ να μας μιλήσει.
Ας κάνουμε μια προσέγγιση στα αγάλματα των θεών.
Κάποιος ο οποίος φιλοσοφικά ανήκει σε διαφορετική προσέγγιση από ότι η Ελληνική, είναι σαφές ότι δεν πρόκειται ποτέ να του μιλήσουν τα αγάλματα και δεν θα δώσουν στην ψυχή του αυτό για τα οποίο προορίζοντο όταν κατασκευάστηκαν.
Σίγουρα θα αποκομίζει αυτό που του προσφέρει η θέα των αγαλμάτων, αλλά είναι προφανές ότι δεν θα αντιληφθεί τι ακριβώς θείες δυνάμεις και λειτουργίες απεικονίζονται σε αυτά.
Ετσι για παράδειγμα ένας Χριστιανός σίγουρα θα εκστασιαστεί από το κάλλος και την ευφορία που προσδίδει η θέα ενός αγάλματος αλλά θα το θεωρήσει σαν ένα απλό έργο τέχνης. Διότι είναι προφανές ότι αν αρχίσει και αναγνωρίζει τι κρύβεται στην συμβολική κάποιου αγάλματος και αρχίσει να του «μιλά» το άγαλμα, τότε είναι σαφές ότι θα αρχίσει να βρίσκεται σε συνειδησιακή σύγχυση.
Θα ήταν περιττό να τονίσω ότι τα αγάλματα ποτέ δεν ελατρεύτηκαν για την ύλη από την οποία φτιάχθηκαν, δεν υπήρξε δηλαδή ειδωλολατρική λατρεία, όμως δυστυχώς διακινήθηκε αυτή η θέση προφανώς όταν χρειάστηκε να συκοφαντηθεί και να παραποιηθεί η Ελληνική Θρησκεία.
Αλλωστε οι φιλόσοφοι μας είναι ξεκάθαροι σε αυτό το θέμα.
Ο Πορφύριος στο Κατά Χριστιανών 76 λέει : «Οποιος σέβεται τους θεούς δεν τους ταυτίζει με το υλικό από το οποίο είναι φτιαγμένα τα ομοιώματα τους...Είναι φυσικό οι θεοί να αποδίδονται ανθρωπομορφικά «διότι ο άνθρωπος είναι το ωραιότερο από τα έμβια όντα και θεωρείται εικόνα του θεού».
Οπως επίσης ο Ερμείας, μαθητής του Συριανού και συμμαθητής του Πρόκλου, στα Σχόλια του στον Φαίδρο 181.29 μας τονίζει ότι : «Και εδώ οι θυσιάζοντες στα αγάλματα δεν θυσιάζουν στην ύλη και στις εικόνες αλλά στους θεούς» όπως και στο 190.15 «όπως ακριβώς εδώ τιμούμε το άγαλμα όχι για το υποκείμενο αλλά για τον θεό»
Είναι προφανές γιατί οι μεγάλοι αυτοί φιλόσοφοι αναγκάστηκαν να διατυπώσουν τέτοιες θέσεις για να ξεκαθαρίσουν τα αυτονόητα, αν κρίνουμε από την εποχή στην οποία συνεγράφησαν τα συγκεκριμένα έργα.
Ομως και σήμερα, σύγχρονοι και περιφερόμενοι «μυσταγωγοί» προς άγραν πελατείας διακινούν την, ξένη προς την Ελληνική σκέψη, θέση ότι οι θεοί ήταν άνθρωποι που εξελίχθησαν και κατόρθωσαν να γίνουν θεοί και μάλιστα κάποια στιγμή και Ολύμπιοι.
Ενα από τα επιχειρήματα που προβάλλουν είναι ότι η θέση αυτή στηρίζεται και από το γεγονός ότι τα αγάλματα των θεών είναι ανθρωπομορφικά άρα κατ’αυτους «αποτυπώνουν ότι οι θεοί ήταν κάποτε άνθρωποι και για αυτόν τον λόγο έχουν ανθρωπομορφική απεικόνιση».
Πρόκειται σαφώς για σαφή άγνοια βασικών αρχών της Ελληνικής Θεολογίας.
