Κυριακή 14 Δεκεμβρίου 2008

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΔΑΙΜΟΝΩΝ

Η έννοια των δαιμόνων είναι πολυποίκιλη στα Ελληνικά κείμενα.

Σαν δαίμονες ονομάζονται σε πολλά σημεία οι άσαρκες ψυχές των τεθνεώτων, όπως επίσης και οι ιεραρχικά ανώτερες οντότητες από τους θνητούς.

Το επίθετο δε "δαιμόνιος"¨χρησιμοποιείται επίσης και σε πολλά Φιλοσοφικά κείμενα για να χαρακτηρίσει που τοποθετείται κάποιος Φιλόσοφος σε σχέση με κάποιους άλλους.

Παραδείγματος χάριν, στα κείμενα της Ορφικοπυθαγορείου Φιλοσοφίας ο Πλάτων, ο Ιάμβλιχος και άλλοι χαρακτηρίζονται ως "θείοι", ενώ ο Αριστοτέλης ως "δαιμόνιος" για να τονιστεί αφ΄ενός μεν η σπουδαιότητα του ανδρός αλλά και η κατώτερη θέση του ως προς τους Ορφικοπυθαγόρειους Φιλοσόφους.

Σημειώνουμε απλώς ότι, σύμφωνα με τον Μαρίνο τον Νεαπολίτη που ήταν ο βιογράφος του Πρόκλου, ο Αριστοτέλης εδιδάσκετο στην Πλατωνική Ακαδημεία, πριν από την διδασκαλία των Πλατωνικών κειμένων.

Ο όρος δαίμων διακρίνεται στις εξής κατηγορίες :

- Κατ'αναλογίαν Δαίμων : Προνοεί για τον καθένα. Σε πολλές περιπτώσεις, αυτό που είναι τοποθετημένο αμέσως πάνω από κάτι ελέγχοντας την βαθμίδα ως προς το κατώτερο, συνηθίζουν να το λένε Δαίμονα.

Παράδειγμα είναι η φράση "Υψωσε την γενιά μας ένδοξε δαίμονα" που απευθύνει ο Ζεύς στον Κρόνο.
( ο Κρόνος σε σχέση με τον Δία είναι σε ανώτερη θέση, για αυτό και χαρακτηρίζεται ως δαίμων σε σχέση με τον Δία )


- Κατά σχέση Δαίμων : Αυτός που λόγω της ομοιότητας του προς το δαιμόνιο γένος εκδηλώνει ενέργειες υπερφυέστερες εν συγκρίσει προς τον άνθρωπο που συνδέει την όλη ζωή του με τους δαίμονες.

- Κατ΄ουσίαν Δαίμων : Ονομάζεται δαίμων όχι λόγω της προς τα κατώτερα σχέσης του, ούτε λόγω της εξομοίωσης του με κάτι άλλο, αλλά του έλαχε κατ' αυτόν ο ιδιαίτερος τούτος χαρακτήρας και προσδιορίζεται βάσει κάποιας ύπαρξης των οικείων δυνάμεων και των διαφορετικών τρόπων που ενεργεί.

Η κατηγορία αυτή των δαιμόνων είναι και η τάξις των δαιμόνων που προκύπτει από την εκδήλωση.

Οι δαίμονες αυτοί είναι εκείνοι που διαχειρίζονται συγκεκριμένες λειτουργίες της φύσης, όπως παραδείγματος χάριν ρυθμίζουν πόσες "ανταμοιβές" ή "τιμωρίες" αναλογούν σε κάθε ενσάρκωση της ψυχής. ( δηλαδή, ενώ για κάθε ψυχή έχει συσσωρευθεί μια "ποσότητα κάρμα", για διάφορους λόγους, ρυθμίζεται τι ποσό από αυτό το κάρμα, θα επιβαρύνει την συγκεκριμένη ενσάρκωση της ψυχής, έτσι ώστε αφ'ενός μεν να "ξεπληρώσει" μέρος του κάρμα της, αφ'ετέρου η ψυχή να αντεπεξέλθει και να μην τσακιστεί από το βάρος των υποχρεώσεων της στην συγκεκριμένη ενσάρκωση)

Πρέπει να τονιστεί ότι η ρύθμιση αυτή είναι καθαρά φυσιοκρατική και όχι αποτέλεσμα κάποιας οντότητας που επιλέγει ευνοώντας ή όχι κάποιες ψυχές σε σχέση με κάποιες άλλες.

Ενα φυσικό ανάλογο που μπορούμε να φανταστούμε είναι όταν έχουμε μια μεγάλη ποσότητα νερού που προσπαθεί να περάσει από ένα λεπτό στόμιο. Η ποσότητα που περνά ρυθμίζεται από το στόμιο, ώστε να διέλθει σχετικά ομαλά.

