( Και οι Αθηναίοι κατά την ημέρα των γενεθλίων του, γιορτάζοντας τραγουδούσαν :
«Την ημέρα αυτή οι θεοί έδωσαν τον Πλάτωνα στους ανθρώπους»)
Επ’ευκαιρία της 7ης Θαργηλιώνος, η οποία συμπίπτει με την 21η Μαίου του συγχρόνου ημερολογίου, θα προσπαθήσουμε να κάνουμε μια πολύ σύντομη αναφορά στον Πλάτωνα, εστιάζοντας σε σημεία τα οποία λίγο-πολύ είναι άγνωστα. Για μια πλήρη βιογραφία του Πλάτωνα, μπορούμε να ανατρέξουμε σε οποιοδήποτε σχετικό βιβλίο.
Η 7η Θαργηλιώνος είναι μια πολύ μεγάλη εορτή, μιας και την ημέρα αυτή εορτάζοντο τα γενέθλια του Απόλλωνος (αρχίζει η κυριαρχία του θεού Απόλλωνα στον ζωδιακό με αποκορύφωση το θερινό ηλιοστάσιο στις 21 Ιουνίου ) και την ίδια ημέρα εορτάζοντο και τα γενέθλια του Πλάτωνα.
Παράλληλα η 6η Θαργηλιώνος ήταν εορτή της Αρτέμιδος και την ίδια ημέρα εορτάζοντο τα γενέθλια του Σωκράτη.
( εγενήθη γαρ εν τη ζ’ του Θαργηλιώνος μηνός, εν η εορτήν επιτελούσι οι Δήλιοι του Απόλλωνος. Εν δε τη έκτη τούτου του μηνός ετέχθη Σωκράτης, εν η γενεθλιακήν εορτήν Αρτέμιδος επιτέλουν. Δηλοί δε τούτο το προύχον εν τω Σωκράτει κατά τε χρόνον και λόγον)
H Αρτεμις εθεωρείτο και έφορος των γεννήσεων, μαία , ήταν δε προστατιδα των τοκετών. Το ίδιο και ο Σωκράτης που εξασκούσε την «μαιευτική» τέχνη.
Η Αρτεμις βοηθούσε τις γυναίκες να γεννήσουν υγιή μωρά και ο Σωκράτης, όπως αναφέρει στον Θεαίτητο, βοηθά τις ψυχές να γεννήσουν υγιείς ιδέες, μέσω της μαιευτικής.
Ο Πλάτων είχε ιδιαίτερη σχέση με τον Απόλλωνα,όπως και ο Σωκράτης. Ο μύθος λέει ότι όταν η μητέρα του ήταν έγκυος σε εκείνον, ο Απόλλων εμφανίσθηκε στον πατέρα του σε όνειρο, προστάζοντας να αποφύγει να συνευρίσκεται μαζί της, έως ότου γεννηθεί το παιδί που κυοφορούσε.
( Περί δε τον τόκον είδεν όνειρον ο τούτου πατήρ, έτι εν γαστρί εχούσης αυτόν της μητρός, μη συγγενέσθαι αυτή άχρις αν αποτέκη. Τούτο δε εσήμανεν ως ου δι’ηδονήν δει την συνουσίαν αιρείσθαι, αλλά δια παιδοποιίαν και μόνην, και ως το τεχθησόμενον καθαρόν τεχθείη, μηδένα σπίλον προσειληφός από της εξ’υστέρου δι’αισχρότητα συνουσίας. )
Το όνομα που του εδώθη ήταν Αριστοκλής, όπως και του παππού του. Αργότερα εκλήθη Πλάτων λόγω του πλατιού μετώπου ή του πλατιού στήθους του, ή και κατά κάποιους άλλους για τον ευρύ χαρακτήρα του.
( πρότερον Αριστοκλής λεγόμενος τω του πάππου ονόματι· εκλήθη δε ούτως δια το δύο μόρια του σώματος έχειν πλατύτατα, το τε στέρνον και το μέτωπον, ως δηλούσι πανταχού αι ανακείμεναι αυτού εικόνες ούτω φαινόμεναι. Άλλοι δε φασί μη δια τούτο μετονομασθήναι αυτόν, αλλά δια το πλατύ και κεχυμένον και αναπεπταμένον του ανειμένου χαρακτήρος )
Όμως, είναι πιθανόν το όνομα Πλάτων να ήταν και το αρχικό του όνομα, μιας και το όνομα Πλάτων ήταν σύνηθες την εποχή εκείνη και ο ίδιος το χρησιμοποιεί σε κάποιους από τους διαλόγους του. ( Απολογία Σωκράτους, Φαίδων)
Όταν ο Πλάτων ήταν μωρό, η μητέρα του τον πήγε στον Υμηττό, για να θυσιάσουν στον Απόλλωνα και στις Νύμφες. Η μητέρα του κάθησε να ξεκουραστεί. Τότε ήλθαν μέλισσες και άφησαν μέλι πάνω στα χείλια του, πράγμα που θεωρήθηκε χρησμός για την γλυκύτητα των λόγων του.