( Περισσότερα για το θέμα αυτό – ότι οι θεοί δεν ήταν ποτέ άνθρωποι στο παρελθόν - ανατρέξτε στο http://empedotimos.blogspot.com/2009/03/blog-post_25.html )
Προφανώς – και επιεικώς – απέχουν πόρρω από μια στοιχειώδη μελέτη των Ελληνικών κειμένων – γιατί η Ελληνική απόρριψη τέτοιων θέσεων είναι σκληρή και αμείλικτη.
Ο Προφύριος στο Περί Αγαλμάτων 2 μας λέει ότι : «Και απεικόνισαν τους θεούς με μορφή ανθρώπων επειδή το θείον διέπεται από λογική και τους έκαναν ωραίους διότι οι θεοί έχουν ομορφιά αγνή και ανόθευτη»
Ο Ολυμπιόδωρος στα Σχόλια στον Αλκιβιάδη 2.137 τονίζει ότι «Αυτό που είναι για τους Ελληνες τα αγάλματα είναι για τους Αιγυπτίους τα ζώα. Είναι σύμβολα κάθε ενός από τους θεούς στον οποίο αφιερώνονται»
Ο Σαλούστιος στο Περί Θεών και Κόσμου 23, πέραν άλλων συμβολισμών που μας παραθέτει, τονίζει ότι τα αγάλματα σαν εικόνες ζωής έλαβαν ανθρωπομορφικό σχήμα :
«Και η μεν πρόνοια των θεών απλώνεται παντού και απλώς απαιτείται μόνο κάποια ικανότητα για να την δεχθούμε, η κάθε ικανότητα ωστόσο αποκτάται δια της μυήσεως και της ομοιώσεως προς τους θεούς,
για αυτό λοιπόν οι μεν ναοί εκτίσθησαν ως εικόνες του ουρανού,
οι δε βωμοί ως εικόνες της γης,
τα δε αγάλματα ως εικόνες της ζωής –για αυτό και επλάσθησαν ωσάν ζωντανά όντα–
οι δε ευχές ως εικόνες του νοερού
τα δε μυστηριακά σύμβολα ως εικόνες των αρρήτων ουρανίων δυνάμεων,
τα δε βότανα και οι λίθοι ως εικόνες της ύλης,
τα δε θυσιαζόμενα ζώα ως εικόνες της εντός μας άλογης ζωής»
Ομως τι ακριβώς θα μας πουν τα αγάλματα αν τα προσεγγίσουμε έχοντας οπλιστεί με την λαμπερή πανοπλία που μας παρέχει η Ελληνική Φιλοσοφία και Θεολογία ;
Πέραν του παραπάνω αποσπάσματος από τον Σαλούστιο, ο Πρόκλος στα Σχόλια στον Ευκλείδη 138.10 μας δίνει μια ένδειξη για το πως να προσεγγίσουμε ένα άγαλμα :
«Υπεράνω τέλος όλων αυτών των σχημάτων βρίσκονται τα τέλεια, ενιαία, άγνωστα και απόρρητα σχήματα των θεών, τα οποία επιβαίνουν στα νοερά σχήματα και περατώνουν με ενιαίο τρόπο όλα τα σχήματα και συγκρατούν τα πάντα μέσα στα δικά τους ενιαία όρια.
Αυτών των σχημάτων τις ιδιότητες αποτυπώνει η θεουργία στα αγάλματα των θεών και περιβάλλει κάθε άγαλμα με διαφορετικά σχήματα.
Και άλλα τα απεικονίζει μέσω των απορρήτων συμβόλων (γιατί και αυτά αποκαλύπτουν τις άγνωστες δυνάμεις των θεών ), ενώ άλλα τα μιμείται με τις μορφές και με τα σχήματα.
Γι’αυτό άλλα τα φτιάχνει όρθια και άλλα καθισμένα, άλλα καρδιόσχημα, άλλα σφαιροειδή και άλλα με άλλα σχήματα, άλλα απλά και άλλα σύνθετα από περισσότερες μορφές, άλλα τα κατασκευάζει σοβαρά, άλλα ήρεμα, ώστε να προβάλλουν την ευσπλαχνία των θεών και άλλα βλοσυρά.
Και γενικά προσάγει σε κάθε θεό διαφορετικά σύμβολα ανάλογα με την συγγένεια των συμβόλων προς τους θεούς.
