Ο ΤΑΦΟΣ ΤΗΣ ΑΜΦΙΠΟΛΗΣ - ΚΑΤΙ "ΜΕΓΑΛΟ" ΚΡΥΒΕΤΑΙ ΕΚΕΙ ΚΑΤΩ

Σήμερα, 31/10/2014, σε μια λιτή σχετικά ανακοίνωση του το ΥΠΠΟ μας αποκαλύπτει ανάμεσα σε άλλα και τα εξής :

«Η έδραση των τοίχων γίνεται επί τεχνητής επίχωσης, από καλά συμπυκνωμένο αμμοχάλικο με άργιλο, πάχους περίπου 0, 40μ. Η επίχωση αυτή πατά πάνω στο φυσικό έδαφος του λόφου Καστά, το οποίο εμφανίζεται επιφανειακά ως εδαφοποιημένος-κερματισμένος σχιστόλιθος»

Με άλλα λόγια φτάσαμε πια στο φυσικό έδαφος του λόφου και από ότι φαίνεται ο κατασκευαστής του τάφου επωφελείται από κοιλότητα που βρίσκεται μέσα τον λόφο, όπως σωστά είχαμε προβλέψει από τις 22/9/2014.

«Κατά την ανασκαφή, όπως ήδη έχουμε αναφέρει, διαπιστώθηκε η ύπαρξη δαπέδου σφράγισης από πώρινους λίθους»

Επιβεβαιώθηκε ότι οι πωρόλιθοι σχημάτιζαν δάπεδο σφράγισης, που εκ της παρουσίας του υποδηλώνεται ότι κάτι σημαντικό πρέπει να βρίσκεται από κάτω.

«3.Κατά την αποχωμάτωση του τέταρτου χώρου διαπιστώθηκε η ύπαρξη τεχνητού ορύγματος επί του φυσικού σχιστολιθικού εδάφους, επιφάνειας, 4Χ2,10μ., το οποίο είναι επιχωμένο με ιλυώδη άμμο (όπως αλλωστε και η υπόλοιπη επίχωση του μνημείου). Ήδη έχει προχωρήσει η ανασκαφή, σε βάθος περίπου 1,40μ»

Επιβεβαιώνεται η εκτίμηση μας ότι το βάθος του χώματος ήταν περίπου 1,5 μέτρα,  όπως επίσης και ότι υπάρχει τεχνητό όρυγμα επί του φυσικού εδάφους που έχει επιχωθεί, προφανώς για λόγους σφράγισης του τάφου.

«Κατά την απομάκρυνση της αμμώδους επίχωσης εντοπίστηκε το δεύτερο μαρμάρινο θυρόφυλλο σε καλή κατάσταση διατήρησης, πεσμένο μέσα στο όρυγμα, διαστάσεων, 2Χ0,90Χ0,15μ. και βάρους περίπου έναμισυ τόνο».

Η εύρεση του θυρόφυλλου πεσμένο μέσα στο όρυγμα και μάλιστα κάτω από την αμμώδη επίχωση καταρρίπτει πλέον και τα οποιαδήποτε  σενάρια σύλησης.

Είναι σαφές ότι η αναστάτωση του τρίτου θαλάμου έχει προέλθει από σεισμό, ο οποίος και κατέστρεψε την μαρμάρινη θύρα, το δάπεδο σφράγισης και επέφερε κατάρρευση της συνέχειας του τάφου που ήταν κάτω από το δάπεδο σφράγισης.

Είναι πολύ πιθανόν να έχει υπάρξει κατάρρευση μνημειώδους κλίμακας (μιας και το τεχνητό όρυγμα  έχει διαστάσεις 4,0 Χ 2,10 μέτρα) η οποία θα οδηγούσε ακριβώς κάτω από το δάπεδο σφράγισης και την επίχωση μέσα στο τεχνητό όρυγμα που οδηγεί μέσα στον φυσικό λόφο όπου, άνευ περαιτέρω εκπλήξεων, αναμένεται να ευρίσκεται ο κυρίως τάφος.

Διακινδυνεύω την πρόβλεψη ότι θα ανευρεθούν τα σπασμένα σκαλοπάτια της καθοδικής κλίμακας κατά την αποχωμάτωση του υπολοίπου χώματος της επιχωμάτωσης.

Συμπερασματικά έχουμε τα εξής :

- Ο τάφος είναι πέραν πάσης αμφιβολίας ασύλητος.

- Υποθέτουμε ότι υπήρχε σκάλα που οδηγεί προς τα κάτω δια μέσου του τεχνητού ορύγματος, στο εσωτερικό του λόφου όπου ευρίσκεται ο κυρίως τάφος.

- Η εκπληκτικής σύλληψης προσπάθεια σφράγισης του τάφου υπονοεί σαφέστατα και την πολύ μεγάλη σπουδαιότητα του ενταφιασμένου νεκρού.

Η ανασκαφή τώρα αρχίζει…..

========

Παράκληση προς τους αυτόκλητους αρχαιολόγους των ΜΜΕ : Αφού δεν μπορείτε να σεβαστείτε τον εαυτό σας με τα εκπάγλου καλλονής σοφίσματα σας, τουλάχιστον σεβαστείτε την Ελληνική Αρχαιολογία την οποία κακοποιείτε σε υπέρτατο βαθμό.

Κάτι Μεγάλο κρύβεται εκεί κάτω. Και πρέπει να συμβιβαστείτε με την ιδέα ότι θα το φέρει στο φως η κα Περιστέρη.

Ο ΤΑΦΟΣ ΤΗΣ ΑΜΦΙΠΟΛΗΣ-Ο ΤΑΦΟΣ ΕΙΝΑΙ ΑΣΥΛΗΤΟΣ-ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΤΩΡΑ ΑΡΧΙΖΕΙ Η ΑΝΑΣΚΑΦΗ

Σήμερα, 28/10/2014, το ΥΠΠΟ σε μια "περίεργη" αλλά πολύ ουσιαστική ανακοίνωση του μας ενημέρωσε ανάμεσα σε άλλα ότι :

"3. Η υπόθεση εργασίας που είχε λεχθεί, βάσει γεωλογικής και σπηλαιολογικής έρευνας, ότι υπάρχει πιθανόν θύρωμα εντός του τρίτου θαλάμου-τέταρτου χώρου- 0,96 πλάτους, δεν επιβεβαιώνεται από την ανασκαφική εργασία. Η λαθεμένη εντύπωση δόθηκε καθώς στο σημείο αυτό έχει αφαιρεθεί μαρμάρινος ορθοστάτης. Επομένως, δεν υπάρχει θύρωμα στον τρίτο θάλαμο-τέταρτο χώρο
4. Σύμφωνα με την γεωλογική τομή, που είχε αποδείξει ότι το βάθος του τρίτου θαλάμου-τέταρτου χώρου είναι 7,53,-τουλάχιστον κατά 1,50 μ. βαθύτερα από τους προηγούμενους-η ανασκαφική εργασία συνεχίστηκε ως χτες κατά μισό μέτρο κάτω από την επιφάνεια του δαπέδου.
5. Κάτω από τους πωρόλιθους του δαπέδου, μέσα στην αφαιρούμενη επίχωση βρέθηκαν τμήματα των φτερών των Σφιγγών, ένα μέρος από τον λαιμό της δεύτερης Σφίγγας- ίδιας ποιότητας μαρμάρου και εφάμιλλης γλυπτικής αξίας-καθώς και τμήματα από το ελλείπον τμήμα του μοναδικού ψηφιδωτού, με την εικόνα της αρπαγής της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα, που καλύπτει το δάπεδο του δεύτερου θαλάμου-τρίτου χώρου, πίσω από τις Καρυάτιδες.
6. Η πρώτη άποψη της διεπιστημονικής ανασκαφικής ομάδας, που προκύπτει από τα μέχρι τούδε στοιχεία, που συγκροτεί η ως τώρα εικόνα της ανασκαφής, όπως η εύρεση της κεφαλής της ανατολικής Σφίγγας στον τρίτο θάλαμο, τέταρτο χώρο, πιθανότατα δίνει απάντηση στο ερώτημα : Αν η κατάχωση των χώρων, με άμμο, καθώς και οι τοίχοι σφράγισης έγιναν στον ίδιο χρόνο με την κατασκευή του ταφικού συγκροτήματος. Πιθανότατα η κατάχωση, αλλά και η κατασκευή του τοίχων σφράγισης, έγιναν σε υστερότερο χρόνο. Και αυτή η υπόθεση εργασίας απαιτεί συστηματική μελέτη".

Παρατηρούμε από το 3 ότι δεν υπάρχει το στενό άνοιγμα που υποθέσαμε  ότι οδηγεί σε επόμενο θάλαμο.


Επίσης φαίνεται ότι απομένει 1,5 μέτρο περίπου για την πλήρη αποχωμάτωση του χώρου. Παραμένει βέβαια η απορία τι είδους είναι το τελικό δάπεδο του θαλάμου Θ3.

Το σημαντικό από την ανακοίνωση αυτή αποτελεί το υπ'αριθμόν 5 σημείο όπου αναφέρεται ότι κάτω από τους πωρόλιθους βρέθηκαν το κεφάλι της ανατολικής Σφίγγας (από προηγούμενη ανακοίνωση), μέρος του λαιμού της δεύτερης Σφίγγας, τμήματα των φτερών των Σφιγγών   και τμήματα από το ελλείπον τμήμα του ψηφιδωτού του δεύτερου θαλάμου.

Τα ευρήματα αυτά καθ΄'εαυτά αποδεικνύουν ότι ο τάφος δεν έχει συληθεί και ότι έχουν τοποθετηθεί εσκεμμένα για ειδικούς λόγους που κατά την άποψη μας ήταν συμβολικοί ή/και αποτροπαϊκοί.

Η ερμηνεία που δίνει η κα Μενδώνη ενώ ως προς το ένα σκέλος της είναι αληθής : "υπήρξε ανθρώπινη παρέμβαση" στο συμπέρασμα που καταλήγει είναι λάθος μιας και  η ανθρώπινη παρέμβαση  δεν σημαίνει κατ'ανάγκην τυμβωρυχία αλλά μπορεί να αποτελεί μέρος τελετουργικού.

Συγκεκριμένα η κα Μενδώνη είπε : "Στη συνέχεια η κα. Μενδώνη τόνισε ότι, μέχρι του σημείου που έχουν γίνει οι ανασκαφές στον τάφο της Αμφίπολης, τα στοιχεία δείχνουν ότι έχει δεχθεί ανθρώπινη παρέμβαση, όπως χαρακτηριστικά είπε, που αυτό σημαίνει ότι ο τάφος -έως αυτό το σημείο που έχει αποκαλυφθεί – έχει συληθεί" (http://www.enikos.gr/society/273504,Amfipolh-To_mysthrio_me_to_dapedo_sfrag.html)

Κατά την  άποψη μας το γεγονός ότι βρέθηκαν κάτω από το δάπεδο του τρίτου θαλάμου, το οποίο αποτελείτο από "φτωχούς" πωρόλιθους, σε αντίθεση με τους πολυτελείς διαδρόμους των προηγουμένων θαλάμων, ενισχύει την άποψη ότι το σημείο εκείνο αποτελεί κάποιου είδους αποθέτη, ο οποίος χρησιμοποιήθηκε για καθαρά τελετουργικούς σκοπούς και ο οποίος αποτελεί το πρόθυρο του κυρίως τάφου, ο οποίος πρέπει να βρίσκεται από κάτω.

