ΠΡΟΚΛΟΣ - ΜΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Οι εκδόσεις Cambridge University Press εξέδωσαν το βιβλίο "Proclus : An Introduction" του  Radek Chlup, το οποίο αποτελεί μια πολύ σημαντική επισκόπηση του έργου του Πρόκλου.

Ενα πολύ σημαντικό στοιχείο του βιβλίου αυτού σε σχέση με τις υπόλοιπες σχετικές εκδόσεις είναι ότι περιέχει την πολύ σημαντική ανάλυση για το ΕΝ και τις ΕΝΑΔΕΣ του έγκριτου μελετητή Edward Butler, σύμφωνα με την οποία - η οποια αποτελεί και το συμπέρασμα της διδακτορικής του διατριβής - το ΕΝ στην πραγματικότητα για τον Πρόκλο δεν υπάρχει αλλά αποτελεί την κάθε μια ΕΝΑΔΑ, μιας και η έννοια της ατομικότητας είναι η βάση στην οποία βασίζεται η Ελληνική πολυθεϊστική σκέψη και η οποία είναι και αυτή που ολοκληρώνει την συζευξη θεολογίας και φιλοσοφίας.

Η αναφορά για την ανάλυση του Edward Butler στο εν λόγω βιβλίο είναι  προσβάσιμη από τις διαθέσιμες για επισκόπηση σελίδες  του google :

http://books.google.gr/books?hl=el&id=1qESIu7B-8QC&q=Butler#v=onepage&q&f=false
(ανατρέξτε στην σελίδα 114 και συνεχίστε από εκεί και κάτω)

Η πολύ σημαντική  διδακτορική διατριβή του Edward Butler είναι διαθέσιμη στον παρακάτω σύδεσμο :
http://henadology.files.wordpress.com/2009/09/dissertation-revised-copy1.doc

η δε ιστοσελίδα του είναι η :
http://henadology.wordpress.com/philosophy/

ΕΠΙ ΤΗι ΕΠΕΤΕΙΩι ΤΩΝ ΓΕΝΕΘΛΙΩΝ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ

                        
Η 7η Θαργηλιώνος είναι η ημέρα κατά την οποία αλληγορικά θεωρείται ότι γεννάται ο Απόλλων για αυτό και στο ιερό νησί της Δήλου εόρταζαν τα γενέθλια του Απόλλωνα.

Η παράδοση μας λέει ότι ο Πλάτων γεννήθηκε και αυτός την 7η Θαργηλιώνος .

«Και γίνεται Πλάτων, ως φησιν Απολλόδωρος εν Χρονικοίς, ογδόη και ογδοηκοστή Ολυμπιάδι, Θαργηλιώνος εβδόμη, καθ’ ην Δήλιοι τον Απόλλωνα γενέσθαι φασί»
Το έτος γέννησης του Πλάτωνα είναι το 427 Π.Κ.Ε. Το 427 Π.Κ.Ε. η Νέα Σελήνη του Μαίου ήταν την 13η Μαίου της σημερινής εποχής, ο μήνας Θαργηλιών άρχιζε την ημέρα εκείνη και συνεπώς η 7η Θαργηλιώνος ξεκινούσε την δύση της 21ης Μαίου της σημερινής εποχής, πράγμα που συμπίπτει με την είσοδο του Ηλίου στους Διδύμους και συνεπώς λόγω της έναρξης της κυριαρχίας του θεού Απόλλωνος θεωρείται ότι γεννάται ο θεός Απόλλων.

Την 6η Θαργηλιώνος εορτάζοντο τα γενέθλια της Αρτέμιδος (μιας και σύμφωνα με την μυθολογία γεννήθηκε μια μέρα πριν από τον αδελφό της ) και κατά την παράδοση ήταν και τα γενέθλια του Σωκράτους.

Έτσι το διήμερο 6ης και 7ης Θαργηλιώνος συμπίπτει με τα γενέθλια δύο από τους μεγαλύτερους φιλοσόφους της ανθρωπότητας του Σωκράτους και του Πλάτωνος, όπως επίσης και με τις εορτές προς τιμήν της Αρτέμιδος και του Απόλλωνος.

Την ιερότητα της 7ης Θαργηλιώνος θέλησαν οι Χριστιανοί να επισκιάσουν και τοποθέτησαν την εορτή μνήμης του θανάτου του Κωνσταντίνου την ημέρα εκείνη που όπως ανεφέρθη παραπάνω ταυτίζεται με την 21η Μαίου της σημερινής εποχής, παρότι ο Κωνσταντίνος πέθανε την 22α Μαίου.

Ποιά τιμή όμως αρμόζει στον Πλάτωνα ; Η απάντηση δίδεται με τα λόγια του Ιεροκλή.

«τίς οὖν ἡ τιμὴ καὶ τούτων; τὸ ἔννομα ῥέζειν, φησίν. τοῦτο δέ ἐστι τὸ πείθεσθαι, οἷς ἀπολελοίπασιν ἡμῖν παραγγέλμασι, καὶ ὡς νόμοις ἐμμένειν τοῖς ἐκείνων λόγοις καὶ τὴν αὐτὴν ὁδὸν μετιέναι τοῦ βίου, ἣν ἐκεῖνοι διελθόντες οὐκ ἐφθόνησαν ταύτης ἡμῖν μεταδοῦναι, ἀλλ’ ὥσπερ τινὰ ἀθάνατον καὶ πατρῷον κλῆρον διηγωνίσαντο τοῖς μεταγενεστέροις διαφυλάξαι, τὰ στοιχεῖα τῶν ἀρετῶν καὶ τῆς ἀληθείας τοὺς κανόνας εἰς κοινὸν ὄφελος ἐν γράμμασι καταθέμενοι, οἷς τὸ πείθεσθαι καὶ ζῆν ἑπομένως ἀληθεστέρα ἐκείνων τιμὴ γίνεται, ἢ εἴ τις χοὰς αὐτοῖς ἐπιφέροι πολυτελεστάτας καὶ ἐναγίζοι πλουσίως»

«Ποιά λοιπόν είναι η τιμή και αυτών ; Το να τελούμε τα νόμιμα λέει. Αυτό σημαίνει να υπακούμε στα παραγγέλματα που μας έχουν αφήσει, και να εμμένουμε στα λόγια τους σαν να είναι νόμοι, και να ακολουθούμε τον ίδιο δρόμο ζωής, τον οποίο αφού διένυσαν εκείνοι, δεν αρνήθηκαν από φθόνο να μας τον κοινοποιήουν, αλλά αγωνίστηκαν να τον φυλάξουν για τους μεταγενεστέρους σαν μια αθάνατη και πατρική κληρονομιά, εναποθέτοντας σε συγγράμματα τα στοιχεία των αρετών και τους κανόνες της αλήθειας προς κοινό όφελος.