Γιατί το σχήμα ξεκινά από ψηλά και από τους ίδιους τους θεούς και απλώνεται μέχρι τα τελευταία όντα και εμφανίζεται μέσα σε αυτά σαν εικόνα από τα πρωταρχικά αίτια».
Αλλωστε στο Περί Ιερατικής Τέχνης μας εξηγεί τον λόγο που οι ιερείς πέραν των συμβόλων που είχαν αποτυπωθεί κατά την κατασκευή του αγάλματος, τοποθετούσαν πρόσθετα σύμβολα επί των αγαλμάτων για να ενισχύσουν την δύναμη της συμπάθειας μέσω της οποίας ενετείνετο η σύνδεση με το θείο.
Ο δε Πορφύριος έχει αφιερώσει ένα ολόκληρο έργο, το «Περί Αγαλμάτων» όπου μας δίνει κάποια κλειδιά με τα οποία θα μπορέσουμε να προσεγγίσουμε τους συμβολισμούς των αγαλμάτων, όσο είμαστε ικανοί.
Ας κοιτάξουμε λοιπόν την επόμενη φορά ένα άγαλμα με άλλη οπτική και ας το αφήσουμε να μας μιλήσει.
Αλλωστε τα Ελληνικά Αγάλγματα δεν είναι ισχνές και θανατερές απεικονίσεις, ούτε οι θεοί έχουν εκφράσεις που θα μας προκαλούσαν ποτέ φόβο, αλλά στην πλειοψηφία τους μας μεταδίδουν μια γαλήνια δύναμη, με εκείνο το αδιαόρατο χαμόγελο τους.
Γιατί όπως μας λέει ο Πρόκλος στα Σχόλια στον Παρμενίδη 1022.24 :
«Το χαμόγελο μιμείται την αόρατη και απόκρυφη ενέργεια των θεών»
Σάββατο 15 Ιανουαρίου 2011
ΠΕΡΙ ΣΥΜΒΟΛΩΝ – ΜΙΑ ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Η χρήση των συμβόλων είναι μια πανάρχαιη πρακτική με την οποία οι θεολόγοι προσπάθησαν να αποτυπώσουν έννοιες και λειτουργίες οι οποίες θα αποκαλύπτοντο στους ενδιαφερόμενους όταν εκείνοι, με ιδία προσπάθεια, θα κατόρθωναν να ανέλθουν ψυχικά σε τέτοιο επίπεδο ώστε τα σύμβολα να τους «μιλήσουν» και να τους αποκαλύψουν έννοιες υψηλότατες τόσο θεολογικές και κοσμολογικές όσο και ψυχολογικές.
Τα σύμβολα μας μιλάνε όταν εμείς έχουμε κατανοήσει την δομή του όλου συστήματος, γνωρίζουμε τα επίπεδα εκδήλωσης και το πως λειτουργεί το καθένα.
Ετσι ένα σύμβολο ξυπνά μέσα μας γνώσεις για τα επίπεδα αυτά της πραγματικότητας όταν διαλογισθούμε πάνω σε αυτό και κατορθώσουμε να το συνδέσουμε με την γνώση του συστήματος που διέπει την αντικειμενική πραγματικότητα.
Υπάρχει μια λανθασμένη αντιμετώπιση του θέματος του συμβολισμού/αποσυμβολισμού. Μια γενική θέση που διακινείται είναι ότι οποιαδήποτε ερμηνεία ενός συμβόλου είναι αποδεκτή μιας και αποτελεί προσωπική άποψη και οπτική εκείνου που την διατυπώνει.
Δυστυχώς η προσέγγιση αυτή είναι λανθασμένη και επιτρέπει να διακινούνται θέσεις και αποσυμβολισμοί, επιεικώς απαράδεκτοι, που έχουν σαν αποτέλεσμα τουλάχιστον τον αποπροσανατολισμό της σκέψης και διαστρέβλωση του τρόπου προσέγγισης θεολογικών, κοσμολογικών και ψυχολογικών θεμάτων.
Το κάθε σύμβολο έχει συγκεκριμένη ερμηνεία ανάλογα με το επίπεδο της πραγματικότητας που αναφέρεται, οποιαδήποτε δε ερμηνεία διατυπώνεται είναι απλώς μια προσπάθεια προσέγγισης της πραγματικής ερμηνείας του συμβόλου, δεν αποτελεί αυτή καθ’εαυτή την έννοια που απεικονίζει αυτό.