( αλλά και η μήτηρ αυτού μετά τον τόκον λαβούσα αυτόν ανήγαγεν εν τω Υμηττώ όρει, θύσαι βουλομένη Απόλλωνι τε νομίω και Νύμφαις. Και εν τούτω καταθεμένη αυτόν εύρεν αυτόν υποστρέψασα πεπληρωμένον έχοντα το στόμα μέλιτος· ελθούσαι γαρ μέλιτται τούτο πεποιήκεσαν προμηνύουσαι ότι τα εξ αυτού μέλλοντα ρεύσαι μέλιστος έσται γλυκύτερα κατά τον ποιητήν)
Ελαβε όλη την εκπαίδευση της εποχής, υπηρέτησε δε στον στρατό και έλαβε μέρος στις εκστρατείες της Τανάγρας, της Κορίνθου και του Δηλίου, όπου και του απενεμήθη βραβείο, η στρατιωτική του ανδρεία δε ήταν εφάμιλλη του Σωκράτη.
( και αυτόν φησίν Αριστόξενος τρις εστρατεύσθαι, άπαξ μεν εις Τανάγραν, δεύτερον εις Κόρινθον, τρίτον επί Δηλίω· ένθα και αριστεύσαι )
Πριν την ενασχόληση του με την φιλοσοφία, έγραφε ποίηση, τραγωδία, διθυράμβους και κωμωδίες. Εσκόπευε να σταδιοδρομήσει σαν τραγωδός, όμως ο Σωκράτης τον έπεισε όταν ήταν είκοσι ετών για την ανωτερότητα της φιλοσοφίας έναντι της ποίησης, διαβλέποντας την λαμπρή του πορεία.
( και ταύτα μεν αυτώ διεπράττετο άχρις ετών είκοσι, μετά δε τούτο εφοίτησε Σωκράτει και δέκα έτη παρ’αυτώ εποίησεν, ηθικήν φιλοσοφίαν εκμαθείν βουλόμενος. Ευρηκώς δε τον Σωκράτη επαναβεβηκότα των άλλων, φασί, πυρί μέλλων παραδιδόναι τα προ τούτου πονηθέντα αυτώ είπεν τούτο το έπος· ‘Ηφαιστε, πρόμολ’ώδε, Πλάτων ωυ τι σείο χατίζει’. )
Την προηγούμενη νύχτα της γνωριμίας του με τον Πλάτωνα, ο Σωκράτης είδε ένα όνειρο στο οποίο ένας μικρός άπτερος κύκνος ήλθε στην αγκαλιά του. Αμέσως έβγαλε φτερά και πέταξε στον ουρανό, τραγουδώντας μια πολύ ευχάριστη μελωδία. Όταν ο Σωκράτης συνάντησε τον Πλάτωνα την επόμενη ημέρα, θυμήθηκε το όνειρο και ανάφερε στους παρευρισκόμενους ότι ο κύκνος στο όνειρο του ήταν ο Πλάτων.
Όπως ο μικρός κύκνος, o Πλάτων ήταν νέος και ανεκπαίδευτος όταν παρουσιάσθηκε στον Σωκράτη, αλλά με την διδασκαλία που θα παρακολουθούσε, ο Πλάτων θα πέταγε ψηλά μόνος του.
( Θείος δε ήν ο Πλάτων και Απολλωνιακός. Και ότι μεν θείος ήν, δήλον εκ τε εαυτού κακ των ονειράτων· εξ ευατού μεν, ότι ‘ομόδουλον’ εαυτόν εκάλει ‘τοις κύκνοις’, εκ των ονειράτων δε ούτως. Σωκράτης ο τούτου διδάσκαλος προ μιας του μέλλειν αυτόν φοιτάν αυτώ είδεν όναρ ότι κύκνος άπτερος ήλθεν εν τοις κόλποις αυτού, είτα πτεροφυήσας ανέπτη κλάγξας μέγα τε αυτώ και λιγυρόν, ως απάντας ελείν τους ακούσαντας· εδήλου δε τούτο ως φοιτήσει μεν αυτώ ατελής ο Πλάτων, γενήσεται δε τέλεος και ούτως διαπρέψει εν τοις δόγμασιν )
Ο κύκνος ήταν ιερό πουλί του Απόλλωνα, και ο Σωκράτης έλεγε χαρακτηριστικά για αυτό :
«Και καθώς φαίνεται σας δίνω την εντύπωση ότι στην μαντική τέχνη είμαι κατώτερος από τους κύκνους, που όταν αισθάνονται ότι θα πεθάνουν, αυτοί που και πριν τραγουδούσαν, τραγουδούν τότε πιο πολύ και πιο ωραία από τότε, επειδή είναι χαρούμενοι που θα φύγουν κοντά στον θεό του οποίου είναι θεράποντες.