 

Και το να πειθόμαστε και το να ζούμε σύμφωνα με αυτά, αποτελεί πιο αληθινή για εκείνους απ' ό,τι αν κάποιος τους προαφέρει πολυτελέστατες νεκρικές σπονδές και πλούσιες θυσίες»

ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ!

Η ΠΟΛΥΘΕΪΣΤΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ

Ένα πολύ σημαντικό βιβλίο πάνω στην προσέγγιση της Φιλοσοφίας και της Πολυθεϊστικης της οπτικής, από τον Edward Butler, σημαντικό μελετητή της Ελληνικής Φιλοσοφίας.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
- The Theological Interpretation of Myth
(Η θεολογική ερμηνεία των Μύθων)

-Polycentric Polytheism and the Philosophy of Religion
(Ο Πολυκεντρικός Πολυθεϊσμός και η Φιλοσοφία της Θρησκείας)

- Neoplatonism and Polytheism
(Νεοπλατωνισμός και Πολυθεϊσμός)

- A Theological Exegesis of the Iliad, Book One
(Η Θεολογική εξήγηση του πρώτου βιβλίου της Ιλιάδας)

 

( Για παραγγελίες απευθυνθείτε στον εκδοτικό οίκο : http://www.lulu.com/shop/edward-butler/essays-on-a-polytheistic-philosophy-of-religion/paperback/product-20092701.html#productDetails )

 

[Ιστοσελίδα του συγγραφέα : http://henadology.wordpress.com/philosophy/ ]

 

 

ΤΟ ΙΕΡΟ ΚΑΙ ΤΟ ΒΕΒΗΛΟ

Καθώς αυτές τις ημέρες διάγουμε τις εκδηλώσεις των Απόκρεω-η αρχή των οποίων προέρχεται από Διονυσιακές εορτές- ας ρίξουμε μια ματιά στην σχέση που είχαν οι πρόγονοι μας με τέτοιες εκδηλώσεις κατά τις οποίες εστρέφοντο σε δράσεις ασέμνων χειρονομιών και αισχρολογιών και που από ότι συνάγεται αποτελούσαν και μέρος διαφόρων τελετών και δη μυστηριακών, πράγμα που αποτέλεσε και σημείο στο οποίο εστίασαν όσοι θέλησαν να διαστρεβλώσουν και να συκοφαντήσουν την Ελληνική παράδοση.

Οσων αφορά τις μυστηριακές τελετές, η ιερότητα δεν συνδέεται με την φύση των πράξεων και των λόγων που λεγόντουσαν σαν συστατικό των αρρήτων τελετών και δεν πρέπει να αναφερόμαστε σε αυτά στην ανθρώπινη διάσταση δηλαδή σε καθαρά εγκόσμιο επίπεδο.

Αντίθετα τα λεγόμενα και δρώμενα των μυστηρίων ήταν εγκαθιδρυμένα στην υπερβατική δύναμη και θεία ενέργεια, στην υπερφυσική ικανότητα τους να προσδίδουν ιερότητα στους μετέχοντες των ιερών οργίων . Θα ήταν παραπλανητικό να θεωρήσουμε ότι η ιερότης επιτυγχάνεται με τέτοια ακάθαρτα μέσα, βλέποντας τα αυτά αποκομμένα από την όποια εσωτερική τους δυναμική.

Τα μέσα καθοσιώνονται λόγω της θείας καταγωγής τους. Η συνηθισμένη και «ακάθαρτη» ποιότης τους υπερβαίνεται από μια εσωτερική πνευματική θεία πνοή έτσι ώστε φαινομενικά τίποτα να μην υπάρχει κοινό μεταξύ της τελετής και των ιδίων πράξεων ή λόγων που γίνονται σε βέβηλο επίπεδο, αλλά απλώς ένας εξωτερικός φυσικός παραλληλισμός.

Ας δούμε ένα απόσπασμα του Ιαμβλίχου από το «Περί Μυστηρίων Α 11 (37-40)» όπου και αναφέρεται στην χρήση των φαλλών και στις αισχρολογίες :

«Πως λοιπόν στις τελετουργίες γίνονται πολλά προς αυτούς σαν να είναι εμπαθείς ; Υποστηρίζω λοιπόν ότι και αυτό λέγεται από άγνοια της ιερατικής μυσταγωγίας. Γιατί μερικά από αυτά που κάθε φορά πραγματοποιούνται στις τελετές έχουν κάποια αιτία άρρητη και εξωλογική. Άλλα πάλι έχουν αφιερωθεί αιώνια στα ανώτερα γένη ως σύμβολα τους. Άλλα διασώζουν μιαν άλλη εικόνα όπως ακριβώς και η γενεσιουργός φύση αποτύπωσε κάποιες φανερές μορφές των αόρατων λόγων. Άλλα πάλι προσφέρονται για λόγους τιμής ή αποσκοπούν σε κάθε λογής εξομοίωση ή εξοικείωση. Μερικά επιτελούν κάτι χρήσιμο για εμάς ή εξαγνίζουν με κάποιον τρόπο και λυτρώνουν τα δικά μας ανθρώπινα πάθη, ή αποτρέπουν κάποιο άλλο κακό από αυτά που συμβαίνουν σε εμάς.


Δεν θα συμφωνούσε όμως κανείς ότι ένα μέρος της ιεροπραξίας προσφέρεται στους λατρευόμενους θεούς ή δαίμονες ωσαν να έιναι εμπαθείς. Γιατί η αιώνια και ασώματη ουσία από την φύση της δεν επιδέχεται οποιαδήποτε μεταβολή από τα σώματα.