Οι θέμενοι τα σύμβολα τα σχεδίασαν «έχοντας στο μυαλό τους» συγκεκριμένες έννοιες που ήθελαν να απεικονίσουν, να διασώσουν και να αποτελέσουν σημεία που θα μιλούν διαχρονικά στις ψυχές όσων έχουν ακολουθήσει έναν δρόμο που οδηγεί στην πνευματική τους εξέλιξη.
Οταν δε ένα σύμβολο μας αποκαλυφθεί μέσα μας τότε θα αναγκάσει και παρεμφερείς και σύμφυτες έννοιες να ξυπνήσουν, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένας καταρράκτης εννοιών που θα γεμίσει την ψυχή μας.
Η λέξη σύμβολον έτυμολογικά προέρχεται από το συν+βάλλω και υποδηλώνει την ύπαρξη δύο εννοιών οι οποίες «κουμπώνουν»/συμβάλλουν για να αποτελέσουν ένα όλον. Απο αυτές τις έννοιες η μια απεικονίζεται σε αισθητή μορφή και είναι αντιληπτή από εμάς και η άλλη είναι έννοια που αναφέρεται στον υπεραισθητό κόσμο.
Ετσι όταν κάποιος βλέπει ένα σύμβολο στον αισθητό κόσμο, π.χ. το σύμβολο του Ηλίου ή της Σελήνης, τότε ανάγεται νοητικά στην αντίστοιχη έννοια που εκφράζεται στα διάφορα επίπεδα του υπεραισθητού κόσμου και έτσι ξυπνούν μέσα του λογικές συνάψεις οι οποίες ενεργοποιούν τους αντίστοιχους ουσιώδεις λόγους της ψυχής του. Αυτά είναι γνωστά ως συνθήματα και σύμβολα και όπως μας λέει η Ελληνική Θεολογία ο Δημιουργός έχει βάλει μέσα μας συνθήματα με τα οποία τελικά, όταν τα ενεργοποιήσουμε, θα κατορθώσουμε να συνδεθούμε με τους θεούς.
Μια παρέκβαση αυτής της έννοιας είναι το σπάσιμο ή κόψιμο κάποιου αντικειμένου (π.χ. ενός ξύλου ή ενός χαρτονομίσματος ) σε δύο μέρη ώστε το κάθε μέρος να αποτελεί σημείο αναγνώρισης. Ετσι όταν συναντιώντο αυτοί που επρόκειτο να αναγνωρισθούν φέροντες ο καθένας ένα εκ των τμημάτων, «συνέβαλλαν» τα τμήματα και αν αυτά συνενώντο πλήρως τότε επιστοποιείτο η αναγνώριση τους.
Τα σύμβολα έχουν εκπεφρασθεί είτε σαν υλικά αντικείμενα (σύμβολα Ηλίου, Σελήνης, ανάγλυφες ή ζωγραφισμένες παραστάσεις κλπ), είτε φωνητικά με τα ονόματα, είτε αλληγορικά με μύθους, είτε με τα λεγόμενα συνθήματα που υπάρχουν μέσα στην θεία ουσία σε όλα τα επίπεδα και συνεπώς και στην ψυχή μας.
Τα σύμβολα λειτουργούν με βάση τον νόμο της συμπάθειας ο οποίος είναι και η βάση στην οποία στηρίζεται η θεουργία και με τη οποία λειτουργούσαν τα μυστήρια στα οποία τα πάντα ήταν συμβολικά.
Θα πρέπει δε να τονισθεί πολλές φορές το σύμβολο στον αισθητό κόσμο έχει την αντίθετη έννοια από αυτή με την οποία έχει συζευχθεί στον υπεραισθητό και συνεπώς θέλει προσοχή στην προσπάθεια προσέγγισης τους.
Για παράδειγμα το γδάρσιμο του Μαρσύα από τον Απόλλωνα στον σχετικό μύθο δεν έχει προφανώς την αγριότητα που δείχνει ο μύθος αλλά υποδηλώνει μια τελείως αντίθετη πραγματικότητα.