Δεν μπορώ να φανταστώ ότι οι τυμβωρύχοι ήταν τόσο καθυστερημένοι ώστε να κουβαλήσουν το κεφάλι της Σφίγγας, τα φτερά και τμήμα του ψηφιδωτού στον τρίτο θάλαμο και να τα παρατήσουν εκεί, δηλαδή προς τα μέσα αντί να τα πάνε προς τα έξω. Άλλωστε φαίνεται ότι δεν λείπει τίποτα από τα ευρήματα που είχε θεωρηθεί ότι άρπαξαν οι τυμβωρύχοι.

Σύμφωνα  δε με την υπόθεση μας  δεν ανεμένοντο σημαντικά ευρήματα διότι  καθώς  ο χώρος Θ3 αλληγορεί το νοητό και δεδομένου ότι στο νοητό δεν υπάρχουν σχήματα και μορφές είναι ίσως
αναμενόμενο να έχουμε έναν πολύ λιτό διάκοσμο.Αλλωστε  στον χώρο αυτό κυριαρχεί το κόκκινο χρώμα το οποίο είναι σύμβολο του νοητού." (βλέπε : [ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ : 14/9/2014] )

Ο τρίτος θάλαμος είναι πολύ μικρός και "γυμνός" για να αποτελεί τον κυρίως νεκρικό θάλαμο, ακόμα και αν είχε συλληθεί θα υπήρχαν ευρήματα. Και φυσικά αποκλείεται ένας νεκρικός θάλαμος να επιχωματώνεται.

Που λοιπόν είναι ο νεκρικός θάλαμος ; Προφανώς από κάτω!

"Αλλωστε και η κα Μενδώνη δεν αποκλείει το στρώμα πωρολίθων να αποτελεί δάπεδο σφράγισης:
"Σύμφωνα με την υπόθεση εργασίας, στον πρώτο θάλαμο ανακαλύφθηκε το μωσαϊκό, στον δεύτερο θάλαμο το ψηφιδωτό της Περσεφόνης, ενώ στον τρίτο θάλαμο υπάρχει ένα απλό δάπεδο, το οποίο όμως, δεν αποκλείεται να είναι «δάπεδο σφράγισης, ανέφερε η κα. Μενδώνη"

Είναι ενδιαφέρον το συμπέρασμα που καταλήγει  η κα Παλιαδέλη, Διευθύντρια των Ανασκαφών της Βεργίνας, η οποία αποτελεί την ΜΟΝΑΔΙΚΗ ευπρόσωπη παρουσία αρχαιολόγου στα ΜΜΕ, η οποία όμως θεωρεί ότι η απόθεση αυτή αποτελεί πράξη εναγισμού, κάθαρσης, για τυχόν βεβήλωση/σύληση που είχε συμβεί.

Αξίζει να την ακούσουμε :

¨Ετσι λοιπόν, όπως είχαμε υποθέσει από τις 10/9/2014 (βλέπε : ΕΙΝΑΙ Ο ΚΥΡΙΩΣ ΤΑΦΟΣ ΣΕ ΚΑΤΩΤΕΡΟ ΕΠΙΠΕΔΟ; ) :
"Αν όμως το ταφικό μνημείο έχει μόνο τρεις χώρους και οι τρεις χώροι είναι γεμάτοι με χώμα μέχρι το μέγιστο ύψος της θόλου, τότε τίθεται το ερώτημα : ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΥΡΙΩΣ ΤΑΦΟΣ;

Κάνω την υπόθεση ότι η είσοδος του κυρίως τάφου είναι στο δάπεδο του Θ3 όπου πρέπει να υπάρχει άνοιγμα που να οδηγεί σε κάποιο κατώτερο επίπεδο όπου και βρίσκεται πλέον ο κυρίως τάφος!
Το φαντάζομαι ως μια σκάλα ίδια περίπου με την σκάλα με τα 13 σκαλοπάτια που υπήρχε στην είσοδο των Σφιγγών".

Ενώ στις  12/9/2014  στην ανάρτηση ΠΡΟ ΤΩΝ ΘΥΡΩΝ είχαμε υποθέσει ότι :
"Φαίνεται ότι ο χώρος Θ3 είναι και αυτός γεμάτος χώμα.

Άρα μάλλον να αρχίσουμε να ετοιμαζόμαστε να κατεβούμε τα σκαλάκια που πρέπει να βρίσκονται στο δάπεδο του τρίτου θαλάμου (Θ3)  στον κάτω όροφο.

Υποθέτω ότι ο τρίτος διαφραγματικός τοίχος Τ2 δεν έχει ούτε αυτός θύρα, όλος ο πρώτος όροφος  είναι προθάλαμος.

Πολύ πιθανόν να δούμε την ίδια εικόνα με την είσοδο στην είσοδο των Σφιγγών.

Δηλαδή σκαλιά  που κατεβαίνουν, τοίχος σφράγισης που όμως σε αυτήν την περίπτωση από πίσω του θα υπάρχει ερμητικά κλειστή θύρα.

Και τώρα αρχίζει η πραγματική ανασκαφή......."

Όπως δε έχουμε εξηγήσει από τις 3/10/2014 στην ανάρτηση ΓΙΑΤΙ Η ΣΠΑΣΜΕΝΗ ΘΥΡΑ ΑΠΟΔΕΙΚΝΥΕΙ ΟΤΙ Ο ΤΑΦΟΣ ΕΙΝΑΙ ΑΣΥΛΗΤΟΣ όλη αυτή η αναστάτωση στον τρίτο θάλαμο έχει προκύψει λόγω σεισμού και όχι φυσικά από σύληση. 


Αξίζει επίσης να αναφερθούμε στο ελλείπον τμήμα του ψηφιδωτού του δευτέρου θαλάμου, η έλλειψη του οποίου έχει θεωρηθεί από την ανασκαφική ομάδα ότι δεν έχει προκύψει από φυσική διεργασία αλλά από ανθρώπινη παρέμβαση. 

Αν παρατηρήσουμε το κομμάτι που λείπει ουσιαστικά είναι  μέρος του τροχού  του άρματος του Πλούτωνα και του ενός ίππου, δηλαδή των κινητηρίων "οργάνων" του Αδη. Το γεγονός ότι κομμάτια του βρέθηκαν στον αποθέτη του τρίτου θαλάμου, κάτω από τους πωρόλιθους, μαζί με το κεφάλι της Σφίγγας υποδεικνύει ίσως ότι αποτελεί μέρος του τελετουργικού που έχει ακολουθηθεί και το οποίο, για την περίπτωση του ψηφιδωτού αποτελεί αλληγορία της  λήξης του τροχού των επαναγεννήσεων αφαιρώντας από τον Άδη τα όργανα με τα οποία θα ξαναπήγαινε το νεκρό στον άλλο κόσμο.

Δηλαδή η αφαίρεση του από το ψηφιδωτό και η απόθεση του στον θάλαμο Θ3 ίσως υποδηλώνει την λήξη του κύκλου των επαναγεννήσεων και ουσιαστικά την θεοποίηση του νεκρού, πράγμα που συνάδει με τον ευρύτερο συμβολισμό του ψηφιδωτού και των αποκομμένων κεφαλών των Σφιγγών, όπως έχουμε σημειώσει σε προηγούμενες αναρτήσεις. (βλέπε : Η ΣΦΙΓΓΑ ΜΙΛΗΣΕ- Ο ΝΕΚΡΟΣ ΕΧΕΙ ΑΠΟΘΕΩΘΕΙ και ΤΟ ΨΗΦΙΔΩΤΟ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΙ ΤΟΝ ΝΕΚΡΟ ) κατά το Ορφικό : "κύκλου ταν λήξαι και αναπνεύσαι κακότητος".

(Θα μπορούσαμε εδώ να παραλληλίσουμε την Βουδδιστική πρακτική κατασκευής της Mandala (μιας συμμετρικής και πλήρη κάλλους  αποτύπωσης του κόσμου και αμέσως μετά την ολοκλήρωση της την καταστροφή της ως αλληγορία  του εναλλασσόμενου κόσμου και της ματαιότητας που τον διέπει.)

Σημειώνουμε επίσης ότι από το βίντεο που δημοσιεύθηκε από το ΥΠΠΟ από την αποκάλυψη του ψηφιδωτού φαίνεται ότι και με κανονικό φωτισμό, το ένα μάτι του αλόγου είναι πράγματι μπλε, που επιβεβαιώνει την υποτεθείσα σημειολογική αποκωδικοποίηση του ψηφιδωτού σε προηγούμενη αναρτηση.

Συμπερασματικά λοιπόν μπορούμε να πούμε τα εξής :

- Ο θάλαμος Θ3 έχει υποστεί διαταραχή λόγω σεισμού και όχι λόγω σύλησης.

- Τα ευρήματα που ανακοινώθηκαν βρέθηκαν κάτω από στρώμα πωρολίθων που ουσιαστικά αποτελούσε αποθέτη για λόγους τελετουργικούς.

- Η τοποθέτηση τους εκεί όπως και η αφαίρεση του κεντρικού τμήματος του ψηφιδωτού ορθά ερμηνεύεται ότι προέκυψαν από ανθρώπινη παρέμβαση, το συμπέρασμα όμως είναι ότι η ανθρώπινη αυτή παρέμβαση ενετάσσετο στα πλαίσια ενός τελετουργικού και όχι λόγω σύλησης.

- Αν η ερμηνεία αυτή είναι σωστή τότε και η σφράγιση του τάφου έγινε αμέσως μετά την ταφή, όπως έχουμε υποθέσει από την αρχή, και ενετάσσετο στο ευρύτερο σχέδιο του κατασκευαστή του τάφου. Δηλαδή το συμπέρασμα 6 του ΥΠΠΟ είναι λάθος. Άλλωστε και το ίδιο το ΥΠΠΟ λέγει "πιθανότατα" και το τελικό συμπέρασμα το αφήνει για συστηματική μελέτη.
Ας μην ξεχνάμε ότι  δεν έχει δοθεί καμία ερμηνεία για την μοναδική μαρμάρινη πλάκα που βρέθηκε στην οροφή του θαλάμου Θ2 και η οποία κατά την άποψη μας ενετάσσετο στα σχέδια σφράγισης του τάφου.

- Αναμένεται μετά την αφαίρεση του χώματος του δαπέδου του τρίτου θαλάμου να υπάρξει ίσως νέο στρώμα πωρόλιθων που να αποτελούν έναν νέο τοίχο σφράγισης πίσω από τον οποίο να υπάρχει η ερμητικά κλειστή πόρτα του κυρίως τάφου.

Άλλωστε μόνον 1,5 μέτρα χώματος έχουν απομείνει και η υπόθεση μας θα επιβεβαιωθεί ή θα απορριφθεί.

