Ο ΤΑΦΟΣ ΤΗΣ ΑΜΦΙΠΟΛΗΣ-ΤΑ ΙΖΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΛΟΦΟΥ ΚΑΣΤΑ ΚΑΙ ΤΟ ΤΑΦΙΚΟ ΜΝΗΜΕΙΟ

Σήμερα 7/3/2015, στο ΑΠΘ έγινε στα πλαίσια της Αρχαιολογικής Συνάντησης η παρουσίαση από τον κ.Καμπούρογλου της εργασίας του στον Τύμβο Καστά.

Ο πολύ καλός φίλος του ιστολογίου Γιώργος Παπαδόπουλος και, τύχη αγαθη, ικανός στην καταγραφή πρακτικών, προσπάθησε να σημειώσει τα βασικά σημεία της ομιλίας του κ.Καμπούρογλου για το πολύ ενδιαφέρον αυτό θέμα καινα μας τα στείλει, επιφυλασσόμενος για τυχόν λάθη που μπορεί να έγιναν λόγω της ύπαρξης πολλών τεχνικών όρων και αβλεψιών λόγω της μη ταχείας καταγραφής των σημειώσεων του.

Παρόλα αυτά οι πληροφορίες που μοιράζεται με εμάς είναι πολύ σημαντικές.  Τον ευχαριστούμε για την συνεισφορά του!

====== 

Κατά την ομιλία του ο κ.Καμπούρογλου έκανε πρώτα μια ιστορική αναδρομή στην ανασκαφική ιστορία της περιοχής από τον Λαζαρίδη  και ακολούθως ανεφέρθη στην τρέχουσα γεωλογική έρευνα και κατέληξε σε ερμηνευτικές προσεγγίσεις.

- Βάσει της γεωολογικής έρευνας αμφισβητεί ότι η θέση του Λέοντα ευρίσκετο εκεί που υποδεικνύει η κα Περιστέρη.

- Καταλήγει ότι ο λόφος Καστά είναι φυσικός και δομείται από χαλαρά εως ημίσκληρα ιζήματα. Λόγω των χαλαρών ιζημάτων του λόφου, η μόνη περιοχή με αυξημένη ευστάθεια, είναι η βάση του γι αυτό και ο περίβολος είναι θεμελιωμένος σ αυτήν. Ως αποτέλεσμα της επιλογής αυτής είναι και το μεγάλο μήκος του. 

- Από την αποκάλυψη της στρωματογραφίας του λόφου προκύπτει ότι δεν υπάρχει άλλο μνημείο που να σχετίζεται  άμεσα με τον περίβολο.

- Λόγω της αποκάλυψης του φυσικού υποβάθρου στο άνω τμήμα του λόφου, από τις επιχωματώσεις που προηγήθηκαν δεν αναμένεται να υπάρχουν άλλα μνημεία, αντίστοιχων διαστάσεων με το ταφικό μνημείο. Αρχαιότητες μικρότερες ή ίσες των 4 μέτρων δεν  αποκλείεται να εντοπιστούν. 

- Η διεύθυνση του επιμήκους άξονα του ταφικού μνημείου έχει νοτιοδυτική κατεύθυνση και σχετίζεται με την Αμφίπολη και όχι με το κέντρο του λόφου.

- Οσον αφορά το ταφικό μνημείο διαπιστώθηκε ότι εξωτερικά αυτό περιβάλλεται από ιζηματογενείς αποθέσεις που περιέχουν άμμους και με εναλλαγές ιζημάτων ανθρακικής σύστασης.Σε ψηλότερες θέσεις στο βόρειο τμημα του ταφικού μνημείου εμφανίζονται μάργες. Όλα τα ιζήματα που περιβάλλουν το μνημείο έχουν κλίση βόρεια. 