Αν στην έσχατη περίπτωση είχε μια τέτοια ανάγκη, δεν θα χρειαζόταν ποτέ τους ανθρώπους για μια τέτοια λατρεία, αφού είναι γεμάτη από τον εαυτό της και από την φύση του κόσμου και από ολόκληρη την τελειότητα της πλάσης και αν μπορούμε να το πούμε αυτό, πριν από την έλλειψη περιλαμβάνει την αυτάρκεια για την επαρκή ολοκλήρωση του κόσμου και για την κατάλληλη συμπλήρωση του εαυτού της και επειδή όλα τα ανώτερα γένη είναι γεμάτα από τα δικά τους αγαθά.


Αυτά λοιπόν ας είναι σε εμάς μια γενική υπεράσπιση της άχραντης λατρείας, καθώς η τελευταία συνδέει με οικειότητα τα άλλα όντα με τα ανώτερα από εμάς γένη και επειδή απευθύνεται αγνή προς αγνούς και απαθής προς απαθείς.


Μπαίνοντας στις επιμέρους λεπτομέρειες υποστηρίζουμε ότι το στήσιμο των φαλλών είναι σύμβολο της γόνιμης δύναμης και νομίζουμε ότι αυτήν προκαλεί για την γέννηση του κόσμου. Για αυτό ακριβώς βέβαια ως επί το πλείστον αφιερώνεται την άνοιξη, όταν και ολόκληρος ο κόσμος δέχεται από τους θεούς ολόκληρης της πλάσης την γέννηση.


Οι αισχρολογίες πιστεύω ότι περιέχουν την ένδειξη της στέρησης των καλών από την ύλη και της προηγούμενης ασχήμιας όσων πρόκειται να μπουν σε τάξη, τα οποία επειδή είναι ελλιπή επιθυμούν την τακτοποίηση τους τόσο πρισσότερο όσο περισσότερο καταδικάζουν την ασχήμια που τα χαρακτηρίζει.


Από την άλλη λοιπόν, επιζητούν τα αίτια των ιδεατών μορφών και των ωραίων διαπιστώνοντας την ασχήμια από την ασχήμια της έκφρασης. Και αποτρέπουν το έργο της ασχήμιας τους και με τα λόγια αποκαλύπτουν την διαπίστωση του και μετακινούν την επιθυμία τους προς το αντίθετο.


Επιπλέον αυτά έχουν και μια άλλη παρόμοια λογική. Οι δυνάμεις των ανθρώπινων παθών που υπάρχουν μέσα μας, όταν εμποδίζονται εντελώς, καθίστανται σφοδρότερες. ‘Οταν όμως μπαίνουν σε ενέργεια λίγο και όσο επιτρέπει το μέτρο, χαίρονται με μέτρο και ικανοποιούνται και αφού καθαίρονται με αυτόν τον τρόπο, σταματούν με την πειθώ και όχι με την βία».

Συνεπώς, οι τέτοιας φύσεως εκδηλώσεις και εορτές, οι οποίες είχαν και την ευλογία της πολιτείας , είχαν καθαρκτική δράση και ήταν πλήρως συμβολικές, πράγμα που ασυνείδητα δρούσε ψυχικά στον λαό. Η όποια αισχρότης ήταν ιερή και αποδεκτή.

Αυτό άλλωστε είναι και από μια άποψη το άρρητον, όπως μας λέει και ο Ησύχιος, άρρητον είναι και το αισχρόν.(« ἄῤῥητον· ἄφραστον, ἀνιστόρητον, ἀπόῤῥητον. ἄφωνον. αἰσχρόν.»

Όπως δε επισημαίνει και ο Ηράκλειτος (Απ. 14) : «τὰ γὰρ νομιζόμενα κατ’ ἀνθρώπους μυστήρια ἀνιερωστὶ μυεῦνται»

Τέτοια καθαρκτική και συμβολική δράση όμως είχαν και οι θεατρικές εκδηλώσεις, οι τραγωδίες και οι κωμωδίες που και αυτές ήταν Διονυσιακές μιας και όπως μας λέει ο Ολυμπιόδωρος στα Σχόλια στον Φαίδωνα 1.6.5 : «καὶ τὴν τραγῳδίαν δὲ καὶ τὴν κωμῳδίαν ἀνεῖσθαί φασι τῷ Διονύσῳ, τὴν μὲν κωμῳδίαν παίγνιον οὖσαν τοῦ βίου, τὴν δὲ τραγῳδίαν διὰ τὰ πάθη καὶ τὴν τελευτήν»

Άλλωστε ο Αριστοτέλης στον ορισμό της τραγωδίας που δίνει στο Περί Ποιητικής 1449 Β,25 αναφέρεται στην καθαρκτική της δράση:

«Ἐστὶν οὖν τραγωδία μίμησις πράξεως σπουδαίας καὶ τελείας, μέγεθος ἐχούσης, ἡδυσμένῳ λόγῳ, χωρὶς ἑκάστῳ τῶν εἰδὼν ἐν τοῖς μορίοις, δρώντων καὶ οὐ δι’ ἀπαγγελίας, δι’ ἐλέου καὶ φόβου περαίνουσα τὴν τῶν τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν»

Για αυτό και ο Ιάμβλιχος στην συνέχεια του προηγούμενου αποσπάσματος του αναφέρεται στην επίδραση του θεάτρου :

«Γι αυτό και όταν στην κωμωδία και στην τραγωδία παρακολουθούμε ξένα πάθη, σταματούμε, μετριάζουμε και αποκαθαίρουμε τα δικά μας. Και στις ιερές τελετές με κάποια θεάματα και ακούσματα άσχημων πραγμάτων λυτρωνόμαστε από την βλάβη που προκαλούνται από αυτά στην πράξη.


Αυτά λοιπόν προσφέρονται για θεραπεία της ψυχής που βρίσκεται μέσα μας, για μετριασμό των κακών που προσκολλώνται σε αυτήν λόγω της γέννησης, για λύτρωση και απαλλαγή από τα δεσμά της. Για αυτό ορθώς ο Ηράκλειτος τα χαρακτήρισε τούτα φάρμακα επειδή γιατρεύουν τα κακά και απαλλάσσουν την ψυχή από τις συμφορές του κόσμου της γέννησης»

Έτσι λοιπόν η παρακολούθηση μιας τραγωδίας ή κωμωδίας δεν είναι – και δεν πρέπει να είναι – μια απλή πράξη ψυχαγωγίας ή μια προσέλευση σε κάποια κοινωνική εκδήλωση.