Κατά την άποψη μας όμως η ανασκαφή ουσιαστικά τώρα αρχίζει!

Ο ΤΑΦΟΣ ΤΗΣ ΑΜΦΙΠΟΛΗΣ-Η ΣΦΙΓΓΑ ΜΙΛΗΣΕ-Ο ΝΕΚΡΟΣ ΕΧΕΙ ΑΠΟΘΕΩΘΕΙ-ΕΙΝΑΙ Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ;

Σήμερα  21/10/2014 σε μια συγκλονιστική ανακοίνωση του το ΥΠΠΟ μας απεκάλυψε ότι ένα από τα κεφάλια των Σφιγγών που πολλοί είχαν θεωρήσει ότι είχαν αποτελέσει λεία αρχαιοκαπήλων, βρέθηκε μέσα στον τρίτο θάλαμο (Θ3), μετά την αφαίρεση εκατοντάδων κυβικών χώματος που χρησιμοποιήθηκε για την σφράγιση του τάφου.

Συγκεκριμένα ανάμεσα στα άλλα αναφέρει :
"Σε βάθος 0,15μ. από την επιφάνεια του κατωφλίου εντοπίστηκε και αποκαλύφθηκε το μαρμάρινο κεφάλι Σφίγγας. (φωτο 5,6,7,8) Είναι ακέραιο με ελάχιστη θραύση στη μύτη. Έχει ύψος 0,60 μ. Το κεφάλι ταυτίζεται και αποδίδεται στον κορμό της ανατολικής Σφίγγας, όπου ήταν ένθετο. Στρέφεται προς την είσοδο και φέρει πόλο. Στο κάτω μέρος του λαιμού σώζεται ακέραιη η διατομή της έδρασης στο σημείο ένθεσης στον κορμό της. Έχει κυματιστούς βοστρύχους, που φέρουν ίχνη κόκκινου χρώματος, οι οποίοι πέφτουν στον αριστερό ώμο της, ενώ συγκρατούνται από λεπτή ταινία. Πρόκειται για γλυπτό εξαιρετικής τέχνης. Βρέθηκαν, επίσης, θραύσματα από τα φτερά των Σφιγγών".

Χαρακτηρίζω την ανακοίνωση αυτή συγκλονιστική διότι επιβεβαιώνει την αρχική μου υπόθεση ότι η απουσία των κεφαλιών των Σφιγγών πρέπει να είναι εσκεμμένη.

Συγκεκριμένα από τις 8 Σεπτεμβρίου στην ανάρτηση ΜΙΑ ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΑΠΟΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΥ έγραφα ότι :

"Από την αρχή έχω κάνει την υπόθεση ότι οι Σφίγγες ήταν εσκεμμένα ακέφαλες και χωρίς φτερά, είτε διότι τους αφαιρέθηκαν κατά την εγκατάσταση τους στο πρόθυρο του Τάφου μέσα από κάποιου είδους τελετουργικό,  είτε δεν τα είχαν ποτέ", αναφερόμενος  στην  πρώτη μου ανάρτηση της 18ης Αυγούστου  Ο ΤΑΦΟΣ ΤΗΣ ΑΜΦΙΠΟΛΗΣ  όπου έγραφα : "  Προσωπικά πιστεύω ότι η ανεύρεση των σφιγγών χωρίς κεφάλια και φτερά  είναι εσκεμμένη από τους κατασκευαστές του τάφου".

Η εύρεση του κεφαλιού της Σφίγγας και μέρος των φτερών της μέσα στον θάλαμο Θ3 επιβεβαιώνει ότι η μη ύπαρξη φτερών και κεφαλιών στις Σφίγγες πρέπει να αποτελεί μέρος κάποιου τελετουργικού.

Στην προαναφερθείσα ανάρτηση  ΜΙΑ ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΑΠΟΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΥ είχα αναφερθεί στην δομή της ανθρώπινης ψυχής και στην Σφίγγα η οποία την συμβολίζει  :

 

"Η ψυχή μας αποτελείται από δύο τμήματα : την λεγόμενη λογική ψυχή που είναι γνωστή ως λογιστικόν και την άλογη ψυχή που αποτελείται από το θυμοειδές και το επιθυμητικό όπως μας λέει ο Πλάτων. 

Η λογική ψυχή κατεβαίνει από το νοητό, η δε άλογη ψυχή  προσακτάται από την λογική ψυχή μέσα στον κόσμο της γέννησης. Σκοπός μας είναι να αφυπνίσουμε τις γνώσεις που έχει ήδη η λογική ψυχή εκ κατασκευής και να  απαλλαγούμε κάποια στιγμή από την άλογη ψυχή, η οποία είναι και η αιτία που προσκολλώμεθα στον κόσμο της γέννησης. 

Στην Μυθολογία μας τα μέρη της άλογης ψυχής συμβολίζονταν με ζώα. Όπως μας λέει ο Πλάτων στην Πολιτεία με πολύμορφο θηρίο (που μας θυμίζει την Λερναία Ύδρα) συμβολιζόταν το επιθυμητικό και με λέοντα το θυμοειδές.

Επίσης η ψυχή συμβολίζεται και με την Σφίγγα, το ανθρώπινο κομμάτι (κεφάλι) της συμβολίζει την λογική ψυχή, το ζωώδες κομμάτι της την άλογη ψυχή και τα φτερά συμβολίζουν ότι η ψυχή αυτή έχει κατορθώσει να αποκτήσει αναγωγικές δυνάμεις,  δυνάμεις δηλαδή που την κάνουν να επιτύχει την απελευθέρωση της από τον κόσμο της γέννησης και την επιστροφή  της στο νοητό".

 

Κάνοντας λοιπόν την υπόθεση ότι : "όλη η δομή του τάφου απεικονίζει την πορεία της ψυχής του νεκρού"  θεώρησα  ως "Το πρώτο συμβολικό σημείο τις  ακέφαλες Σφίγγες, οι οποίες αλληγορούν το γήινο κομμάτι της ψυχής, την άλογη ψυχή, μιας και αποτελούνται μόνο από το ζωώδες τμήμα τους, χωρίς φτερά προφανώς μιας και λείπει το ανθρώπινο κομμάτι (κεφάλι=λογική ψυχή) και χωρίς στήθος. Στήθος όμως που είχαν αλλά πια έπαψαν να χρησιμοποιούν, δηλαδή ο νεκρός όταν πέθανε,  εν ζωή είχε φτάσει σε τέτοια κατάσταση που δεν χρειαζόταν  πια  να  τρέφεται από τον κόσμο της γέννησης"

Φυσικά χωρίς να γνωρίζω τι τελετουργικό χρησιμοποιήθηκε θεώρησα ότι η έλλειψη του κεφαλιού των Σφιγγών αναπληρούται με τις Καρυάτιδες  "Για αυτό και έχουν  χρησιμοποιηθεί  ως φρουροί  αγάλματα  με ανθρώπινη μορφή, που είναι αυτό ακριβώς που έλειπε από τις Σφίγγες (κεφάλι=λογική ψυχή), διότι μόνο μια ψυχή (λογική) μπορεί να περάσει από εκεί".

Όμως τελικά ο θάλαμος Θ3 εκρυβε μια έκπληξη, το ΕΣΚΕΜΜΕΝΩΣ τοποθετημένο εκεί κεφάλι της Σφίγγας που λόγω του συμβολισμού του (λογική ψυχή) και του συμβολισμού του θαλάμου Θ3 (νοητό)  αποτυπώνει συμβολικά το γεγονός ότι η λογική ψυχή του νεκρού τελικά κατόρθωσε να φτάσει στο νοητό, δηλαδή να αποθεωθεί!

Κατάσταση που δεν αναιρεί καθόλου τον προαναφερθέντα συμβολισμό των Καρυατίδων και που είναι πλήρως συμβατή με την σημειολογία του ψηφιδωτού του θαλάμου Θ2 (βλέπε σχετικά  : ΤΟ ΨΗΦΙΔΩΤΟ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΙ ΤΟΝ ΝΕΚΡΟ-ΕΙΝΑΙ Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ;    )

Έτσι λοιπόν η ψυχή του νεκρού αποτελεί αποθεωμένη ψυχή που έφερε ως ανθρώπινα χαρακτηριστικά τα χαρακτηριστικά του Αλεξάνδρου  που απεικονίζονται στο πρόσωπο της Περσεφόνης 

και που σίγουρα έχει τα ίδια χαρακτηριστικά  με αυτά της ευρεθείσας Σφίγγας :

Διακινδυνεύω την πρόβλεψη ότι δεν θα βρεθεί δεύτερο κεφάλι Σφίγγας στον θάλαμο Θ3.

Και προφανώς η ανεύρεση του κεφαλιού της Σφίγγας μέσα στον θάλαμο Θ3 προστατευμένο από όγκους χώματος σφράγισης του τάφου, αποδεικνύει ότι ο τάφος είναι ασύλητος.

Έτσι λοιπόν ο τάφος είναι ασύλητος, βασιλικός και Μακεδονκός!

Και ας μην εκπλαγούμε αν βρεθούν μέσα και τα οστά του αποθεωμένου Αλεξάνδρου καθώς όλο το μνημείο δείχνει τον Αλέξανδρο!


Αναμένουμε με αγωνία αν η ανασκαφή επιβεβαιώσει ή απορρίψει την προσέγγιση αυτή.

Ο ΤΑΦΟΣ ΤΗΣ ΑΜΦΙΠΟΛΗΣ - ΕΝΑ ΣΧΟΛΙΟ ΕΠΙ ΤΟΥ ΑΠΟΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΥ (συνέχεια)

(συνέχεια από : ΕΝΑ ΣΧΟΛΙΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΠΟΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟ )

 

Ο Evan Kass συνεχίζει την σκέψη του από το προηγούμενο σχόλιο. 

Το ψηφιδωτό της Αμφίπολης

 Το ψηφιδωτό της Αμφίπολης φαίνεται να είναι σχεδόν σύγχρονο αυτών της Πέλλας. Άλλωστε, αν μελετήσουμε την παραγωγή ψηφιδωτών της περιόδου και της περιοχής, θα δούμε ότι έχουμε μεγάλη άνθηση της ψηφιδοτεχνίας αρχικά στην Όλυνθο, όπου φαίνεται ότι δημιουργήθηκε σχολή ψηφιδωτών και ευδοκίμησαν σχετικά εργαστήρια. Μετά την καταστροφή της Ολύνθου από το Φίλιππο, τα εργαστήρια αυτά είναι λογικό να μεταφέρθηκαν στην αυλή των Μακεδόνων, τη μόνη που μπορούσε να παραγγείλει και να χρηματοδοτήσει τόσο δαπανηρές πολυτελείς διακοσμήσεις. Πράγματι, τα ευρήματα συνηγορούν στη μετακίνηση των εργαστηρίων στις ακμάζουσες πρωτεύουσες, Αιγές και Πέλλα. Η Αμφίπολη βρίσκεται στον ίδιο γεωγραφικό χώρο και υπό μακεδονική ηγεμονία. Έχουμε και εδώ ψηφιδωτά δάπεδα στο Γυμνάσιο.

