Όπως γνωρίζουμε οι μύθοι έχουν μια εξωτερική εικόνα και μια εσωτερική.
Υπάρχει λοιπόν η επιφάνεια του μύθου που είναι η εξωτερική εικόνα που μας δίνει και η εσωτερική εικόνα που αποτελείται από τα βαθύτερα νοήματα που υποκρύπτονται μέσα στον μύθο.
Πολλές φορές η επιφάνεια του μύθου δίνει μια τελειώς αντίθετη και πολλές φορές εξωπραγματική εικόνα από ό,τι θέλει να δώσει η εσωτερική, πράγμα που οδήγησε ως γνωστόν τον Πλάτωνα να εναντιωθεί στην χρήση των μύθων των ποιητών από τους νέους, οι οποίοι λόγω του νεαρού της ηλικίας των και της έλλειψης βασικών γνώσεων θα προσλάβουν στραβά τις θεολογικές και κοσμολογικές έννοιες που υποκρύπτουν οι μύθοι.
Αντίθετα ο Πλάτων συνέταξε τους λεγόμενους φιλοσοφικούς μύθους, οι οποίοι δεν προκαλούν βλάβη σε όποιον τους ακούει ακόμα και αν δεν είναι προετοιμασμένος για αυτό.
Εχουμε λοιπόν τους φιλοσοφικούς και τους ποιητικούς μύθους.
Ας δούμε τι μας λέει ο Ολυμπιόδωρος σχετικά με αυτό το θέμα στα Σχόλια του στον Γοργία του Πλάτωνα 46.5-6 :
«Μετά θα δούμε σε τι διαφέρουν οι μύθοι των φιλοσόφων από τους μύθους των ποητών. Λέμε ότι ο κάθε ένας πλεονεκτεί και μειονεκτεί έναντι του άλλου.
Ο ποιητικός έχει το πλεονέκτημα ότι το περιεχόμενο του είναι τέτοιο ώστε και αυτός που τυχαίνει να μην τον πιστεύει, να έρχεται σε μια κρυμμένη αλήθεια.
Ο ποιητικός μύθος λέγει τα πράγματα έτσι ώστε να μην μας αφήνει να μένουμε στην επιφάνεια, αλλά μας κάνει να αναζητούμε την κρυμμένη αλήθεια. Αυτά που λέει δεν τα παραδέχεται ούτε και κάποιος που τα ακούει τυχαία αλλά προχωρεί στο κρυμμένο νόημα, έχει δε το ελάττωμα ότι εξαπατά όσους νέους ακούν.
Αυτά λοιπόν για τους ποιητικούς μύθους.
Οι φιλοσοφικοί μύθοι κάνουν το αντίθετο, δηλαδή ότι ακόμα και αν κάποιος παραμείνει στην επιφανειακή έννοια του μύθου, δεν βλάπτεται.
Διότι αν και αυτοί υποθέτουν τιμωρίες και ποταμούς κάτω από την γη, ακόμα και αν μείνουμε σε αυτά, στην επιφάνεια τους δηλαδή, δεν βλαπτόμαστε. Εχουν όμως το μειονέκτημα ότι καθώς το επιφανειακό νόημα δεν βλάπτει, παραμένουμε εκεί και δεν αναζητούμε την αλήθεια.
Σε αυτά διαφέρουν οι μύθοι.
Οι μύθοι λοιπόν έγιναν έτσι ώστε να μην μεταδίδουν σε όποιον τύχει τα δόγματα όπως ακριβώς στα ιερά, τα ιερατικά όργανα και τα μυστήρια είναι πίσω από παραπετάσματα, ώστε οι ανάξιοι να μην τύχει να τα δουν. Ετσι και εδώ οι μύθοι είναι προκαλύμματα των δογμάτων, για να μην είναι γυμνά και βατά σε όποιον θέλει»
Πώς όμως σχετίζονται οι μύθοι με την ψυχή μας ;
Ο Ολυμπιόδωρος συνεχίζει και μας εξηγεί :
«Οι φιλοσοφικοί μύθοι προσεγγίζουν τις τρεις ενέργειες της ψυχής.
Γιατί αν μεν ήμασταν μόνο νόες, χωρίς να έχουμε φανταστικό δεν θα χρειαζόμασταν μύθους, καθώς θα μιλάγαμε πάντα με τα νοητά.
Αν αντίθετα ήμασταν τελείως άλογοι και ζούσαμε κατά φαντασίαν και είχαμε μόνον αυτή στην οποία θα επροβάλλετο ο μύθος, θα ήταν αναγκαίο όλη την ζωή μας να ζούσαμε σαν ένα μύθο.
Επειδή δε έχουμε και νού και δόξα και φαντασία, οι αποδείξεις δόθηκαν στον νου – και λέει ο Πλάτων ότι «εάν θέλεις να ενεργείς κατά νου έχεις αποδείξεις θηρευθείσες με αδαμάντινους δεσμούς, εάν δε θέλεις να ενεργείς κατά δόξα έχεις τις μαρτυρίες ενδόξων προσώπων, εάν δε θέλεις να ενεργείς κατά φαντασία έχεις τους μύθους που την διεγείρουν ώστε από όλα αυτά να επωφελείται»
Βλέπουμε λοιπόν ότι οι μύθοι δρουν στην ψυχή μας και μάλιστα στην φαντασία.
Πρέπει να προσέξουμε ότι ο φιλοσοφικός όρος «φαντασία» δεν είναι όπως ακριβώς χρησιμοποιείται σήμερα στην καθομιλουμένη.
Το τι ακριβώς όμως είναι η φαντασία, πως σχετίζεται με αυτή και πως δρα ο μύθος, θα το εξετάσουμε σε επόμενη ανάρτηση.
1 σχόλιο:
Ευχαριστούμε πολύ για τηn ορθή και βαθιά γνώση που προσφέρετε μέσα από το blog σας.
Συνεχίστε το έργο σας.
Δημοσίευση σχολίου