Αλλωστε και η υπόθεση του έργου είναι γνωστή και το τέλος δεν προκαλεί έκπληξη μιας και έχει ήδη γίνει γνωστό. Για αυτό και «ασυναίσθητα ίσως» το ίδιο έργο το παρακολουθουμε αρκετές φορές, από διαφορετικά θεατρικά σχήματα, ίσως μέχρις ότου η απόδοση των συντελεστών να είναι τέτοια ώστε να δράσει απευθείας στην ψυχή μας και να επιτελέσει τελικά τον σκοπό της.

Ας προσπαθήσουμε λοιπόν ΣΥΝΕΙΔΗΤΑ και στο ΜΕΤΡΟ που πρέπει («καὶ ἄχρι τοῦ συμμέτρου προαγόμεναι χαίρουσι μετρίως καὶ ἀποπληροῦνται» μας λέει ο Ιάμβλιχος) να προσεγγίσουμε τα όποια δρώμενα αυτών των ημέρων, όπως επίσης και τις τραγωδίες ή κωμωδίες που παρακολουθούμε.

Γιατί τότε η δράση τους πάνω στην ψυχή μας θα είναι αυτή η οποία πρέπει να είναι.

Γιατί το αισχρό είναι πάνω από όλα ιερό, όταν εμείς το προσλαμβάνουμε όπως πρέπει.

«Ἑλλήνων δὲ παῖδες, ὧν δὴ τελευταῖος δᾳδοῦχος καὶ ἱεροφάντης ὁ Πρόκλος ἐγένετο»

Η 8η Φεβρουαρίου είναι η επέτειος της γέννησης του μεγάλου Φιλοσόφου Πρόκλου . Εφέτος κλείνουμε 1600 χρόνια από την γένηση του.


Ως μικρό δείγμα τιμής παραθέτω την παρακάτω ομιλία που έγινε την 8η Φεβρουαρίου 2011 κατά την εκδήλωση τιμής στην θέση της οικίας του Πρόκλου.


«Ἑλλήνων δὲ παῖδες, ὧν δὴ τελευταῖος δᾳδοῦχος καὶ ἱεροφάντης ὁ Πρόκλος ἐγένετο»

όπως μας λέει ο Ψελλός για τον μεγάλο αυτόν Φιλόσοφο του οποίου η οικία βρίσκεται στο σημείο που στεκόμαστε αυτή την στιγμή και που το νεοελληνικό κράτος φρόντισε να καταχώσει –παρότι αποτελεί την μοναδική περίπτωση που γνωρίζουμε ακριβώς που βρίσκεται η οικία ενός Έλληνα Φιλοσόφου - και απλώς να αναρτήσει μια μικρή , πινακίδα η οποία όπως βλέπετε έχει πια μισοκαταστραφεί. Έχει απλώς αποτυπώσει στο δάπεδο την κάτοψη της οικίας του, πάνω στην οποία στεκόμαστε τώρα.

Είμαστε στον χώρο στον οποίο λειτουργούσε η Πλατωνική Ακαδημία σε καιρούς δύσκολους υπό την διεύθυνση μεγάλων ανδρών όπως ο Πλούταρχος ο Αθηναίος, ο Συριανός, ο Πρόκλος και τελευταίος ο Δαμάσκιος λίγο πριν ο τελευταίος αναγκασθεί να εγκαταλείψει την Αθήνα το 529 ΚΕ όταν η Ακαδημία αναγκάστηκε να κλείσει.

Χώρος ιερότατος και προνομιακός καθώς όπως μας λέει ο Μαρίνος ήταν πλησίον ιερών, όπως του Ασκληπιείου, του θεάτρου του Διονύσου και της Ακροπόλεως της Αθηνάς:

«καὶ γὰρ πρὸς τοῖς ἄλλοις εὐτυχήμασιν, ἁρμοδιωτάτη αὐτῷ καὶ ἡ οἴκησις ὑπῆρξεν, ἣν καὶ ὁ πατὴρ αὐτοῦ Συριανὸς καὶ ὁ προπάτωρ, ὡς αὐτὸς ἐκάλει, Πλούταρχος ᾤκησαν, γείτονα μὲν οὖσαν τοῦ ἀπὸ Σοφοκλέους ἐπιφανοῦς Ἀσκληπιείου καὶ τοῦ πρὸς τῷ θεάτρῳ Διονυσίου, ὁρωμένην δὲ ἢ καὶ ἄλλως αἰσθητὴν γιγνομένην τῇ ἀκροπόλει τῆς Ἀθηνᾶς».

Ο Πρόκλος ανέλαβε την Διεύθυνση της Πλατωνικής Ακαδημίας και σήκωσε το βάρος να διατηρήσει εν ζωή και να φροντίσει να διασωθεί ένα πολύ σημαντικό μέρος της Ελληνικής Φιλοσοφίας που, αν πιστέψουμε τον βιογράφο του Μαρίνο, εκτελούσε αποστολή των θεών για την διάσωση της Ελληνικής Φιλοσοφίας, αποστολή την οποία εξετέλεσε επιτυχώς.

Αλλωστε όπως μας λέει ο Μαρίνος :

« Για να διατηρηθεί πλέον ανόθευτη και γνήσια η διαδοχή στον Πλάτωνα, τον οδηγούν οι θεοί στην προστάτιδα της φιλοσοφίας, όπως ξεκάθαρα φανέρωσαν όσα προηγήθηκαν από το ταξίδι του, και τα θεικά σημάδια που πραγματικά συνέβησαν, προφητεύοντας σε αυτόν ξεκάθαρα την κληρονομιά από τον πατέρα του και την απόφαση για την διαδοχή που θα ερχόταν από ψηλά »

Στην Πλατωνική Ακαδημία είχε γίνει πλέον σαφές ότι ο μόνος τρόπος για να διασωθεί η Ελληνική Παράδοση ήταν μέσω της διάσωσης της Φιλοσοφίας μιας και τα ιερά και οι χώροι λατρείας είχαν πια κατά το μάλλον ή ήττον καταστραφεί και το μέλλον προδιεγράφετο σκοτεινό.