- Προκύπτει ότι για την κατασκευή του ταφικού μνημείου διανοίχτηκε όρυγμα διαστάσεων 7.5 x 25.5 μέτρα. Δηλαδή κατασκευαστικά υπάρχει εκσκαφή και επανεπίχωση. Η αρχική είσοδος στο νεκρικό θάλαμο, πρίν αρχίσουν οι αποχωματώσεις, γίνονταν από το μικρό άνοιγμα στο νοτιοδυτικό άκρο…

- Το δάπεδο ήταν καλυμμένο από θραύσματα θορητών, πωρόλιθων, μαρμάρων, κάρβουνων από παλιότερες καύσεις φοριαμάτων κλπ. Γενικά ήταν μείγμα  από προϊόντα διάβρωσης από φυσικά αίτια αλλά και από πρόφατες ανθρωπογενείς επεμβάσεις στον χώρο πάνω από το  μνημείο με βαρέα σκαπτικά κυρώς μηχανήματα.

- Παρόμοια ήταν και η εμφάνιση στο νότιο άκρο. Στο βόρειο άκρο του ταφικού θαλάμου, όπου ο τοίχος με τα μάρμαρα, η επαφή της επιφανειακής επίχωσης με τον τοίχο, ήταν 2 μέτρα χαμηλότερα από το γείσο.

- Πάνω από το γείσο εμφανίζονται 6 σειρές πωρολιθων  μέχρι την κορυφή του θόλου.

- Ο τοίχος παρουσιάζει αποκλίσεις από την κατακόρυφο, αρχαίες και πρόσφατες όπως και η υπόλοιποη τοιχοποιία. Στην ανατολική του περιοχή παρατηρείται και στο βοριοδυτικό άκρο του δυτικού τοίχου παρατηρούνται 2 εσοχές που δημιουργήθηκαν από την αποκόλληση και απόμάκρυνση πωρολιθων. τα κενά έχουν μερικώς επουλωθεί από άμμο και θραύσματα από υλικό πορόλιθων. 

-Στο πρώτο κενό μετρήθηκε το πάχος του βόρειου τοίχου και βρέθηκε 1.80 μέτρα ενώ στο δεύτερο του δυτικού τοίχου, 1.40 μέτρα. Η άμμος αυτή όπως διαπιστώθηκε έχει εισχωρήσει στο εσωτερικό του μνημείου από τον περιβάλλοντα χώρο και οι πωρόλιθοι βρέθηκαν ακριβώς κάτω από τις εσοχές. Αυτό δείχνει ότι η αποκόλληση ήρθε από εξωτερική ώθηση προς τους τοίχους όπου είναι δυνατή στη συγκεκριμένη περίπτωση μόνο από φυσικά αίτια.

- Στο ΒΔ τμήμα του δαπέδου του ίδιου θαλάμου μπροστά από το άνοιγμα με τον κώνο άμμου, διαπιστώθηκε ότι στην επίχωση του δαπέδου υπάρχουν υπολείμματα καύσης όπως και σε άλλες θέσεις. Δείγμα κάρβουνου από την συγκεκριμένη καύση στάλθηκε για χρονολόγηση σε εργαστήριο στη μασαχουσέτη στις ΗΠΑ διότι θεωρήθηκε ότι είναι καταλυτική για την ακρίβεια της γεωλογικής και αρχαιολογικής ερμηνείας αλλά μέχρι σήμερα δεν  έχει σταλεί το αποτέλεσμα.

- Υπάρχει μια επιφάνεια ασυνέχειας με μεγάλη κλίση περί τις 65 μοίρες η οποία διακόπτει τη συνέχεια της επίχωσης και των καύσεων από νεώτερες αμμώδης αποθέσεις που προέρχονται από το άνοιγμα στο βδ άκρο του δυτικού άκρου. Η εισχώρηση της άμμου και η αποκόλληση των πωρόλιθων οφείλεται σε σεισμό μεταγενέστερο της καύσης. Η απόλυτη χρονολόγηση της καύσης, όπως ανέφερε ο κ.Καμπούρογλου, θα συνεισφέρει στο χρονικό προσδιορισμό της επιχωμάτωσης του μνημείου.