Αξίζει να σημειωθεί ότι, στις αρχές του 3ου αιώνα, όταν η Μακεδονία αρχίζει να χάνει τα πλούτη και την αίγλη της, άνθηση της τέχνης του ψηφιδωτού εντοπίζεται, πού αλλού; Στην Αλεξάνδρεια και το βασίλειο του Πτολεμαίου. Υπάρχουν ενδείξεις ότι τα ψηφιδωτά του αιγυπτιακού χώρου που εμφανίζονται τον 3ο αιώνα, είναι έργα των ίδιων εργαστηρίων που εγκατέλειψαν την παραπαίουσα Μακεδονία και αναζήτησαν εύπορους πελάτες στον πλούτο της Αλεξάνδρειας. Μάλιστα, ορισμένοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι τα εργαστήρια αυτά προσκλήθηκαν από τους ίδιους τους Πτολεμαίους, προκειμένου να κοσμήσουν με την τέχνη τους τη νέα τους πρωτεύουσα.

Κατά την περίοδο που εξετάζουμε, τα ψηφιδωτά δάπεδα σχεδιάζονταν με πρότυπο κάποιο υφιστάμενο σχέδιο ή ζωγραφικό έργο. Η επιτυχής απόδοση μέσα από την βοτσαλοψηφίδα ήταν σαφώς απόρροια του ταλέντου και της ικανότητας του ψηφοθέτη αλλά, σε κάθε περίπτωση, η εικαστική ποιότητα του ψηφιδωτού ήταν απολύτως ανάλογη της καλλιτεχνικής αξίας του ζωγραφικού προτύπου.

Είναι γεγονός πως αν αρκεστούμε στην προβληματική φωτογραφία του υπουργείου, η σχεδιαστική ποιότητα του ψηφιδωτού της Αμφίπολης είναι σαφώς υποδεέστερη από την αντίστοιχη ποιότητα κάποιων άλλων σύγχρονών του ψηφιδωτών, με κορυφαίο το έργο με το κυνήγι του ελαφιού, στην Οικία της Αρπαγής της Ελένης στην Πέλλα. Το συγκεκριμένο μωσαϊκό, όπως είναι γνωστό, είναι και από τα πρώτα που φέρουν την υπογραφή του δημιουργού του, καθώς επιγράφεται «ΓΝΩΣΙΣ ΕΠΟΗΣΕΝ». Βέβαια, έχει διατυπωθεί και η απόψη ότι στη συγκεκριμένη φράση δηλώνεται αόριστα η δημιουργική αξία της γνώσης και δεν κατονομάζεται συγκεκριμένο φυσικό πρόσωπο.

Τουλάχιστον ως προς την τεχνική απόδοση της πλαστικότητας των όγκων και της τρίτης διάστασης μέσω σκιάσεων, το ψηφιδωτό της Πέλλας παραμένει αξεπέραστο. Επίσης, η περιμετρική κορνίζα με το φυτικό μοτίβο στην Πέλλα απαιτεί πολύ μεγαλύτερη δεξιοτεχνία από το ανεικονικό γεωμετρικό μοτίβο του μαιάνδρου. Ναι, ο διπλός (ως μοτίβο αγκυλωτού σταυρού) ή τριπλός (ως πλέγμα γραμμώσεων) μαίανδρος της Αμφίπολης, φαντάζει ως περίπλοκη σύνθεση, αλλά στην πραγματικότητα απαιτεί απλώς καλό μέτρημα, πειθαρχία και υπομονή. Αντίθετα, το φυτικό εικονικό διάκοσμο της Πέλλας (το οποίο σημειωτέον διαθέτει αριστοτεχνικό βάθος πεδίου που επιτυγχάνεται με έξοχες χρωματικές σκιάσεις) προϋποθέτει ελεύθερη καλλιτεχνική σχεδίαση, διατήρηση της αρμονίας και της ισορροπίας και συνολική επιμέλεια εφάμιλλη με το κεντρικό θέμα του κυνηγιού.

Πώς μπορεί να ερμηνευτεί αυτή η καλλιτεχνική υστέρηση του ψηφιδωτού της Αμφίπολης; Παραπέμπει σε ήσσονος σημασίας μνημείο ή οικονομικότερη παραγγελία; Η απάντηση μπορεί αβίαστα να είναι αρνητική. Αρκεί να συνυπολογίσουμε τον δεσμευτικό και απαγορευτικό παράγοντα του χρόνου. Τα ψηφιδωτά της Πέλλας βρίσκονται σε οικίες και, προφανώς, υπήρχε η χρονική άνεση να ετοιμαστούν και να κατασκευαστούν με ηρεμία και επιμέλεια.

Στην Αμφίπολη μάλλον τα πράγματα έγιναν πιο γρήγορα (!), με αποτέλεσμα να θυσιαστεί ένα μέρος της ποιότητας. Ας μην ξεχνάμε ότι το ψηφιδωτό πρέπει να συντεθεί επιτόπου, μέσα στο μνημείο και μάλιστα σε δάπεδο προθαλάμου, ο οποίος, προφανώς, βρισκόταν σε διαρκή χρήση από τους επιβλέποντες αρχιτέκτονες, τα υπόλοιπα τεχνικά συνεργεία και τους εντολείς του έργου. Τα γλυπτά, αντιθέτως, μπορούν να έρθουν από τα εργαστήρια έτοιμα και να τοποθετηθούν στις βάσεις τους σε ελάχιστο χρόνο.

Η επιλογή του διεκπεραιωτικού μαιανδρικού μοτίβου στο περιμετρικό πλαίσιο, ίσως αποτελεί μια ακόμη ένδειξη για τη χρονική πίεση και τα ανελαστικά χρονοδιαγράμματα του εργοταξίου. Ο καλλιτέχνης ψηφοθέτης ίσως επιδίωξε να απεμπλακεί από την πρόσθετη εξειδικευμένη εργασία που θα απαιτούσε ένα ελεύθερο φυτικό θέμα και επέλεξε ως γρήγορη και ασφαλή λύση την γεωμετρική ανάπτυξη του μαιάνδρου, η οποία θα μπορούσε να υλοποιηθεί από τους μαθητές του υπό την επίβλεψή του. Η δε κεντρική σύνθεση με την οποία θα ασχολήθηκε ο ίδιος προσωπικά, συνιστά έργο μεγάλης τέχνης ως προς τη σύνθεση, το ρυθμό και την ενάργεια στην απεικόνιση της σκηνής. Έναντι του κυνηγιού της Πέλλας, υστερεί όντως στις λεπτομέρειες που αναδεικνύουν την πλαστικότητα των μορφών, αλλά η αδυναμία αυτή υπερκαλύπτεται από την εκπληκτική αίσθηση κίνησης και ζωντάνιας που αποπνέει η σκηνή – χαρακτηριστικό οξύμωρο για ταφική διακόσμηση (!)

Μερικές σχετικές παρατηρήσεις

Σε κάθε απόπειρα ερμηνείας ή αποσυμβολισμού, είναι ωφέλιμο να αποβάλλουμε τις γνώσεις και τις εμπειρίες που συνδέονται με το σημερινό σύγχρονο πλαίσιο αναφοράς και να προσπαθούμε να εντάξουμε τη σκέψη μας στο πλαίσιο της εποχής που μελετούμε.

Έτσι, πρέπει να αναλογιστούμε ότι εκείνα τα χρόνια δεν υπήρχαν ούτε φωτογραφίες, ούτε διαδίκτυο, ούτε καν ρεαλιστικά ζωγραφικά πορτραίτα. Επομένως, οι καλλιτέχνες και οι ψηφοθέτες της Αμφίπολης, ήταν εντελώς απίθανο να είχαν άμεση εικόνα και προσωπική εμπειρία από το πρόσωπο του Αλεξάνδρου που απουσίαζε στην Ασία. Η μόνη αξιόπιστη πηγή πρέπει να ήταν τα έργα του Λυσίππου, τα οποία αναγνωρίζονταν ήδη στην εποχή τους ως απολύτως πιστές και επιτυχημένες αποδόσεις της μορφής και της έκφρασης του στρατηλάτη.

Επίσης, είναι χρήσιμο να θυμόμαστε ότι η αξιοπιστία των γραπτών πηγών για τον Αλέξανδρο είναι, κατά γενική ομολογία, απολύτως προβληματική. Το γεγονός της μυθοποίησης και θεοποίησής του, ήδη ενόσω ζούσε, επιτείνει στο έπακρο την αμφιβολία για την αντικειμενικότητα και την ιστορική επάρκεια των πηγών. Τα πράγματα γίνονται ακόμη πιο επισφαλή από τον ανταγωνισμό των διαδόχων. Κάποιες από αυτές τις ιστορίες, που σήμερα ανασύρονται στην επιφάνεια ως αξιόπιστες μαρτυρίες, δεν έχουν άλλη αξία πέραν εκείνης ενός λαϊκού αναγνώσματος για μυθικούς ήρωες. Άλλωστε, γράφτηκαν τρεις αιώνες μετά τον Αλέξανδρο. Οι γραπτές πηγές, στο βαθμό που δεν επιβεβαιώνονται από αντίστοιχα τεκμήρια, παραμένουν επισφαλείς για την επιστημονική έρευνα.

Τέλος, ας αναλογιστούμε την εξαιρετικά δύσκολη θέση των εργατών και των τεχνιτών της Αμφίπολης, οι οποίοι έπρεπε να εργάζονται και να δημιουργούν υπό εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες. Προφανώς, όφειλαν να περιοριστούν στις τεχνικές και οικονομικές προδιαγραφές του έργου, να ανταπεξέλθουν στις πολιτικές και κοινωνικές πιέσεις και σκοπιμότητες και, ταυτόχρονα, να διαχειριστούν με νηφαλιότητα το δικό τους εσωτερικό ψυχολογικό και συναισθηματικό φορτίο.

Κι ένας προβληματισμός

Και επιθυμώ να ολοκληρώσω εδώ τις σκέψεις μου με έναν ιδιαίτερο προβληματισμό που με απασχολεί έντονα τελευταία. Πολλοί από σας θα τον βρείτε ενοχλητικό. Δεν είναι στις προθέσεις μου να σκανδαλίσω, αλλά να προβληματίσω:

Όταν ο Αλέξανδρος ξεκίνησε από τη Μακεδονία για την Περσική Εκστρατεία, ήταν ένας δεκαοχτάχρονος νέος, γεμάτος τόλμη, ορμή και πάθος για ζωή και δόξα. Μοίρασε μάλιστα στους εταίρους, για να τους καλοπιάσει, την προσωπική του περιουσία, ενώ ταυτόχρονα δήλωσε ότι για τον εαυτό του θα κρατούσε «τις ελπίδες», υπονοώντας προφανώς τις νέες ασιατικές κατακτήσεις. Δηλαδή, αποποιήθηκε κάθε μακεδονικής προσόδου. Όταν επικράτησε συντριπτικά επί των Περσών και του Δαρείου και ολοκλήρωσε τις συμβατικές του υποχρεώσεις απέναντι στο Κοινό των Ελλήνων, αντί να λήξει την εκστρατεία, όπως άλλωστε επιθυμούσε το μακεδονικό στράτευμα, εκείνος επέλεξε να συνεχίσει. Προτίμησε να προχωρήσει στην άγρια ενδοχώρα, να αποδεχτεί την πρόκληση του αγνώστου. Επιπλέον, προς απογοήτευση των παλαιών Μακεδόνων, τόλμησε να αγνοήσει και τα ιερά στεγανά των Ελλήνων και να μετέχει των «βαρβαρικών» παραδόσεων της Ασίας.