«Ο μεν Ορφεύς παρουσίασε την θεολογία του κατά τρόπο Συμβολικό και με την χρήση Μύθων, ο Πυθαγόρας και οι Πυθαγόρειοι με την χρήση εικόνων, ο δε Πλάτων και οι Διάδοχοι του με επιστημονικό τρόπο»
( Πρόκλος Πλατωνική Θεολογία Α' 20.7 )
«Διότι τα σύμβολα των πραγμάτων τα οποία συμβολίζουν δεν είναι προϊόντα μίμησης, αφού δεν μπορούσε ποτέ το αντίθετο να προκύψει ως προϊόν μίμησης του αντιθέτου του, το άσχημο του ωραίου, το παρά φύση του κατά φύση. Η θεωρία όμως που χρησιμοποιεί τα σύμβολα καταδεικνύει την φύση των πραγμάτων ακόμα και μέσω των εντελώς αντιθέτων τους»
(Πρόκλος – Σχόλια στην Πολιτεία 1.198)
«Της ίδιας της άρρητης και επέκεινα των νοητών αιτίας υπάρχει για καθένα από τα όντα μέχρι τα έσχατα, ένα σημείο, μέσω του οποίου τα πάντα εξαρτώνται από εκείνη, άλλα πιο μακριά και άλλα πιο κοντά , ανάλογα με το πόσο έντονο ή πόσο αμυδρό είναι το σημείο σε αυτά, και τούτο είναι η κινητήρια δύναμη προς τον πόθο του Αγαθού, αυτό που παρέχει στα όντα άσβεστο τον έρωτα αυτόν, άγνωστο το ίδιο στην ύπαρξη του (καθώς φτάνει και μέχρι εκείνα που δεν μπορούν να έχουν γνώση), υπέρτερο της ζωής (υπάρχει άλλωστε και στα άψυχα) και χωρίς νοερή την δύναμη του (καθώς βρίσκεται και στα αμέτοχα της νόησης).
Οπως λοιπόν η φύση και η δημιουργική μονάδα και ο ίδιος ο υπερβατικός των όλων πατέρας εγκατέσπειραν στα δευτερεύοντα τα σημεία της δικής τους ιδιότητας, και μέσω εκείνων στρέφουν τα πάντα προς τον εαυτό τους, έτσι και όλοι οι θεοί δίνουν σε όσα δημιουργούνται από αυτούς τα σύμβολα της δικής τους αιτίας, και μέσω αυτών εγκαθιστούν τα πάντα στον εαυτό τους.
Τα σημεία λοιπόν της ύπαρξης των υπερτέρων όντων, εγκατασπειρόμενα στα δευτερεύοντα, είναι άρρητα και άγνωστα και η δράση και η κίνηση τους υπερυψώνει κάθε νόηση...»
(Πρόκλος – Σχόλια στον Κρατύλο 71.30 κ.επ.)
Για αυτό, αν πράγματι θέλουμε να μιλήσουν σε εμάς τα σύμβολα, δεν πρέπει να τα προσεγγίζουμε επιπόλαια και απροετοίμαστοι, γιατί τότε ματαιοπονούμε, αλλά αφού πρώτα θα έχουμε εργαστεί βαθιά μέσα μας ώστε να εφοδιάσουμε την ψυχή μας με τις κατάλληλες γνώσεις.
Τότε μόνο τα σύμβολα θα μιλήσουν σε εμάς, θα ξυπνήσουν μέσα μας ταυτόχρονα και άλλες έννοιες συμπληρωματικές και συναφείς και έτσι θα προσωρήσουμε προς τον τελικό σκοπό μας που είναι να επιστρέψουμε στην πηγή μας.
Τα σύμβολα μας μιλάνε όταν εμείς έχουμε κατανοήσει την δομή του όλου συστήματος, γνωρίζουμε τα επίπεδα εκδήλωσης και το πως λειτουργεί το καθένα.
Ετσι ένα σύμβολο ξυπνά μέσα μας γνώσεις για τα επίπεδα αυτά της πραγματικότητας όταν διαλογισθούμε πάνω σε αυτό και κατορθώσουμε να το συνδέσουμε με την γνώση του συστήματος που διέπει την αντικειμενική πραγματικότητα.
Υπάρχει μια λανθασμένη αντιμετώπιση του θέματος του συμβολισμού/αποσυμβολισμού. Μια γενική θέση που διακινείται είναι ότι οποιαδήποτε ερμηνεία ενός συμβόλου είναι αποδεκτή μιας και αποτελεί προσωπική άποψη και οπτική εκείνου που την διατυπώνει.