- Ιστορικά έχει καταγραφεί σεισμός το 597 μχ με ενταση 6.7 ρίχτερ με επίκεντρο το στρυμωνικο κόλπο νδ της αμφιπολης όπου άλλαξε και του ρου του Στρυμώνα.

- Οσον αφορά την μελέτη του εσωτερικού του νεκρικού θαλάμου στο άνοιγμα 96 εκ. στο βόρειο τοίχο όπου είχε δημιουργηθεί από την απόμάκρυνση του ορθοστάτη και σε ύψος 4.52 μέτρα χαμηλότερα από το θόλο πραγματοποιήθηκαν 2 γεωτρήσεις 1 οριζόντια και 1 με κλίση 50 μοιρών προς βορά για τον έλεγχο της συνέχειας ή μη του ταφικού μνημείου. Από τις δύο γεωτρήσεις διαπιστώθηκε ότι διατρήθηκε το φυσικό υπόβαθρο του λόφου όπου στη θέση αυτή ήταν άμμος και ψαμίτης με απολιθώματα από όστρακα.

- Η θεμελίωση του βόρειου τοίχου είναι πάνω στο ψαμητικό υπόβαθρο.Το πάχος του τοίχου μαζί με το μαρμαροθέτημα είναι 1.80 μέτρα. Η οριζόντια διάτρηση προχώρησε 2.5 μέτρα προς βορρά χωρίς να συναντήσει κανένα δομικό στοιχείο. Από τα παραπάνω προκύπτει το πάχος 1.80 του τοίχου, το μεγαλύτερο από όλο το μνημείο, είναι θεμελιωμένος στα 4.5 μέτρα χαμηλότερα από το θόλο και δεν υπάρχει συνέχεια  του ταφικού μνημείου κατά την οριζόντια διάσταση  προς βορά.
 

- Στη συνέχεια πραγματοποιήθηκαν 4 κατακόρυφες δειγματολειπτικές γεωτρήσεις. Στο βόρειο τμήμα του δαπέδου του νεκρικού θαλάμου μπροστά από το άνοιγμα, η τέταρτη έφτασε σε βάθος 7.53 μέτρα από την οροφή και σταμάτησε στη συνέχεια όπως προέκυψε στη συνέχεια πάνω στο χείλος του κιβωτιόσχημου τάφου. Στο τελευταίο στάδιο της ανασκαφής αποκαλύπτεται το όρυγμα που φτάνει μέχρι το βόρειο άκρο του ταφικού μνημείου και φιλοξενεί τον κιβωτιόσχημο τάφο,  με εξωτερικές διαστάσεις.3.23x1.56x 1 μέτρο ύψος. 

- Πραγματοποιήθηκαν 2 γεωτρήσεις στον δάπεδο του κιβωτιόσχημου τάφου μετά το πέρας της ανασκαφής, με στόχο να ελεγχθεί αν το μνημείο συνεχίζει σε βάθος. 

Όπως προέκυψε από την έρυνα το ταφικό μνημείο δεν συνεχίζει σε βαθύτερα στρώματα. 

Από τις 2 δειγματοληπτικές γεωτρήσεις στο εσωτερικό του, διαπιστώθηκε η συνέχιση της ιζηματογενούς ακολουθίας, για ένα βάθος μέχρι 2.5 μέτρα. 

Παρατηρήθηκε ότι :

1.Οι λίθοι του δαπέδου δεν βρίσκονται στην ίδια ευθεία κατά μήκος του ανατολικού πρανούς του ορύγματος, αλλά ότι έχει γίνει αφαίρεση αυτών για τη διάνοιξή του.
2. Υπάρχει έντονο αποτύπωμα από το συχνό άνοιγμα και κλείσιμο των μαρμάρινων θυρών, που σημαινει ότι βγήκαν και μπήκαν επισκέπτες αρκετές φορές.