Η περαιτέρω διείσδυση στην Ανατολή δεν ήταν απλά η ικανοποίηση μιας επεκτατικής φιλοδοξίας. Ήταν το πάθος του Αλέξανδρου να κατακτήσει την άκρη του κόσμου και τα όρια του πολιτισμού. Ήταν μια φυγή στο Επέκεινα.

Πιστεύετε ότι αυτός ο άνθρωπος, ο Βασιλεύς των Βασιλέων, που ήδη αντιλαμβανόταν τον εαυτό του ως Θεό και απόλυτο κυρίαρχο της Οικουμένης, ο ίδιος προσωπικά, θα επιθυμούσε κάποτε να επιστρέψει στη γη της Μακεδονίας, και δη νεκρός, Αυτός, ο Αθάνατος, για να ταφεί εκεί; Δεν ήταν πλέον πολύ μικρή η Μακεδονία και η κάθε γη όπου γης, για να τον χωρέσει;

Evan Kass

21 Οκτωβρίου 2014

----------------

Σημείωση: Στοιχεία και βιβλιογραφία για τα ψηφιδωτά της Μακεδονίας, υπάρχουν συνοπτικά στην εξαιρετική εργασία του Νεκτάριου Μ. Πουλακάκη «Ψηφιδωτά Δάπεδα στη Μακεδονία κατά την Κλασσική και Ελληνιστική Εποχή», έκδοση της Εταιρείας Μελετών Ιστορίας και Πολιτισμού Ν. Ημαθίας, Βέροια 2010. Το σύγγραμμα διατίθεται και στη διαδικτυακή βιβλιοθήκη academia.edu

=====

Σημειώσεις Εμπεδότιμου :

1)     Η μόνη σημείωση που θέλω να κάνω όσον αφορά το εξαίρετο σχόλιο του αγαπητού Evan Kass είναι να τονίσω το σημείο όπου αναφέρει : «Αξίζει να σημειωθεί ότι, στις αρχές του 3ου αιώνα, όταν η Μακεδονία αρχίζει να χάνει τα πλούτη και την αίγλη της, άνθηση της τέχνης του ψηφιδωτού εντοπίζεται, πού αλλού; Στην Αλεξάνδρεια και το βασίλειο του Πτολεμαίου. Υπάρχουν ενδείξεις ότι τα ψηφιδωτά του αιγυπτιακού χώρου που εμφανίζονται τον 3ο αιώνα, είναι έργα των ίδιων εργαστηρίων που εγκατέλειψαν την παραπαίουσα Μακεδονία και αναζήτησαν εύπορους πελάτες στον πλούτο της Αλεξάνδρειας. Μάλιστα, ορισμένοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι τα εργαστήρια αυτά προσκλήθηκαν από τους ίδιους τους Πτολεμαίους, προκειμένου να κοσμήσουν με την τέχνη τους τη νέα τους πρωτεύουσα.»

Υποψιαζόμαστε δηλαδή  ότι πολύ πιθανόν να υπήρχε και στο ψηφιδωτό της Αμφίπολης εμπλοκή/επιρροή του Πτολεμαίου ο οποίος  όπως έχουμε υποθέσει πρέπει να έχει παίξει σημαντικό ρόλο στην κατασκευή του Τάφου της Αμφίπολης και στο ποιος νεκρός έχει ταφεί  εκεί. (βλέπε : ΚΑΤ' ΕΝΤΟΛΗΝ ΠΤΟΛΕΜΑΙΟΥ ΚΑΙ ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΔΕΙΝΟΚΡΑΤΗ   )

2)     Θέλω να τονίσω/διευκρινίσω  επίσης  ότι η προσέγγιση μου στο ψηφιδωτό δεν έχει να κάνει με αυτόν καθ’αυτόν τον μυστηριακό συμβολισμό που εμπεριέχει. Η Ορφική σκηνή της αρπαγής της Περσεφόνης έχει την θεολογική και μυστηριακή  σημασία της και για αυτόν τον σκοπό έχει τοποθετηθεί στον τάφο. Ο κατασκευαστής όμως του ψηφιδωτού, πέραν των όποιων μυστηριακών  συμβολισμών που απέδωσε στο ψηφιδωτό, κατά την άποψη μου θέλησε εμμέσως να προδιαγράψει τον νεκρό μέσω κάποιων χαρακτηριστικών που απέδωσε στις οντότητες που απεικονίζονται στο ψηφιδωτό.

Όπως προσπάθησα να δείξω,  τα χαρακτηριστικά  που απέδωσε ο καλλιτέχνης στην Περσεφόνη, είναι καταλυτικά για την ταυτότητα του νεκρού.

Αυτά τα χαρακτηριστικά θέλησα να αναδείξω στην ανάρτηση   ΤΟ ΨΗΦΙΔΩΤΟ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΙ ΤΟΝ ΝΕΚΡΟ-ΕΙΝΑΙ Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ;, ο όποιος μυστηριακός αποσυμβολισμός  θα γίνει όταν θα έχουμε μια καλύτερη εικόνα του τάφου και των περιεχομένων του

Ο ΤΑΦΟΣ ΤΗΣ ΑΜΦΙΠΟΛΗΣ - ΕΝΑ ΣΧΟΛΙΟ ΕΠΙ ΤΟΥ ΑΠΟΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΥ

Ο καλός φίλος του ιστολογίου Evan Kass  έκανε ένα πολύ σημαντικό σχόλιο στην ανάρτηση ΤΟ ΨΗΦΙΔΩΤΟ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΙ ΤΟΝ ΝΕΚΡΟ-ΕΙΝΑΙ Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ; 

Τον ευχαριστούμε και αξίζει να το διαβάσουμε.


======
(ο τονισμός και υπογράμμιση των λέξεων είναι δικά μου)

Η προσέγγιση του Εμπεδότιμου με αφετηρία τον μυστηριακό απο-συμβολισμό του ψηφιδωτού έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον. Ωστόσο, πριν επιχειρήσουμε τον απο-συμβολισμό, ίσως είναι χρήσιμο να κατανοήσουμε καλύτερα και πολύπλευρα τον όποιο συμβολισμό.

Συμπληρωματικά και όχι ανταγωνιστικά προς την ανάλυση του Εμπεδότιμου, οφείλουμε να μελετήσουμε το ψηφιδωτό και από άλλη αφετηρία, εκείνη που σχετίζεται με την τέχνη των πρωτο-ελληνιστικών χρόνων.

Η αρχαιοελληνική τέχνη στο μεταίχμιο της μετάβασης από την υστερο-κλασική περίοδο στην ελληνιστική, ακριβώς δηλαδή στο χρονικό σημείο του θανάτου του Αλεξάνδρου το 323 π.Χ., χαρακτηρίζεται από μια σαφή και εντυπωσιακή στροφή από τα θεϊκά στα εγκόσμια. Απομακρύνεται σταδιακά από την ωραιοποίηση και την εξιδανίκευση των κλασικών χρόνων και αναζητά τα πρότυπά της σε υπαρκτά πρόσωπα με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Η ανθρώπινη μορφή δεν έχει απλά εξατομικευτεί, αλλά απομακρύνεται σταδιακά από το ιδανικό και απόκοσμο κάλλος της εικόνας των θεών, αποκτώντας εφήμερα και ρεαλιστικά στοιχεία. Όπως μάλιστα σημειώνει ο Νίκος Γιαλούρης στον τόμο για τα Αρχαία Γλυπτά της σειράς Ελληνική Τέχνη (Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1995) είναι χαρακτηριστικό ότι, ενώ στην αρχαϊκή και κλασική περίοδο δύσκολα διακρίνει κανείς τη μορφή των θεών από εκείνη των ανθρώπων, στα ελληνιστικά χρόνια, τα αγάλματα των θεών διαφοροποιούνται εντελώς από τους ανδριάντες των θνητών.

Επιπλέον, την περίοδο αυτή, χάρη στη συσσώρευση πλούτου, η βασιλική αυλή της Μακεδονίας προσελκύει τους καλύτερους καλλιτέχνες προκειμένου να επενδύσει με αίγλη και κάλλος την οικουμενική εξουσία της. Φιλοτεχνούνται μνημειακοί υπερμεγέθεις ανδριάντες και προσωπογραφίες, χτίζονται πολυτελείς επαύλεις και ιδιωτικά μαυσωλεία. Πρόκειται για μνημειώδη έργα τέχνης, συνήθως πάνω και πέρα από το σοφό μέτρο της κλασικής Αθήνας, που αξιοποιούνται για την ανύψωση των πλούσιων θνητών και των επιφανών ηγεμόνων στη σφαίρα των ημίθεων.

Αν προσεγγίσουμε υπό αυτό το πρίσμα το ψηφιδωτό της Αμφίπολης, μπορούμε να εστιάσουμε σε κάποια ενδιαφέροντα ζητήματα που εγείρονται εύλογα και λειτουργούν συμπληρωματικά στον μυστηριακό από-συμβολισμό του Εμπεδότιμου. Παραθέτω λοιπόν μερικές σκέψεις που θεωρώ χρήσιμες για τη συ-ζήτηση.

1. Εφόσον η ελληνιστική τέχνη είχει στραφεί στη νατουραλιστική απεικόνιση, είναι απολύτως εύλογο, αν όχι και αναμενόμενο, τα χαρακτηριστικά των μορφών του ψηφιδωτού να παραπέμπουν σε υπαρκτές μορφές της εποχής, δηλαδή στα γνωστά διάσημα πρόσωπα της μακεδονικής αυλής. Ωστόσο, αυτό το συμπέρασμα λειτουργεί με επάρκεια ως προς την τεχνοτροπία, αλλά υστερεί σε συμβολικό επίπεδο.