Δυστυχώς η προσέγγιση αυτή είναι λανθασμένη και επιτρέπει να διακινούνται θέσεις και αποσυμβολισμοί, επιεικώς απαράδεκτοι, που έχουν σαν αποτέλεσμα τουλάχιστον τον αποπροσανατολισμό της σκέψης και διαστρέβλωση του τρόπου προσέγγισης θεολογικών, κοσμολογικών και ψυχολογικών θεμάτων.
Το κάθε σύμβολο έχει συγκεκριμένη ερμηνεία ανάλογα με το επίπεδο της πραγματικότητας που αναφέρεται, οποιαδήποτε δε ερμηνεία διατυπώνεται είναι απλώς μια προσπάθεια προσέγγισης της πραγματικής ερμηνείας του συμβόλου, δεν αποτελεί αυτή καθ’εαυτή την έννοια που απεικονίζει αυτό.
Οι θέμενοι τα σύμβολα τα σχεδίασαν «έχοντας στο μυαλό τους» συγκεκριμένες έννοιες που ήθελαν να απεικονίσουν, να διασώσουν και να αποτελέσουν σημεία που θα μιλούν διαχρονικά στις ψυχές όσων έχουν ακολουθήσει έναν δρόμο που οδηγεί στην πνευματική τους εξέλιξη.
Οταν δε ένα σύμβολο μας αποκαλυφθεί μέσα μας τότε θα αναγκάσει και παρεμφερείς και σύμφυτες έννοιες να ξυπνήσουν, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένας καταρράκτης εννοιών που θα γεμίσει την ψυχή μας.
Η λέξη σύμβολον έτυμολογικά προέρχεται από το συν+βάλλω και υποδηλώνει την ύπαρξη δύο εννοιών οι οποίες «κουμπώνουν»/συμβάλλουν για να αποτελέσουν ένα όλον. Απο αυτές τις έννοιες η μια απεικονίζεται σε αισθητή μορφή και είναι αντιληπτή από εμάς και η άλλη είναι έννοια που αναφέρεται στον υπεραισθητό κόσμο.
Ετσι όταν κάποιος βλέπει ένα σύμβολο στον αισθητό κόσμο, π.χ. το σύμβολο του Ηλίου ή της Σελήνης, τότε ανάγεται νοητικά στην αντίστοιχη έννοια που εκφράζεται στα διάφορα επίπεδα του υπεραισθητού κόσμου και έτσι ξυπνούν μέσα του λογικές συνάψεις οι οποίες ενεργοποιούν τους αντίστοιχους ουσιώδεις λόγους της ψυχής του. Αυτά είναι γνωστά ως συνθήματα και σύμβολα και όπως μας λέει η Ελληνική Θεολογία ο Δημιουργός έχει βάλει μέσα μας συνθήματα με τα οποία τελικά, όταν τα ενεργοποιήσουμε, θα κατορθώσουμε να συνδεθούμε με τους θεούς.
Μια παρέκβαση αυτής της έννοιας είναι το σπάσιμο ή κόψιμο κάποιου αντικειμένου (π.χ. ενός ξύλου ή ενός χαρτονομίσματος ) σε δύο μέρη ώστε το κάθε μέρος να αποτελεί σημείο αναγνώρισης. Ετσι όταν συναντιώντο αυτοί που επρόκειτο να αναγνωρισθούν φέροντες ο καθένας ένα εκ των τμημάτων, «συνέβαλλαν» τα τμήματα και αν αυτά συνενώντο πλήρως τότε επιστοποιείτο η αναγνώριση τους.
Τα σύμβολα έχουν εκπεφρασθεί είτε σαν υλικά αντικείμενα (σύμβολα Ηλίου, Σελήνης, ανάγλυφες ή ζωγραφισμένες παραστάσεις κλπ), είτε φωνητικά με τα ονόματα, είτε αλληγορικά με μύθους, είτε με τα λεγόμενα συνθήματα που υπάρχουν μέσα στην θεία ουσία σε όλα τα επίπεδα και συνεπώς και στην ψυχή μας.
Τα σύμβολα λειτουργούν με βάση τον νόμο της συμπάθειας ο οποίος είναι και η βάση στην οποία στηρίζεται η θεουργία και με τη οποία λειτουργούσαν τα μυστήρια στα οποία τα πάντα ήταν συμβολικά.