Έτσι, η Πλατωνική Ακαδημία, προνοώντας για τους επιγιγνομένους, , δια του δασκάλου του Πρόκλου, του Συριανού, ξεκίνησε τον μεγάλο αγώνα να καταγραφούν οι βασικές θέσεις της Ελληνικής Φιλοσοφίας.

Ο Πρόκλος αναφερόμενος στον δάσκαλο του Συριανό μας λέει, αποτυπώνοντας σε λίγες συνταρακτικές λέξεις την απόφαση της Πλατωνικής Ακαδημίας:

«ὁ τῷ Πλάτωνι μὲν συμβακχεύσας ὡς ἀληθῶς καὶ ὁ μεστὸς καταστὰς τῆς θείας ἀληθείας, τῆς δὲ θεωρίας ἡμῖν γενόμενος ταύτης ἡγεμὼν καὶ τῶν θείων τούτων λόγων ὄντως ἱεροφάντης· ὃν ἐγὼ ϕαίην ἂν ϕιλοσοϕίας τύπον εἰς ἀνθρώπους ἐλθεῖν ἐπ' εὐεργεσίᾳ τῶν τῇδε ψυχῶν, ἀντὶ τῶν ἀγαλμάτων, ἀντὶ τῶν ἱερῶν, ἀντὶ τῆς ὅλης ἁγιστείας αὐτῆς, καὶ σωτηρίας ἀρχηγὸν τοῖς γε νῦν οὖσι ἀνθρώποις καὶ τοῖς εἰσαῦθις γενησομένοις»

[«Εκείνος υπήρξε αληθινός συγχορευτής του Πλάτωνα και που συμπληρώθηκε πλήρως από την θεϊκή αλήθεια κατέστη για εμάς οδηγός αυτής της θεωρίας και αληθινός ιεροφάντης τούτων των θεϊκών λόγων.

Γι'αυτόν εγώ θα έλεγα ότι ήρθε στους ανθρώπους σαν πρότυπο της φιλοσοφίας προς όφελος των ψυχών που βρίσκονται εδώ κάτω, ως ανταπόδοση για τα αγάλματα, για τους ναούς, για την ίδια την λατρεία στο σύνολο της, επικεφαλής της σωτηρίας για τους ανθρώπους που ζουν τώρα και για όσους θα ζήσουν στο μέλλον»]

Λέξεις που σίγουρα κάλλιστα μπορούν να αποτελέσουν και περιγραφή του ιδίου του Πρόκλου!

Ο Πρόκλος έζησε την Φιλοσοφία του και ο τρόπος ζωής του αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση.

Βασιζόμενος στην Πυθαγόρεια φιλία, και ασκώντας καθημερινή επίσκεψη στους φιλοσοφικούς του αντιπάλους, δίδασκε ότι κανένας δεν μπορεί να είναι υγιώς θρησκευόμενος χωρίς να είναι ένας καλός ενεργός πολίτης.

Για χρόνια δρούσε εθελοντικά σαν επιθεωρητής των τοπικών αξιωματούχων και των δασκάλων.

Προωθούσε τοπικές μεταρρυθμίσεις με τόσο σθένος ώστε η ενόχληση των αρχόντων των Αθηνών ήταν τέτοια που αναγκάσθηκε να αυτοεξοριστεί για έναν χρόνο.

Σύμφωνα με την διδασκαλία του, ένας φιλόσοφος του οποίου η δραστηριότητα περιοριζόταν σε μια σχολική τάξη ή απλώς σε μελέτη δεν ήταν πλήρης. Θα έπρεπε να την επεκτείνει σε κάθε πόλη και κράτος και να γίνει ένας Ιεροφάντης όλου του κόσμου.

Οι αρετές που οι περισσότεροι από εμάς υποχρεούμαστε να μάθουμε τμηματικά και με μεγάλη πειθαρχία, αυτός τις είχε έμφυτες.

Θεωρούσε το σύνολο της ζωής σαν μια επιστημονική διαδικασία για την απελευθέρωση της ψυχής από τα δεσμά του σώματος.

Χρησιμοποιούσε τις μελέτες του για την πνευματική του δράση, μετέτρεπε κάθε επίπονη εργασία σε καθαρκτική τελετή. Με αυτόν,  το ενδιαφέρον για ηθική ήταν τόσο κυρίαρχο ώστε το θεωρούσε σαν αποστολή να είναι ο σωτήρας των φίλων του.

Ο Πρόκλος δεν παρέλειπε να τιμά και όσους έπρεπε να τιμηθούν κατά τα πάτρια :

«Γιατί δεν είχε παραλείψει καμιά κατάλληλη στιγμή της συνηθισμένης λατρείας για αυτούς , σε κάποιες συγκεκριμένες ημέρες κάθε χρόνου, και περιερχόμενος τους τάφους των αττικών ηρώων και τα μνήματα των φιλοσόφων και των άλλων που υπήρξαν φίλοι και γνωστοί του, έκανε τα καθιερωμένα όχι μέσω κάποιου άλλου, αλλά ενεργώντας ο ίδιος. Και μετά από την λατρεία καθενός, έφευγε για την Ακαδημία και εξευμένιζε τις ψυχές των προγόνων του και γενικά όλες τις ψυχές της γενιάς του ξεχωριστά σε κάποιον τόπο. Από κοινού πάλι με τις ψυχές όλων των φιλοσόφων σε άλλο μέρος πρόσφερε χοές. Και εκτός από όλους αυτούς, ο ευσεβής οριοθέτησε και έναν τρίτο τόπο και μέσα σε αυτόν πρόσφερε εξιλαστήριες θυσίες σε όλες τις ψυχές των νεκρών » μας λέει ο Μαρίνος.

τίς οὐκ ἄν σε θαυμάσειε, φίλε Πρόκλε!