2. Στο συμβολικό επίπεδο, το ζήτημα αρχίζει να προβληματίζει. Όπως προαναφέραμε, κατά την περίοδο που μας ενδιαφέρει εδώ και συμπίπτει όπως φαίνεται με την κατασκευή του μνημείου, της μετάβασης δηλαδή από την ύστερη κλασική στην ελληνιστική περίοδο, η εικόνα των θεών είχε σταδιακά διαφοροποιηθεί από εκείνη των θνητών. Οι καλλιτέχνες της περιόδου είχαν πλέον την επίγνωση ότι απεικονίζουν το θεϊκό διακριτά από το ανθρώπινο. Επομένως, γιατί στην εν λόγω θεϊκή αναπαράσταση επιλέχθηκαν ως πρότυπα υπαρκτά πρόσωπα; Το θέμα του ψηφιδωτού «Η αρπαγή της Περσεφόνης» είναι πράγματι η αιτία δημιουργίας του έργου ή μήπως πρόκειται απλά για μια αφορμή, με ιερή νομιμοποίηση, για την αναπαράσταση των διάσημων και λαοπρόβλητων μορφών των Φιλίππου και Αλεξάνδρου;

3. Αν είναι όντως έτσι, αυτό δεν σημαίνει υποχρεωτικά (και δεν το αποκλείει, βέβαια) ότι ο τάφος περιέχει με κάποιον τρόπο τον Αλέξανδρο. Όπως είπαμε, ο Αλέξανδρος, κυρίως, αλλά και ο Φίλιππος, αποτελούν τα πιο ισχυρά και διάσημα “μοντέλα” της περιόδου. Η διαφαινόμενη εικονογραφική παρουσία τους στο ψηφιδωτό, είναι συνθήκη αναγκαία αλλά όχι ικανή για την φυσική παρουσία των λειψάνων στον τάφο…

4. Υπάρχει ένα ζήτημα με τις προσωπογραφίες του Αλεξάνδρου. Η απεικόνιση του Μεγίστου των Ελλήνων, ιδιαίτερα κατά την περίοδο που ήταν εν ζωή, ήταν σοβαρότατο ζήτημα. Ο ίδιος ο Αλέξανδρος δεν επέτρεπε την απεικόνισή του χωρίς την άδειά του και επέλεγε με αξιοκρατική αυστηρότητα τους καλλιτέχνες με τους οποίους συνεργαζόταν. Όπως γνωρίζουμε καλά από τα Ηθικά του Πλουτάρχου, είχε δώσει στον διάσημο γλύπτη Λύσιππο το αποκλειστικό δικαίωμα να φιλοτεχνεί τις προσωπογραφίες του. Επομένως, είναι χρήσιμο να θυμόμαστε ότι ο καλλιτέχνης του ψηφιδωτού της Αμφίπολης, εφόσον είχε την πρόθεση να απεικονίσει στο έργο τον ίδιο τον Αλέξανδρο, θα πρέπει να το έκανε με υψηλότατες οδηγίες και τεράστιο δέος.

Στο σημείο αυτό, και προς επίρρωση των εκτιμήσεων του Εμπεδότιμου, αξίζει να αναφερθεί ότι πράγματι το πρόσωπο της Περσεφόνης του ψηφιδωτού σχεδόν ταυτίζεται μορφολογικά και υφολογικά με τη διάσημη κεφαλή του Αλεξάνδρου που φιλοτέχνησε ο “προσωπικός” του γλύπτης Λύσιππος το 330 π.Χ. για χάλκινο εικονιστικό ανδριάντα (μας είναι γνωστή από μαρμάρινο ελληνιστικό αντίγραφο του 100 π.Χ. που βρέθηκε στην περιοχή της Πέλλας).

Κλείνοντας, επιθυμώ να επαναλάβω παλαιότερο σχόλιό μου σε ανάρτηση του Εμπεδότιμου:

Ας προσπαθήσουμε να απεγκλωβιστούμε για λίγο από την δικαιολογημένη ανυπομονησία και την αγωνιώδη αναζήτηση πρόωρων συμπερασμάτων, κι ας αφεθούμε στην απόλαυση των ευρημάτων. Ας μην ξεχνάμε πως, αν ισχύουν οι θεωρίες που θέλουν το μνημείο να σφραγίστηκε σχετικά κοντά με τη δημιουργία του, είμαστε από τους πρώτους που αντικρίζουν αυτή τη μεγαλειώδη ομορφιά! 

(συνεχίζεται)

Ο ΤΑΦΟΣ ΤΗΣ ΑΜΦΙΠΟΛΗΣ - Ο ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΘΑΛΑΜΟΣ ΦΩΝΑΖΕΙ "ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ"

Μετά και την αποκάλυψη του εντυπωσιακού ψηφιδωτού ας προσπαθήσουμε να δούμε την γενική εικόνα του δεύτερου θαλάμου (σύμφωνα με τις μέχρι στιγμής ανακοινώσεις).

Ας θυμηθούμε ότι εισερχόμαστε στον δεύτερο θάλαμο (Θ2) περνώντας κάτω από το επιστύλιο με τους οκτάφυλλους ρόδακες

περνώντας ανάμεσα από τις δύο Καρυάτιδες.

Για τις Καρυάτιδες σε προηγούμενη ανάρτηση αναφερθήκαμε ότι αναδύουν Αντι-Περσικό άρωμα και παραπέμπουν στην εκστρατεία του Αλεξάνδρου κατά της Περσίας. (βλέπε : ΑΝΤΙ-ΠΕΡΣΙΚΟ ΑΡΩΜΑ ΣΤΙΣ ΚΑΡΥΑΤΙΔΕΣ ΚΑΙ ΤΟΝ ΛΕΟΝΤΑ ΤΗΣ ΑΜΦΙΠΟΛΗΣ; και KΑΠΟΙΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΚΑΡΥΑΤΙΔΕΣ, ΤΟΝ ΛΕΟΝΤΑ ΚΑΙ ΜΙΑ ΠΕΡΙΕΡΓΗ ΣΙΩΠΗ ΤΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ

Περνώντας λοιπόν κάτω από τους οκτάφυλλους ρόδακες του επιστυλίου και ανάμεσα από τις Καρυάτιδες εισερχόμεθα στον δεύτερο θάλαμο όπου κυριαρχεί το εντυπωσιακό ψηφιδωτό, όπου σύμφωνα με την ανάλυση μας (βλέπε : ΤΟ ΨΗΦΙΔΩΤΟ ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΙ ΤΟΝ ΝΕΚΡΟ) απεικονίζεται εντέχνως από τον μυημένο κατασκευαστή του ο Αλέξανδρος και ο Βουκεφάλας.

Όπως έχουμε αναφερθεί σε προηγούμενη ανάρτηση μας ισχυριστήκαμε ότι ο οκτάφυλλος ρόδακας είναι βασιλικό σύμβολο και συγκεκριμένα αποδίδεται στον Αλέξανδρο (βλέπε : Ο ΤΑΦΟΣ ΤΗΣ ΑΜΦΙΠΟΛΗΣ [ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ : 27/8/2014]    και Ο ΗΛΙΟΣ ΤΗΣ ΒΕΡΓΙΝΑΣ ΜΕΣΑ ΣΤΟΝ ΤΑΦΟ )
Ειδικά άμεση σύνδεση με τον Αλέξανδρο υπό την μορφή του οκτάκτινου ήλιου είναι στον  ανδριάντα του Αλεξάνδρου ως "Ηλιος Κοσμοκράτωρ" στο μουσείο των Βρυξελών.

Ας θυμηθούμε ότι εισερχόμενοι μέσα στον δεύτερο θάλαμο κοιτάζοντας πάνω αριστερά βλέπουμε την μαρμάρινη πλάκα που από κάτω της έχει έναν εκπληκτικό οκτάφυλλο ρόδακα (δεν έχουμε δει ολόκληρο το κάτω μέρος της πλάκας, υποθέτουμε ότι υπάρχουν και άλλοι τέτοιοι ρόδακες.)

Είμαστε δηλαδή σε έναν θάλαμο όπου συνυπάρχει ο οκτάφυλλος ρόδακας με τον Αλέξανδρο και τον Βουκεφάλα!

Τύχη Αγαθή (εντοπίσθηκε μετά από υπόδειξη της πολύ καλής φίλης του ιστολογίου Βιργινίας Καβράκη) έχουμε  έργο του Λυσίππου, ο οποίος ειχε αναγορευθεί από τον ίδιο τον Αλέξανδρο προσωπικός του καλλιτέχνης, όπως μας αναφέρει ο Πλούταρχος, όπου απεικονίζεται ο Αλέξανδρος πάνω στον Βουκεφάλα ο οποίος φέρει έναν οκτάφυλλο ρόδακα στο κεφάλι του!

Συγκεκριμένα είναι έφιππος ανδριάντας του Αλεξάνδρου. Έργο του διάσημου Λυσίππου που εκλάπη από τους Ρωμαίους και βρίσκεται τώρα στο αρχαιολογικό μουσείο της Νάπολης.

(http://www.safem.gr/%CE%9F%CE%A0%CE%A4%CE%99%CE%9A%CE%9F%CE%A5%CE%9B%CE%99%CE%9A%CE%9F/%CE%9A%CE%9B%CE%95%CE%9C%CE%9C%CE%95%CE%9D%CE%91%CE%95%CE%A1%CE%93%CE%91/tabid/73/Default.aspx)

Έτσι λοιπόν όλος ο δεύτερος θάλαμος φωνάζει "Αλέξανδρος".

Αναμένουμε με αγωνία αν η ανασκαφή επιβεβαιώσει ή απορρίψει την φωνή αυτή.

======
Ο πολύ καλός φίλος του ιστολογίου Ζήνων έκανε μια πολύ καλή προσπάθεια να ολοκληρώσει το ψηφιδωτό. Ιδού λοιπόν το πλήρες ψηφιδωτό :

"Εμπνευσμένο από σκίτσο της Christine Laemlin που δημοσιεύθηκε στο διαδίκτυο 14-10-2014.
(Για να αποδώσουμε τα του Καίσαρος τω Καίσαρι...)"

Ο ΤΑΦΟΣ ΤΗΣ ΑΜΦΙΠΟΛΗΣ - ΤΟ ΨΗΦΙΔΩΤΟ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΙ ΤΟΝ ΝΕΚΡΟ - ΕΙΝΑΙ Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ;

Σήμερα 16/10/2014 το ΥΥΠΟ  ανεκοίνωσε την  αποκάλυψη και του υπολοίπου μέρους του ψηφιδωτού.

Συγκεκριμένα αναφέρει ότι :

«Σήμερα που αφαιρέθηκαν και τα τελευταία στρώματα χωμάτων από την ανατολική πλευρά του ψηφιδωτού, αποκαλύφθηκε η τρίτη μορφή της παράστασης, πίσω από τον γενειοφόρο άνδρα, ο οποίος -εκτός από το στεφάνι- φοράει και κόκκινο ιμάτιο.

Πρόκειται για γυναικεία νεανική μορφή, με κόκκινους ανεμίζοντες βοστρύχους, η οποία φοράει λευκό χιτώνα που συγκρατείται με κόκκινη λεπτή ταινία στο ύψους του στήθους. Φέρει κόσμημα στον καρπό του αριστερού της χεριού. Είναι προφανές ότι πρόκειται για την μυθολογική παράσταση της αρπαγής της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα, με την παρουσία του θεού Ερμή ως ψυχοπομπού, όπως είθισται σε ανάλογες αναπαραστάσεις (φωτο 1, 2, 3).

Είναι εκπληκτική η παράσταση όχι μόνον για τον χρωματικό της πλούτο, αλλά και για την τέλεια εκτέλεση του σχεδίου. Στην παράσταση του ψηφιδωτού παρουσιάζεται και η τρίτη διάσταση, ιδιαίτερα στην απεικόνιση του ψυχοπομπού και της Περσεφόνης. Είναι φανερό ότι η παράσταση παραπέμπει και στην αντίστοιχη της αρπαγής της Περσεφόνης, στον λεγόμενο Τάφο της Περσεφόνης, στο βασιλικό νεκροταφείο των Αιγών. Όμως η παράσταση της αρπαγής της Περσεφόνης, στις Αιγές είναι τοιχογραφία. Εδώ, για πρώτη φορά, απαντάται σε βοτσαλωτό ψηφιδωτό, σε ταφικό μνημείο. Οι διαστάσεις του ψηφιδωτού δαπέδου ήτοι 4,5Χ3».