3. Το διάκενο μεταξύ του ανοίγματος των θυρόφυλλων και της νότιας παρειάς του ανοίγματος είναι πολύ μικρό με αποτέλεσμα να κινδύνευε άμεσα από πτώση μέσα στο όρυγμα όποιος επιχειρούσε να εισέλθει στο νεκρικό θάλαμο.( ; )

Επίσης είπε ότι είναι εντυπωσιακό ότι σε αυτό το περίτεχνο μνημείο με το μοναδικό συνδυασμό αρχιτεκτονικών στοιχείων που προκαλεί δέος, να δέχτηκε ο δημιουργός του να κατασκευάσει ένα ευτελές έργο μέσα σε αυτό, αποτελούμενο από ένα όρυγμα χωρίς επένδυση και έναν απλό κιβωτιόσχημο τάφο…

Το ταφικό σημείο δεν συνεχίζει σε βαθυτερα στρώματα.

Ο βόρειος τοίχος όπου έχει και το μεγαλύτερο πάχος 1.80 μ. από όλη την τοιχοποιϊα του μνημείου, είναι θεμελιωμένος στα 4.5 μ. χαμηλότερα από το θόλο.

Το μνημείο συνεχίζει κατακόρυφα για άλλα 4.40 μ. προς τα κάτω χωρίς να υπάρχει αντιστήριξη.

Εδειξε την γεωλογική τομή του 2014 και αναφέρει ότι αν το όρυγμα και κατά συνέπεια και ο κιβωτιόσχημος τάφος είχαν κατασκευαστεί ταυτόχρονα ή προγενέστερα του ταφικού μνημείου εκτός των τεχνικών δυσχεριών για την κατασκευή του λόγω του ορύγματος και των ημίσκληρων ιζημάτων η θεμελίωση του βόρειου τοίχου 1.50 μ. ψηλότερα του δαπέδου του νεκρικού θαλάμου, δεν θα προσέφερε καμία ισορροπία από στατική άποψη και θα είχε σαν αποτέλεσμα την ανατροπή του τοίχου λόγω διαφορικής αποφόρτισης του λιθοστατικού φορτίου.

Κατασκευαστικό ανάλογο υπάρχει σε μικρή απόσταση από το λόφο Καστά. Είναι ο μακεδονικός τάφος 3 της Αμφίπολης, με προθάλαμο και νεκρικό θάλαμο (ανακαλύφθηκε το 1960, Λαζαρίδης )όπου τμήμα του ψηφιδωτού του νεκρικού θαλάμου, καταστράφηκε για να φτιαχτεί μεταγενέστερα κιβωτιόσχημος τάφος.

Κοινό στοιχείο και των δύο ταφικών μνημείων ότι βρέθηκαν συλημμένα υποστήρίζοντας ότι στην αρχαία Αμφίπολη φαίνεται πως συνηθίζονταν οι σημαντικοί τάφοι να επαναχρησιμοποιούνται.
  

Ολοκληρώνοντας ο κ. Καμπούρογλου συνόψισε τα παρακάτω συμπεράσματα :

1. ο λόφος καστά είναι φυσικός και όχι τύμβος.

2. Αποκλείεται ο λέων της Αμφίπολης να είχε στηθεί στη συγκεκριμένη βάση ατην κορυφή του λόφου.

3. Ο κιβωτιόσχημος τάφος είναι μεταγενέστερος του ταφικού μνημείου. 


[Απαγορεύεται η αναδημοσίευση της ανάρτησης αυτής χωρίς αναφορά στην πηγή και χωρίς την πλήρη αναγραφή όλων των συντακτών όπως ακριβώς αναφέρονται σε αυτήν. Σε αντίθετη περίπτωση το ιστολόγιο επιφυλάσσεται για χρήση κάθε νομίμου δικαιώματος του]