Κατά περίεργη (?) σύμπτωση, οι δαίμονες αυτοί που κάνουν αυτή την δουλειά στον μύθο του Ηρός στην Πολιτεία του Πλάτωνα, είναι τα "μυκώμενα" στόμια που ελέγχουν τις ανόδους και καθόδους της Ψυχής.

Πρόκλος - Σχόλια στον Αλκιβιάδη 74, Σχόλια στην Πολιτεία 2.94.5

8 σχόλια:

Παναγιώτης-Φαινίων είπε...

Ανέφερες το εξής "Οι δαίμονες αυτοί είναι εκείνοι που διαχειρίζονται συγκεκριμένες λειτουργίες της φύσης, όπως παραδείγματος χάριν ρυθμίζουν πόσες "ανταμοιβές" ή "τιμωρίες" αναλογούν σε κάθε ενσάρκωση της ψυχής."

Με αυτό, όμως, θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος, που φυσικά έχει μία έστω επαφή με την Πλατωνική Θεολογία, ότι δεν ισχύει η κατάσταση του "κλήρου" της εκάστοτε ψυχής προς ενσάρκωση.

ΕΜΠΕΔΟΤΙΜΟΣ είπε...

Ο "κλήρος" της κάθε ψυχής που αφορά την ενσάρκωση της, προκύπτει ουσιαστικά από την ίδια την ψυχή, η οποία με τις δράσεις της σε προηγούμενες ενσαρκώσεις έχει προκαλέσει τέτοιες δράσεις, των οποίων οι αντιδράσεις την "σπρώχνουν" στο να "επιλέξει τον συγκεκριμένο κλήρο.

Αν τώρα φανταστούμε αύτό το σύνολο των αντιδράσεων που πρέπει να αντιμετωπίσει μια ψυχή σαν ένα ποτάμι, τότε κάποια "στόμια" ( δαίμονες ) ρυθμίζουν τρόπον τινά την ποσότητα αυτη του ποταμού ( αντιδράσεων=αντιπεπονθότoς=κάρμα) που θα αντιμετωπίσει η ψυχή, ώστε να είναι δυνατόν η ψυχή να αντεπεξέλθει στις υποχρεώσεις της αυτές.

Παναγιώτης-Φαινίων είπε...

Θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος, ότι αυτοί οι δαίμονες-στόμια, ή ορθότερα, η λειτουργία τους, είναι κάτι σαν την εντελέχεια;

ΕΜΠΕΔΟΤΙΜΟΣ είπε...

Δεν νομίζω. Επειδή η εντελέχεια είναι Αριστοτελικός όρος, πρέπει να τον χρησιμοποιήσουμε όπως τον χρησιμοποιεί ο Αριστοτέλης.
Η πρώτη εντελέχεια κατ'αυτόν είναι η ψυχή.

Παναγιώτης-Φαινίων είπε...

Οι δαίμονες-στόμια, είναι αυτοί που αναφέρονται στο έργο του Πλουτάρχου "Περί του Σωκράτους Δαιμονίου", όταν αναφέρει ότι κάποιες ψυχές επιλέγουν να επιστρέψουν ως δαίμονες;

ΕΜΠΕΔΟΤΙΜΟΣ είπε...

Οι δαιμονες-"στόμια" είναι κατ'ουσίαν δαίμονες, ενώ οι δαίμονες του Πλουτάρχου που αναφέρεις είναι κατά σχέσιν δαίμονες.

Παναγιώτης-Φαινίων είπε...

Υπάρχει, άραγε, κάποια έννοια ή θεωρία στη φυσική που θα μπορούσαμε να τη συσχετίσουμε με τα εν λόγω στόμια-δαίμονες;

ΕΜΠΕΔΟΤΙΜΟΣ είπε...

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα καρμικά αίτια "μαγνητίζουν" τρόπον τινά την ψυχή, ώστε αυτή να έλκεται από διάφορες καταστάσεις, και να "σπρώχνεται" προς εκτέλεση συγκεκριμένων ενεργειών.

Ετσι τα στόμια θα μπορούσαμε να τα δούμε σαν μανήτες, οι οποίοι έλκουν και κατευθύνουν τις ήδη μαγνητισμένες ψυχές.
Βέβαια η προσέγγιση αυτή είναι υπερ-απλουστευμένη και κινδυνεύουμε να δώσουμε στρεβλή εικόνα, αλλά νομίζω ότι θα μπορούσαμε να τολμήσουμε αυτή την προσέγγιση.