Οι άνθρωποι όμως, εξαιτίας του τρόμου που νοιώθουν για τον θάνατο, αραδιάζουν ένα σωρό ψέμματα ακόμα και για τους κύκνους και λένε ότι θρηνούν για τον θάνατο και τραγουδούν από την θλίψη τους, χωρίς να αναλογίζονται ότι κανένα πτηνό δεν τραγουδάει όταν πεινάει ή τουρτουρίζει ή υποφέρει άλλη κακουχία, ούτε το αηδόνι ούτε το χελιδόνι ούτε ο τσαλαπετεινός, αυτά δηλαδή που εξαιτίας της λύπης τραγουδούν θρηνητικά.
Ούτε όμως αυτά μου φαίνεται να τραγουδούν επειδή λυπούνται, ούτε οι κύκνοι, αλλά επειδή φαντάζομαι, πουλιά του Απόλλωνα καθώς είναι, έχουν το χάρισμα της μαντικής και, προβλέποντας τα αγαθά στον Αδη, τραγουδούν και χαίρονται ξεχωριστά εκείνη την ημέρα όσο καμμιά άλλη στην προηγούμενη ζωή τους. Και εγώ ο ίδιος ωστόσο θεωρώ ότι είμαι συνυπηρέτης με τους κύκνους και αφιερωμένος στον ίδιο θεό και ότι δεν κατέχω από τον κύριο μας την τέχνη της μαντικής λιγότερο από εκείνους ούτε ότι θα αποχωριστώ την ζωή με μεγαλύτερη δυσθυμία από ότι εκείνοι»
O ίδιος ο Πλάτων λίγο πριν τον θάνατο του είδε ένα όνειρο ότι ήταν ένας κύκνος που πέταγε από δένδρο σε δένδρο αποφεύγοντας τους κυνηγούς που προσπαθούσαν να τον πιάσουν. Ο Σιμμίας αποσυμβόλισε τους κυνηγούς με αυτούς που προσπαθούν να καταλάβουν την διδασκαλία του και αποτυγχάνουν.
( και αυτός δ’ο Πλάτων είδεν εαυτόν εν τω μέλλειν τελευτάν κύκνον γενόμενον και μεταπηδώντα από δένδρου επί δένδρον και πολλά παρέχοντα τοις ορνιθοθήραις πράγματα, μη δυναμένων ελείν αυτόν. Τούτου δε του ενυπνίου ακούσας Σιμμίας ο Σωκρατικός έφησεν πάντας ανθρώπους σπουδάσαι καταλαβείν την του Πλάτωνος διάνοιαν, μηδένα δε δυνήσεσθαι, αλλ΄έκαστον προς το δοκούν αυτώ την εξήγησιν ποιείσθαι, είτε θεολογήσαι είτε φυσιολογήσαι είτε άλλο τι έλοιτο. Ταυτόν γαρ εκάτερος, Ομηρος τε και Πλάτων πεπόνθασιν)
Μετά τον θάνατο του Σωκράτη, εγκατέλειψε την Αθήνα και ακολουθώντας την προτροπή του Σωκράτη λίγο πριν πεθάνει, ταξίδεψε σε όλο τον τότε γνωστό κόσμο και σπούδασε φιλοσοφία, θεολογία, αστρονομία και διάφορες επιστήμες.
Η Ακαδημία του Πλάτωνα ήταν σε ένα άλσος έξω από τα τείχη των Αθηνών, σε μια ανθυγιεινή περιοχή και εχρησιμοποιείτο σαν χώρος συζητήσεων μεταξύ των σοφιστών και των διανοουμένων. Λόγω της απομόνωσης της και του κακού περιβάλλοντος, ήταν ιδανική για ασκητισμό, για αυτό, και παρά τις περί αντιθέτου προτροπές των ιατρών, με την βοήθεια του Δίωνα, ο Πλάτων αγόρασε την γή και ίδρυσε εκεί την Ακαδημία.