Επιβεβαιώνεται δηλαδή ότι η τρίτη μορφή είναι η Περσεφόνη, άρα αποτελεί καθαρά μυθολογική σκηνή, συνεπώς δεν απεικονίζεται ο νεκρός στο ψηφιδωτό, όπως κάποιες υποθέσεις το ανέφεραν.

Όμως κάποια στοιχεία του ψηφιδωτού θεωρώ ότι προδιαγράφουν τον νεκρό.

Ας τα δούμε αναλυτικά.

Σίγουρα η μυθολογική εικόνα της αρπαγής της Περσεφόνης παραπέμπει στην μετάβαση της ψυχής από τον κόσμο των θνητών στον Άδη.

Κάνω την υπόθεση ότι  ο καλλιτέχνης προσπάθησε να παραθέσει κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στο ψηφιδωτό τα οποία τρόπον τινά αποτελούν τις προδιαγραφές του νεκρού.

Με άλλα λόγια, η απεικόνιση των θεοτήτων απεδόθη με ανθρώπινα χαρακτηριστικά κάποια εκ των οποίων αποτελούν τρόπον τινά "σήμα κατατεθέν" του νεκρού, οπότε με την παρουσία τους υπονοείται η ταυτότητα του νεκρου.

Έτσι βλέπουμε την Περσεφόνη να απεικονίζεται σε πολύ νεαρή ηλικία, πολύ νεαρότερη από την Περσεφόνη της Ελευσίνας,  φαίνεται ότι το αριστερό της μάτι είναι μπλε σε αντίθεση με το δεξί της που είναι σκούρο, πιθανόν μαύρο.

Τα μαλλιά της έχουν μπούκλες  και είναι κόκκινα.

Το άρμα το οδηγεί  ο Πλούτων «μανιωδώς» όπως δείχνει φορώντας στεφάνι δάφνης και φορώντας κόκκινο ιμάτιο ενώ ο Ερμής κοιτάζει τον Πλούτωνα και την Περσεφόνη με ύφος που το χαρακτηρίζω ως ξαφνιασμένο μεν αλλά ικανοποιημένο.

Επίσης, παρότι οι απόψεις συνέκλιναν ότι στις προηγούμενες φωτογραφίες  το χρώμα του ματιού  του ενός αλόγου  φαίνεται διαφορετικό από το άλλο λόγω φωτοσκίασης, και στην νέα  «πανοραμική» φωτογραφία  που δόθηκε σήμερα στην δημοσιότητα  εξακολουθεί να υπάρχει αυτή η διαφορά. Άρα θεωρώ ότι το χρώμα των ματιών του αλόγου είναι διαφορετικά και μάλιστα το αριστερό είναι μπλε. 

Κατά την άποψη μου ο καλλιτέχνης αποδίδοντας την ιδιαιτερότητα της διχρωμίας των ματιών του νεκρού στο άλογο, θέλει να αποδώσει στον νεκρό στενή σχέση με άλογο. 

Εδώ να προσέξουμε ότι η ψυχή δεν έχει φύλο και συνεπώς το ότι η Περσεφόνη απεικονίζει την ψυχή του νεκρού δεν σημαίνει κατ’ανάγκην  ότι ο νεκρός  είναι  γυναίκα, μπορεί να είναι και άνδρας.

Έτσι έχουμε την ψυχή του νεκρού να απεικονίζεται με την Περσεφόνη, ο οποίος είχε στενή σχέση με άλογο, και του οποίου τα  ανθρώπινα χαρακτηριστικά  είναι νέος,  με  κόκκινα μαλλιά και   βοστρύχους (μπούκλες), έχει το αριστερό μάτι μπλε και το δεξί μαύρο, γέρνει λίγο προς τα αριστερά και με σηκωμένο το χέρι αποχαιρετά τον κόσμο των θνητών.

Ο δε Ερμής κοιτάζει  τον νεκρό με ξαφνιασμένο ύφος που μάλλον υποδηλώνει ότι δεν περίμενε τον νεκρό, μιας και είναι σχετικά νέος αλλά όχι λυπημένο αντίθετα ικανοποιημένο μιας και ο νεκρός δεν μεταβαίνει απλώς στον Άδη αλλά αποθεώνεται.

Ο Πλούτων με την μορφή του Φιλίππου τρέχει μανιωδώς για να πάει την ψυχή του νεκρού στον  Άδη , φοράει δε κόκκινο ιμάτιο όπως φορούσαν οι βασιλείς

Αν λοιπόν η υπόθεση μου είναι σωστή, τότε πρόκειται για τον Αλέξανδρο υιό του Φιλίππου, ο οποίος είχε ιδιαίτερη σχέση με το άλογο του τον Βουκεφάλα, πέθανε νέος,  αποθεώθηκε (με το αριστερό  ανατεταμένο χέρι αποχαιρετά και αντίστοιχη έκφραση  Ερμού) , εν ζωή είχε διαφορετικού  χρώματος μάτια και συγκεκριμένα το αριστερό μπλε και το δεξί μαύρο όπως μας λέει ο ψευδο-Καλλισθένης :

Το χρώμα του δέρματος του ήταν λευκό (λευκή εσθήτα Περσεφόνης), και πρέπει να είχε κόκκινα μαλλιά αν κρίνουμε από την περιγραφή του Πλουτάρχου για το χρώμα του δέρματος του και την κοκκινίλα στο στήθος και στο πρόσωπο (οι άνθρωποι με τέτοιου είδους δέρμα έχουν ως επί το πλείστον κόκκινα μαλλιά) αλλά και από την περιγραφή του Καλλισθένη που λέει ότι είχε μαλλιά σαν την χαίτη του λιονταριού, δηλαδή  μπούκλες και κοκκινίζοντα, και έγερνε λίγο προς τα αριστερά όπως μας λέει ο Πλούταρχος στον Βίο Αλεξάνδρου :

Σϊγουρα θα υπάρχουν και άλλες λεπτομέρειες στο ψηφιδωτό που χρήζουν ερμηνείας αλλά θα διευκρινισθούν με την πρόοδο της ανασκαφής.

Αν η υπόθεση μου αληθεύει τότε βρισκόμαστε σε μια εντυπωσιακή αποκάλυψη που ο εκπληκτικός καλλιτέχνης του ψηφιδωτού και σίγουρα μυημένος προσπάθησε να αποτυπώσει εντέχνως στο καλλιτέχνημα του.

 Είναι λοιπόν ο νεκρός ο Αλέξανδρος;

Πάντως οι συμπτώσεις είναι πολλές για να είναι τυχαίες. 

Εκτιμώ ότι στον επόμενο θάλαμο (Θ3) θα βρεθεί τοιχογραφία υπό τύπον ζωφόρου, ίσως και του Απελλή, που πολύ πιθανόν εκεί να αποτυπώνεται ο νεκρός.

Όπως έχουμε ξαναπεί βέβαια  η ανασκαφή θα επιβεβαιώσει ή θα απορρίψει την υπόθεση αυτή.

Ο ΤΑΦΟΣ ΤΗΣ ΑΜΦΙΠΟΛΗΣ - ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΗΣ ΤΟΥ ΨΗΦΙΔΩΤΟΥ

Ο πολύ καλός φίλος του ιστολογίου Ίων  ο οποίος με τα λίγα μεν (δυστυχώς) αλλά πολύ σημαντικά σχόλια του συμβάλλει καθοριστικά στην προαγωγή της μελέτης για τον Τάφο της Αμφίπολης, διατύπωσε την παρακάτω εξαιρετική μελέτη για το ποιός μπορεί να είναι ο καλλιτέχνης που κατασκεύασε το άρτι αποκαλυφθέν  ψηφιδωτό στην Αμφίπολη.

===========

"Κρατώ στα χέρια μου το 35ο Βιβλίο της Φυσικής Ιστορίας (Περί της Αρχαίας Ελληνικής Ζωγραφικής)(ανατύπωση Απριλίου 2009), του περίφημου Γάιου Πλίνιου Σεκούνδου,  Ρωμαίου στρατιωτικού, ιστοριογράφου (και συναδέλφου μου για κάποιο διάστημα...), του επονομαζόμενου και Πρεσβύτερου, σε μετάφραση και σχόλια του ζωγράφου Αλέκου Λεβίδη και του Τάσου Ρούσσου, το οποίο πρωτοκυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Άγρα» το 1986 και βραβεύθηκε από την Ακαδημία Αθηνών εννέα χρόνια αργότερα.
 
Διαβάζω αρχικά από τη σελίδα 97:
«Πρέπει σε αυτόν τον κατάλογο να προσθέσουμε και το Νικόμαχο, γιο και μαθητή του Αριστείδη. Ζωγράφισε την Αρπαγή της Περσεφόνης, πίνακα που βρισκόταν στο Καπιτώλιο, στο ναό της Αθηνάς, πάνω από το ναϊσκο της Νεότητας.... Ταχύτερος του σε αυτήν την τέχνη δεν υπήρξε άλλος.... Μαθητές είχε τον αδερφό του Αρίστωνα, τον γιο του Αριστείδη και τον Φιλόξενο από την Ερέτρια...»

Σταματώ, προς το παρόν, την ανάγνωση της συγκεκριμένης σελίδας εδώ και διαβάζω από το ίδιο, πάντα, βιβλίο, τα σχόλια κάτω από τη δισέλιδη έγχρωμη απεικόνιση της Αρπαγής της Περσεφόνης, ήτοι την πασίγνωστη «τοιχογραφία απο τον ομώνυμο τάφο στη Βεργίνα που έφερε στο φως ο Μ. Ανδρόνικος. Ο Ανδρόνικος αποδίδει την τοιχογραφία στον Νικόμαχο» (και όχι μόνο ο Ανδρόνικος, συμπληρώνω, μέσα από την επίσημη σελίδα του Υπουργείου ... http://odysseus.culture.gr/h/2/gh251.jsp?obj_id=10781 )

Ξεφυλλίζω μερικές ακόμη σελίδες του βιβλίου των εκδόσεων «Άγρα» και στέκομαι στην απεικόνιση του παγκοσμίως γνωστού ψηφιδωτού από την Πομπηία, που αναπαριστά τη μάχη του Αλέξανδρου με τον Δαρείο. Στα σχόλια σημειώνεται ότι θεωρείται αντίγραφο του πίνακα με το ίδιο θέμα του Φιλόξενου από την Ερέτρια, τέλος του 4ου π.Χ. αι. Φωτοσκίαση και συνιζήσεις χαρακτηριστικά της ελληνιστικής ζωγραφικής στο απόγειό τους...»