Θα πρέπει δε να τονισθεί πολλές φορές το σύμβολο στον αισθητό κόσμο έχει την αντίθετη έννοια από αυτή με την οποία έχει συζευχθεί στον υπεραισθητό και συνεπώς θέλει προσοχή στην προσπάθεια προσέγγισης τους.
Για παράδειγμα το γδάρσιμο του Μαρσύα από τον Απόλλωνα στον σχετικό μύθο δεν έχει προφανώς την αγριότητα που δείχνει ο μύθος αλλά υποδηλώνει μια τελείως αντίθετη πραγματικότητα.
«Ο μεν Ορφεύς παρουσίασε την θεολογία του κατά τρόπο Συμβολικό και με την χρήση Μύθων, ο Πυθαγόρας και οι Πυθαγόρειοι με την χρήση εικόνων, ο δε Πλάτων και οι Διάδοχοι του με επιστημονικό τρόπο»
( Πρόκλος Πλατωνική Θεολογία Α' 20.7 )
«Διότι τα σύμβολα των πραγμάτων τα οποία συμβολίζουν δεν είναι προϊόντα μίμησης, αφού δεν μπορούσε ποτέ το αντίθετο να προκύψει ως προϊόν μίμησης του αντιθέτου του, το άσχημο του ωραίου, το παρά φύση του κατά φύση. Η θεωρία όμως που χρησιμοποιεί τα σύμβολα καταδεικνύει την φύση των πραγμάτων ακόμα και μέσω των εντελώς αντιθέτων τους»
(Πρόκλος – Σχόλια στην Πολιτεία 1.198)
«Της ίδιας της άρρητης και επέκεινα των νοητών αιτίας υπάρχει για καθένα από τα όντα μέχρι τα έσχατα, ένα σημείο, μέσω του οποίου τα πάντα εξαρτώνται από εκείνη, άλλα πιο μακριά και άλλα πιο κοντά , ανάλογα με το πόσο έντονο ή πόσο αμυδρό είναι το σημείο σε αυτά, και τούτο είναι η κινητήρια δύναμη προς τον πόθο του Αγαθού, αυτό που παρέχει στα όντα άσβεστο τον έρωτα αυτόν, άγνωστο το ίδιο στην ύπαρξη του (καθώς φτάνει και μέχρι εκείνα που δεν μπορούν να έχουν γνώση), υπέρτερο της ζωής (υπάρχει άλλωστε και στα άψυχα) και χωρίς νοερή την δύναμη του (καθώς βρίσκεται και στα αμέτοχα της νόησης).
Οπως λοιπόν η φύση και η δημιουργική μονάδα και ο ίδιος ο υπερβατικός των όλων πατέρας εγκατέσπειραν στα δευτερεύοντα τα σημεία της δικής τους ιδιότητας, και μέσω εκείνων στρέφουν τα πάντα προς τον εαυτό τους, έτσι και όλοι οι θεοί δίνουν σε όσα δημιουργούνται από αυτούς τα σύμβολα της δικής τους αιτίας, και μέσω αυτών εγκαθιστούν τα πάντα στον εαυτό τους.
Τα σημεία λοιπόν της ύπαρξης των υπερτέρων όντων, εγκατασπειρόμενα στα δευτερεύοντα, είναι άρρητα και άγνωστα και η δράση και η κίνηση τους υπερυψώνει κάθε νόηση...»
(Πρόκλος – Σχόλια στον Κρατύλο 71.30 κ.επ.)
Για αυτό, αν πράγματι θέλουμε να μιλήσουν σε εμάς τα σύμβολα, δεν πρέπει να τα προσεγγίζουμε επιπόλαια και απροετοίμαστοι, γιατί τότε ματαιοπονούμε, αλλά αφού πρώτα θα έχουμε εργαστεί βαθιά μέσα μας ώστε να εφοδιάσουμε την ψυχή μας με τις κατάλληλες γνώσεις.
Τότε μόνο τα σύμβολα θα μιλήσουν σε εμάς, θα ξυπνήσουν μέσα μας ταυτόχρονα και άλλες έννοιες συμπληρωματικές και συναφείς και έτσι θα προσωρήσουμε προς τον τελικό σκοπό μας που είναι να επιστρέψουμε στην πηγή μας.
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)