Η οικία του βρίσκεται όπως βλέπετε σε άρρηκτη σχέση με την Αθηνά μιας και βρισκόταν στην πλαγιά του ιερού βράχου, δίνοντας έτσι την πολύ στενή σχέση που είχε με την θεά της σοφίας της οποίας την αποστολή ανέλαβε να εκτελέσει.

Ήταν δε ως φαίνεται μάρτυς και της βίαιης απομάκρυνσης του αγάλματος της Αθηνάς από τον Παρθενώνα από τους Βυζαντινούς, οι οποίοι το μετέφεραν στην Κωνσταντινούπολη, όπου και κατεστράφη.

Ο βιογράφος του Μαρίνος μας λέει :

« Πόσο αυτός ήταν αγαπητός και στην ίδια την θεά της σοφίας, το παρουσίασε αρκετά και η επιλογή της φιλοσοφικής ζωής, η οποία έγινε έτσι, όπως ο λόγος πιο πάνω υπέδειξε. Αλλά και η ίδια η θεά με σαφήνεια το υπέδειξε, όταν το άγαλμα της που από το παρελθόν είχε τοποθετηθεί στον Παρθενώνα, μεταφερόταν από αυτούς που κινούν τα ακίνητα. Γιατί είδε ο φιλόσοφος στο όνειρο του ότι βρισκόταν δίπλα του μια όμορφη γυναίκα και ότι του ανήγγειλε ότι πρέπει πολύ γρήγορα να προετοιμάσει το σπίτι του. Γιατί η κυρίαρχη Αθηναίδα, του είπε, θέλει να μείνει κοντά σου »

Τα λιγοστά ευρήματα από την οικία του μπορεί κάποιος να τα δει στο Νέο Μουσείο Ακροπόλεως. Βρίσκονται αμέσως μετά τα εκδοτήρια, πρώτα στην σειρά στην δεξιά πλευρά του ανωφερικού διαδρόμου προς το εσωτερικό του Μουσείου.

Στα όρια δε της οικίας του έχει αναγερθεί η Χριστιανική Εκκλησία της Αγίας Σοφίας, κατά τις εργασίες ανέγερσης της οποίας το 1914 ευρέθη άγαλμα της θεάς Αθηνάς, το οποίο ήταν και η αφορμή για την αφιέρωση του ναού στην Αγία Σοφία.

Η άρρηκτη σχέση του Πρόκλου με την θεά Αθηνά και η ανεύρεση του αγάλματος στα όρια της οικίας του, μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι πολύ πιθανόν το άγαλμα αυτό να αποτελούσε μέρος της λατρευτικής ζωής του Πρόκλου.

Κάθε φορά λοιπόν που τυχαίνει να περνάμε από εδώ, ας αναλογιζόμεθα τις μνήμες που έχει αυτός ο χώρος και ίσως ακούσουμε τον χώρο να μας μιλά και να μας λέει :

«Και εσύ διαβάτη που περνάς στάσου και αφουγκράσου.


Κάποτε εδώ σοφοί άνθρωποι εδίδασκαν αυτά που κάποιοι θέλησαν να ξεχάσεις .


Ισως ακούσεις κάποιες από τις λέξεις που πλανιώνται ακόμα στον αέρα. Ισως συναντήσεις και την κυρίαρχη Αθηναΐδα. Γιατί εκείνη κάποτε θέλησε να μείνει εδώ».

ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ!!!

ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΨΕΥΔΟ-ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΤΟΥ ΑΡΕΟΠΑΓΙΤΗ ΕΙΝΑΙ ΚΡΥΠΤΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΠΛΑΤΩΝΙΚΗΣ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ ;

O Tuomo Lankila, σημαντικός μελετητής του Πρόκλου στο Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι, σε ένα σημαντικό άρθρο παρουσιάζει μια προσέγγιση στον Ψευδο-Διονύσιο Αρεοπαγίτη, η οποία κερδίζει έδαφος μεταξύ των εγκύρων μελετητών του Ψευδο-Διονυσίου και του Πρόκλου.

Η προσέγγιση αυτή είναι σε γενικές γραμμές ότι η Πλατωνική Ακαδημία την εποχή του τελευταίου Διευθυντή της Δαμασκίου, προβλέποντας τις σκοτεινές μέρες που επρόκειτο να έλθουν για την Ελληνική Φιλοσοφία – πράγμα που επιβεβαιώθηκε με το κλείσιμο της Πλατωνικής Ακαδημίας το 529 ΚΕ από τον Ιουστινιανό – αποφάσισε να μεταγράψει τις βασικές θέσεις του έργου του Πρόκλου σε ένα έργο με Χριστιανικό μανδύα, ώστε οι βασικές θέσεις της Ελληνικής Φιλοσοφίας να διασωθούν και να μπορούν να ανακτηθούν αργότερα από όσους θα είναι γνώστες της προσπάθειας αυτής και οι οποίοι θα γνωρίζουν τον τρόπο «αποκωδικοποίησης» από το έργο του Ψευδο-Διονυσίου.

Το άρθρο αυτό είναι στα Αγγλικά (η διεύθυνση του άρθρου είναι στο τέλος της ανάρτησης) και κατά την γνώμη μου είναι πολύ σημαντικό μιας και παρουσιάζει τις προσπάθειες της Πλατωνικής Ακαδημίας να διασώσει την Ελληνική Φιλοσοφία.

Βασίζεται στα συμπεράσματα σχετικού άρθρου του C.M. Mazucchi (C.M. Mazzucchi, “Damascio, autore del Corpus Dionysiacum, e il dialogo Περί Πολιτικής Επιστήμης” Aevum 80 (2006), pp. 299-334), επεκτείνει δε την έρευνα και καταλήγει σε πολύ σημαντικά συμπεράσματα, τεκμηριωμένα πλήρως από έγκριτες πηγές.

Ακολουθεί μια μετάφραση της περίληψης του άρθρου, όπως επίσης και του συμπεράσματος με το οποίο τελειώνει το άρθρο :

Περίληψη :

«Το άρθρο αυτό παρουσιάζει έναν αναλυτικό σχολιασμό της πρότασης του Carlo Maria Mazzucchi ότι ο Δαμάσκιος, ο τελευταίος διευθυντής της Νεοπλατωνικής Σχολής των Αθηνών, ήταν ο συγγραφέας του συνολικού έργου του αινιγματικού Ψευδο-Διονυσίου του Αρεοπαγίτη.