Επανέρχομαι, πλέον, στο προηγούμενο χωρίο από την αφήγηση του Γάιου Πλίνιου (σελ.97): « Μαθητές είχε (ο Νικόμαχος) τον αδερφό του Αρίστωνα, τον γιο του Αριστείδη και τον Φιλόξενο από την Ερέτρια, που ο αξέπεραστος πίνακάς του, ζωγραφισμένος για τον βασιλιά Κάσσανδρο, παρίστανε τη μάχη του Αλέξανδρου με τον Δαρείο.»

Τί έχουμε, λοιπόν, μέχρι τώρα;

1. Διαθέτουμε την πληροφορία ότι η διάσημη, ιδίως τα τελευταία 24ώρα, τοιχογραφία από τον κιβωτιόσχημο «Τάφο της Περσεφόνης» αποδίδεται από τον ίδιο τον μεγάλο δάσκαλο Μανώλη Ανδρόνικο, στον σπουδαίο ζωγράφο Νικόμαχο.

2. Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος μάς δίδει την κρίσιμη πληροφορία ότι μαθητής του Νικόμαχου είναι ο Φιλόξενος από την Ερέτρια.

3. Πριν μόλις μερικά 24ώρα, το Υπουργείο δίδει στη δημοσιότητα το συγκλονιστικό ψηφιδωτό του δαπέδου από το ταφικό μνημείο της Αμφίπολης, το θέμα του οποίου, σε κάθε περίπτωση και λαμβάνοντας ασφαλώς υπόψη τη χρονική αλληλουχία των γεγονότων, συνιστά παραλλαγή/σπουδή του πρώτου και πάντως, βασικό στοιχείο εμπνεύσεως, ενδεχομένως λίγα μόνο χρόνια αργότερα από την δημιουργία της ως άνω τοιχογραφίας.

Ποιά, όμως, η σχέση του ζωγράφου Φιλόξενου από την Ερέτρια με τη μακεδονική γη αλλά και την ακμάζουσα ακόμη μακεδονική δυναστεία;

Στο παρακάτω link http://odysseus.culture.gr/h/3/gh351.jsp?obj_id=5988 και πάλι από την επίσημη σελίδα του Υπουργείου, αυτήν την φορά για την Αρχαία Ερέτρια, διαβάζουμε:
«Το 338 π.Χ. μετά την μάχη της Χαιρώνειας η Ερέτρια βρέθηκε υπό την κυριαρχία των Μακεδόνων και στην πόλη ξεκίνησε μια νέα περίοδος άνθησης, οικονομικής και πολιτιστικής. Τα τείχη επισκευάσθηκαν και διευρύνθηκαν, κτίσθηκαν πολλά ιδιωτικά και δημόσια κτήρια, αναπτύχθηκαν εργαστήρια κοροπλαστικής και το θέατρο απέκτησε την τελική του μορφή…

Στην Ερέτρια έζησαν ο ζωγράφος Φιλόξενος, που φιλοτέχνησε τον ζωγραφικό πίνακα με τη μάχη της Ισσού, ο τραγικός ποιητής Αχαιός, ο φιλόσοφος Μενέδημος, ιδρυτής της Ερετριακής Σχολής, ενώ εδώ διέμειναν για ένα διάστημα και οι Μακεδόνες βασιλείς Κάσσανδρος, Δημήτριος Πολιορκητής και Αντίγονος Γονατάς.”

Έχω την αίσθηση, πια, φίλες & φίλοι, ότι οι ανωτέρω επίσημες θέσεις του αρμόδιου Υπουργείου, συσχετιζόμενες άμεσα με την πληροφορία του Γάιου Πλίνιου σχετικά με τον άνθρωπο για λογαριασμό του οποίου φιλοτέχνησε ο μαθητής του Νικόμαχου τον πίνακα με την αναπαράσταση της θρυλικής μάχης του Αλέξανδρου κατά του Δαρείου, παρέχει σε όλους μας όχι μόνο τη διερευνώμενη τις τελευταίες ώρες -μόνο σε τούτο το εξαίρετο blog- σχέση της Ερέτριας με την μακεδονική Αμφίπολη, αλλά, κυρίως, μάς φέρει στην «καρδιά» της μοναδικής αυτής αρχαιολογικής ανάκαλυψης που έχει δικαίως προσελκύσει το παγκόσμιο, κυριολεκτικά, ενδιαφέρον".

Ο ΤΑΦΟΣ ΤΗΣ ΑΜΦΙΠΟΛΗΣ - [ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ 12/10/2014] (ή Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ)

Σήμερα 12/10/2014 το ΥΠΠΟ μας απεκάλυψε ένα εκπληκτικό ψηφιδωτό στα πρόθυρα της εισόδου του κυρίως τάφου στην Αμφίπολη (http://www.yppo.gr/2/g22.jsp?obj_id=58792).

Πέραν του μεγαλείου και του δέους που προκαλεί σε όλους όσοι το κοιτάζουν, αξίζει να κάνουμε κάποιες παρατηρήσεις :

Με ικανοποίηση επιβεβαιώνεται η από 1/10/2014  υπόθεση ότι προ της θύρας της εισόδου στον τρίτο θάλαμο(Θ3) θα υπήρχε και  άλλο σκαλοπάτι, ώστε να απειονισθεί συμβολικά η άνοδος από το αστρικό/ψυχικό  επίπεδο (Θ2) στο νοητό (Θ3). (βλέπε : [ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ 30/9/2014] ).

Όπως λοιπόν ανεκοίνωσε το ΥΠΠΟ "στα βόρεια του δαπέδου αποκαλύφθηκε το μαρμάρινο κατώφλι της θύρας, που οδηγεί στον τρίτο χώρο, διακοσμημένο με ιωνικό κυμάτιο, στο κάτω μέρος του" το οποίο μάλιστα είναι μαρμάρινο σε αντίθεση με το σκαλοπάτι που βρέθηκε μεταξύ των Καρυατίδων που είναι πώρινο ("Στα νότια του ψηφιδωτού δαπέδου και ανάμεσα στα βάθρα των Καρυατίδων αποκαλύφθηκε πώρινο κατώφλι, καλυμένο με λευκό κονίαμα"), οπότε παρατηρείται μια κλιμάκωση στην ποιότητα των σκαλοπατιών από κάτι "γήινο" σε κάτι "ουράνιο" που συνάδει με τον υπόλοιπο συμβολισμό.

Το ψηφιδωτό που απεκαλύφθη μερικώς στον δάπεδο του θαλάμου Θ2 φαίνεται ότι είναι η κλασσική απεικόνιση της αρπαγής της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα. Απεικονίζει τον ψυχοπομπό θεό Ερμή να προηγείται ενός άρματος με δύο άλογα το οποίο οδηγεί ένας γενειοφόρος άνδρας, του οποίου το σώμα έχει μερικώς αποκαλυφθεί καθώς το ψηφιδωτό δεν έχει αποκαλύφθεί τελείως από τις δύο πλευρές του.

Φαίνεται ότι αποτελεί μίμηση της ίδιας παράστασης που βρίσκεται στον  Τάφο της Περσεφόνης στις Αιγές :

Εδώ βέβαια έχουμε ένα κενό καθώς δεν γνωρίζουμε τι κρύβει το καλυμμένο ακόμα δεξί κομμάτι του ψηφιδωτού. Υποθέτουμε ότι θα υπάρχει η Περσεφόνη, όπως και στην παράσταση στις Αιγές. Αν όχι, τότε πολύ πιθανόν να είναι απεικόνιση του ίδιου του νεκρού. Το θεωρώ λίγο απίθανο να είναι ο νεκρός καθώς στον ταφικό διάδρομο τα μοτίβα είναι γενικά και μιλάνε για την πορεία της ψυχής.

Ειδικά για τον νεκρό θα δούμε σύμβολα και χαρακτηριστικά στον τρίτο θάλαμο Θ3 (ίσως και μετά από την τέταρτη θύρα) που είναι πίσω από την "κλειστή"  πόρτα (της οποίας βρέθηκαν τα κομμάτια) και όχι πριν.
Ο χώρος του νεκρού είναι εκεί και όχι στον ταφικό διάδρομο.

Όλα αυτά αναγράφονται με κάθε επιφύλαξη καθώς η αποκάλυψη του υπολοίπου του ψηφιδωτού ίσως να δώσει διαφορετική εικόνα στην προσέγγιση μας και να αναθεωρηθεί.

Αυτό λοιπόν το ψηφιδωτό προστίθεται με όλες τις άλλες ομοιότητες που συναντήσαμε με το ανάκτορο των Αιγών  και μας ενισχύει (αν όχι επιβεβαιώνει) την θέση ότι ο τάφος αυτός που παραπέμπει στις Αιγές είναι βασιλικός!

Συγκεκριμένα :

- Το διακοσμητικό πλαίσιο του ψηφιδωτού :

υπάρχει στην ασπίδα του Φιλίππου :

καθώς και στο ανάκτορο των Αιγών :

Αλλά όχι μόνον αυτό, στο ψηφιδωτό από τις Αιγές συναντούμε και τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά που έχουμε ήδη βρει στην Αμφίπολη :

- Τους οκτάφυλλους ρόδακες (ως οκτάφυλλο ρόδακα στο κέντρο του μωσαϊκού)
- Τις Καρυάτιδες (που υπάρχουν στα τέσσερα άκρα του μωσαϊκού)
- Το μαρμαρωτό δάπεδο (στο αριστερό άκρο της εικόνας)

Και όχι μόνο αυτό, αλλά και η σειρά "επισκέψεως" αυτών ταυτίζεται :

Όπως στην Αμφίπολη η είσοδος γίνεται μέσω του μαρμαρωτού επιπέδου, ακολούθως συναντάμε τις Καρυάτιδες και στο τέλος θα βρεθούμε στον κυρίως τάφο που όπως έχουμε αναλύσει σε προηγούμενες αναρτήσεις, ως απεικονίζον το νοητό θα επέχει την θέση του ηλίου, άρα θα συμβολίζεται με κάτι ηλιακό, στην  προκειμένη περίπτωση έναν διπλό οκτάφυλλο ρόδακα.
Για τον συμβολισμό της όλης αυτής πορείας έχουμε κάνει κάποια αρχική προσέγγιση, θα υπάρξει σύντομα μια αναλυτικότερη καταγραφή της.

Ως συμπέρασμα λοιπόν μπορούμε να καταλήξουμε στο ότι όλη αυτή η διαδοχή των συμβόλων μέσα στον ταφικό διάδρομο παραπέμπει στην πορεία μιας ψυχής, η οποία από τον κόσμο της γέννησης ανεβαίνει στο νοητό και αποθεώνεται.

Και φυσικά ότι το μνημείο είναι τάφος, ασύλητος, βασιλικός  και Μακεδονικός.


[Θέλω να ευχαριστήσω όλους τους σχολιαστές του ιστολογίου που με τα σχόλια τους μέχρι στιγμής συνέβαλαν σε αυτήν την ανάρτηση]

=======
Η φίλη του ιστολογίου Διονυσία Καλκάντη επεσήμανε ένα "περίεργο" σημείο του ψηφιδωτού που ίσως να αποκτήσει σημασία όταν ολοκληρωθεί η αποκάλυψη και η αποκατάσταση του ψηφιδωτού.