Η προσέγγιση του Mazzuchi προσεγγίζει καλύτερα την πιθανή προέλευση του έργου του Ψευδο-Διονυσίου, αντίθετα με την αποδεκτή ερμηνεία που αποδέχεται την φανερή αποδοχή του Χριστιανισμού από τον συγγραφέα και που καταφεύγει πολύ εύκολα σε μάλλον διαστρεβλωμένες θεωρίες μιας ψευδώνυμης συγγραφής και υπερεκτιμά την αυτονομία του έργου του Αρεοπαγίτη σε σχέση με τον Πρόκλο.

Αντίθετα με τις απόψεις που απορρίπτουν τις υποθέσεις για την ταυτότητα του συγγραφέα ως άνευ σημασίας λόγω απουσίας καινούργιων δεδομένων, το παρόν άρθρο θεωρεί αυτές τις προσπάθειες αναγκαίες και χρήσιμες.

Το παρόν άρθρο συμφωνεί με την γενική θέση του Carlo Maria Mazzucchi ότι το έργο ήταν δημιουργία των Ελλήνων Φιλοσόφων της Πλατωνικής Ακαδημίας μετά τον Πρόκλο.

Ισχυρίζεται εν τούτοις ότι ο Mazzucchi λανθασμένα κρίνει την πρόβλεψη για το μέλλον που επικράτησε στην Αθηναϊκή σχολή και ειδικά την θέληση του Δαμασκίου να αποδεχτεί έναν συμβιβασμό με τον Χριστιανισμό εις βάρος του πολυθεϊσμού όπως αυτός αναπτύσσεται στην θεολογία του Πρόκλου για τις τάξεις των θεών.

Σαν αποτέλεσμα θα μπορούσε να αναπτυχθεί μια πιο πειστική απόδοση της "κρυπτο-παγανιστικής" υποθέσεως, και συγκεκριμένα το Διονυσιακό έργο να ιδωθεί σαν ένα καθαρό οργανικό στρατήγημα που στόχευε να προστατεύσει τα έργα του Πρόκλου ώστε να αναβιώσει πολύ πιο εύκολα την πολυθεϊστική θρησκεία σε καλύτερες εποχές, η οποία σύμφωνα με την Νεοπλατωνική κυκλική θεώρηση της ιστορίας ήταν προδιαγεγραμμένο να επιστρέψει κάποια στιγμή»


Και το άρθρο καταλήγει σε αυτό το συμπέρασμα :

«Έτσι, το συμπέρασμα μου είναι ότι ο Mazzucchi είναι σωστός έτσι όπως βλέπει το έργο του Ψευδο-Διονυσίου σαν ένα κρυπτικό έργο της Πλατωνικής Ακαδημίας.

Τα περισσότερα από τα επιχειρήματα του εν τούτοις είναι μη αποδείξιμα.

Ο Perczel είναι σωστός που βλέπει το έργο του Ψευδο-Διονυσίου σαν ένα εσωτερικό κείμενο αλλά δεν νομίζω ότι ήταν Ωριγενικό αλλά ήταν μάλλον ένα έργο που λειτουργούσε σαν δείκτης στον Πρόκλο.

Ο Mazzucchi παρουσιάζει την θεωρία της «μόλυνσης». Σύμφωνα με αυτή, ο Δαμάσκιος συνειδητοποίησε ότι η νίκη του Χριστιανισμού ήταν αναπόφευκτη. Την τελευταία στιγμή λοιπόν επέτυχε να ενσπείρει μια Νεοπλατωνική έννοια του θεού στον Χριστιανισμό.

Αυτό νομίζω είναι μια λανθασμένη ερμηνεία της Νεοπλατωνικής θεώρησης για το μέλλον.

Οι Νεοπλατωνικοί δεν θα μπορούσαν να σκεφτούν ότι η αληθής θρησκεία τους είχε ηττηθεί. Θεωρούσαν ότι θα επικρατούσε για μια μακρά περίοδο μια σκιά, ή μια «σύγχυση» όπως την θεωρούσε ο Πρόκλος, αλλά σύμφωνα με την οπτική τους περί μιας σταθερά κυκλικής προόδου της ιστορίας, η νίκη θα ήταν δική τους.

Τα πράγματα θα επέστρεφαν τελικά στην φυσική (προ-Χριστιανική) τους κατάσταση.

Δεύτερον, για τον Αθηναϊκό Νεοπλατωνισμό το να εμποτίσει τον ύψιστο θεό της μονοθεϊστικής θρησκείας με την μέθοδο της «απόφασης» (=αποφατική θεολογία) και με έναν τρόπο μυστικής ανόδου δεν θα οδηγούσε σε έναν αποδεκτό συμβιβασμό.

Η πραγματικότητα των θείων ενάδων σαν αληθινοί θεοί μέσα στην ατομικότητα τους και η λατρεία όλων των θείων σειρών με μια σωστή πρακτική ήταν πραγματικά σημαντική και αδιαπραγμάτευτη για τον Αθηναϊκό Νεοπλατωνισμό. Θα μπορούσε προσωρινά να συνεχίσει να υπάρχει κάτω από μια βίαιη καταπίεση χωρίς την πρακτική της πλευρά, αλλά δεν θα μπορούσε να εγκαταλείψει την θέση των ενάδων.

Το βασικό «παγανιστικό» συστατικό του Διονυσιακού έργου είναι η Πρόκλεια-Δαμάσκια πληρότητα. Περιέχει απλά πάρα πολύ από αυτό το στοιχείο για ένα Χριστιανικό έργο και ο συγγραφέας δρούσε σε μια εποχή όπου το «Παύλειο» έργο της ενσωμάτωσης του Χριστιανισμού με την Φιλοσοφία είχε από καιρού ολοκληρωθεί.

Παίζοντας με τις διπλές ψευτο-ταυτότητες (Ιερόθεος και Διονύσιος) θα μπορούσε εύκολα να ερμηνευθεί με την «θεωρία περί δείκτου»

Το συμπέρασμα αυτό δεν μπορεί να αποδειχθεί, αλλά ούτε μπορούν πλήρως να αποδειχθούν οι όποιες εναλλακτικές προσεγγίσεις. Έτσι παραμένουμε με υποθέσεις όπου κάθε αναγνώστης ζυγίζει ποια υπόθεση είναι η πιο εύλογη για αυτόν.

Αυτό που χρειάζεται είναι μια περαιτέρω έρευνα τέτοιων θεμάτων, όπως για παράδειγμα η εικόνα οσίου οδηγού και δασκάλου – ο Συριανός στον Πρόκλο και ο Ιερόθεος στον Διονύσιο, η σχέση του Διονυσιακού μονοθεϊσμού και της Χριστολογίας με την εναδολογία του Πρόκλου και περισσότερο συγκρητικές μελέτες μεταξύ του Διονυσίου και των «παγανιστών» Νεοπλατωνικών.

Θα έπρεπε επίσης να τεθεί το ερώτημα τι θα σήμαινε μια συνειδητή «κρυπτο-παγανιστική» υπόθεση στην αποτίμηση του Διονυσιακού έργου και στην φιλοσοφική της επίδραση.

Ακόμα και αν αποδέχομασταν ότι το Διονυσιακό έργο ήταν αρχικά ένα «κρυπτο-παγανιστικό» έργο, αυτό φυσικά δεν το αποστερεί από την μεταθανάτιο οπτική, ειδικά στην Χριστιανική μυστική παράδοση.

Το Διονυσιακό έργο έχει γίνει αποδεκτό ως Χριστιανική πηγή και εκπληρώνει αυτή του την λειτουργία και είναι επίσης ένα αδιαμφισβήτητο ιστορικό γεγονός, ακόμα και αν υπάρχει κάποια ειρωνία σε αυτό.

Ακόμα και αν το κίνητρο του συγγραφέα του έργου ήταν μελλοντικό, οι θεωρητικές θέσεις σε αυτό εκφράζονται ακόμα φιλοσοφικά και αξίζουν να αναλυθούν ως τέτοιες.

Έχοντας αυτό στο μυαλό μας, η έρευνα θα μπορούσε ειδικότερα να ωφεληθεί συγκρίνοντας το έργο με την νεώτερη αυθεντική Χριστιανική Διονυσιακή παράδοση, ξεκινώντας από τον Ιωάννη της Σκυθόπολης και τον Μάξιμο τον Ομολογητή»

Ιστοσελίδα συγγραφέα : http://www.helsinki.fi/~lankila/

Πρωτότυπο Άρθρο : http://www.cardiff.ac.uk/share/research/centres/clarc/jlarc/contents/Lankila%20Corpus%20Areopagiticum.pdf

Ο ΕΡΑΣΤΗΣ ΚΑΙ Ο ΕΡΩΜΕΝΟΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΑ

Ο εραστής και ο ερώμενος είναι ο δάσκαλος και ο μαθητής.

Στην διδασκαλία του Πλάτωνα, στα θέματα ψυχής για να παρουσιάσει την σχέση που έχει η ψυχή με τον νού ή η ψυχή με κάποιον δαίμονα (ή με ανώτερη ψυχή) , το παρουσίαζε σαν ερωτική σχέση μεταξύ αυτού που αναζητεί την γνώση και αυτού που την παρέχει, όντας ανώτερος εξελικτικά.

Ετσι βλέπουμε να παρουσιάζει ως εραστές τον Σωκράτη και τον Αλκιβιάδη, παρουσιάζοντας συμβολικά την ανώτερη ψυχή με τον Σωκράτη και τον Αλκιβιάδη με την κατώτερη, όπου η ανώτερη ψυχή (Σωκράτης) προσπαθεί να βοηθήσει (με έρωτα ψυχικό πάντα) την κατώτερη ψυχή (Αλκιβάδη) να διορθώσει τα λάθη της.

Το ίδιο κάνει ο Πλάτων και στον Παρμενίδη όπου αναφέρει τον Παρμενίδη και τον Ζήνωνα ως εραστές.

Ο Πρόκλος μας διευκρινίζει στα Σχόλια του στον Παρμενίδη 633.30 : "ἐραστὴν καὶ ἐρώμενον εἰπόντα τὸν Παρμενίδην καὶ τὸν Ζήνωνα,καὶ τὸν μὲν καθηγεμόνα, τὸν δὲ ὑπ' ἐκείνου τελεωθέντα, ποιεῖν τὸν ἐραστὴν καὶ τὸν καθηγεμόνα, πρὸς τὸν ἐρώμενον καὶ τὸν ὑπ' αὐτοῦ τελεωθέντα , τοσοῦτον πέλαγος διανέοντα λόγων·"

δηλαδή :

"αφού πει κανείς τον Παρμενίδη και τον Ζήνωνα εραστή και ερωμένο ή τον ένα δάσκαλο και τον άλλο μαθητή μυημένο από εκείνον, να κάνει τον εραστή και δάσκαλο να διασχίζει ένα τόσο μεγάλο πέλαγος λόγων προς τον ερωμένο και μαθητή που μυήθηκε από αυτόν" .

Βέβαια σε βαθύτερο επίπεδο επειδή στους Πλατωνικούς διαλόγους τα πρόσωπα συμβολίζουν κοσμολογικές έννοιες, η έννοια του έρωτα μεταξύ ενός ερώμενου και ενος εραστή αλληγορεί την δύναμη που υπάρχει μεταξύ της ουσίας και της ενέργειας της, όπως μας αποκαλύπτει ο Ολυμπιόδωρος στα Σχόλια του στον Αλκιβιάδη 22.89 : "μέσος γάρ ἐστιν ὁ Ἔρως οὐσίας καὶ ἐνεργείας καὶ ἐρωμένου καὶ ἐραστοῦ".

Συνεπώς καμία σχέση με την έννοια εραστή και ερωμένου που μας έρχεται στο μυαλό αλλλα αφορά καθαρά ψυχική και νοητική σχέση και μάλιστα μυητική.



[Το πολύ όμορφο αυτό βίντεο είναι δημιουργία της φίλης Μαριάννας Τηλιακού, την οποία και ευχαριστώ για την όμορφη αυτή δημιουργία όπως επίσης και για τα καλά της λόγια]