(Πλάτων δε την Ακαδήμειαν οικείν είλετο, ου μόνον έρημον και πόρρω του άστεως χωρίον, αλλά και , βως φασίν, επίνοσον….Ο Πλάτων, νοσερού χωρίου λεγομένου είναι της Ακαδημείας, και συμβουλευόντων αυτώ των ιατρών ες το Λύκειον μετοικήσαι, ουκ ηξίωσεν ειπών ‘αλλ’έγωγε ουκ αν ουδέ ες τα του Αθω μετώκησα αν υπερ του μακροβιώτερος γενέσθαι )
Μέσα στην Ακαδημία έφτιαξε ένα ιερό για τις Μούσες, στην δε Ακαδημία εσπούδασαν και γυναίκες.
( μέρος δε του διδασκαλείου τέμενος ανέθηκε ταις Μούσαις ο Πλάτων. Τούτω δ’εφοίτησαν ου μόνον άνδρες αλλά και γυναίκες, Δεξιθέα τε η εκ Φλιούντος και Λασθένεια η εξ Αρκαδίας.)
Θεωρούσε ότι πολλά από τα σημεία της διδασκαλίας του δεν μπορούσαν να καταγραφούν, αντίθετα υπεστήριζε ότι έπρεπε να καταγραφούν μόνο στην ψυχή.
Λέγεται ότι κάποτε ένας μαθητής του που ταξίδευε ναυάγησε και έτσι έχασε όλα τα βιβλία του και τις σημειώσεις του. Όταν λοιπόν συνάντησε τον Πλάτωνα, του είπε ότι τώρα καταλαβαίνει γιατί ο Πλάτων επέμενε ότι η γνώση δεν πρέπει να γράφεται σε βιβλία αλλά στην ψυχή. ( Φέρεται δε τοιούτον τι διήγημα προς το μη δειν συγγράμμασιν αποτίθεσθαι τα νοήματα, ότι μαθητής τις του Πλάτωνος πάντα τα λεγόμενα παρ’αυτού απογραψάμενος απέπλευσε, και ανυαγία περιπεσών άπαντα απώλεσε και υπέστρεψε προς τον διδάσκαλον, έργω πειραθείς ότι ου δει εν βιβλίοις αποτίθεσθαι τα νοήματα, αλλά εν τη ψυχή. )
Ονομαστή είναι και η ομιλία του “Περί του Αγαθού”, που ήταν η μοναδική η οποία έγινε δημόσια με δυνατότητα παρακολούθησης οποιουδήποτε. Όπως αναφέρει ο Αριστόξενος, συνέρευσαν πλήθη για να την ακούσουν περιμένοντας ότι θα άκουγαν για πλούτο, υγεία, ισχύ και γενικά υλικά αγαθά. Οταν όμως ο Πλάτων άρχισε να αναπτύσσει την διδασκαλία του με μαθηματικά, γεωμετρία, αστρονομία και φιλοσοφικές έννοιες, όλοι σχεδόν έφυγαν απογοητευμένοι, επιβεβαιώνοντας έτσι εν τοις πράγμασι το Πυθαγόρειο ρητό, «ου δέον τα πάντα τοις πάσι ρητά». ( καθάπερ Αριστοτέλης αεί διηγείτο τους πλείστους των ακουσάντων παρά Πλάτωνος την περί ταγαθού ακρόασιν παθείν· προσιέναι μεν γαρ έκαστον υπολαμβάνοντα λήψεσθαι τι των νομιζομένων τούτων ανθρωπίνων αγαθών οίον πλούτον, υγιείαν, ισχύν, το όλον ευδαιμονίαν τινά θαυμαστήν· ότε δε φαείησαν οι λόγοι. Περί μαθημάτων και αριθμών και γεωμετρίας και αστρολογίας και το πέρας ότι αγαθόν εστίν έν, παντελώς οίμαι παράδοξον τι εφαίνετο αυτοίς, είθ’ οι μεν υποκατέφρονουν του πράγματος, οι δε κατεμέμφοντο. τι ούν το άιτιον; Ου προήδεσαν, αλλ΄ώσπερ οι εριστικοί προς τούνομα αυτό υποκεχηνότες προσήεσαν· )
Η διδασκαλία του περιλαμβάνει στοιχεία Ορφικά, Πυθαγόρεια και Ηρακλείτεια, όπως φυσικά και όλη την διδασκαλία του δασκάλου του Σωκράτη.
( μίξιν τε εποιήσατο των τε Ηρακλειτείων λόγων και Πυθαγορικών και Σωκρατικών· τα μεν γαρ αισθητά καθ’Ηράκλειτον, τα δε νοητά κατά Πυθαγόραν, τα δε πολιτικά κατά Σωκράτην εφιλοσόφει….Πλάτωνος υποδεξαμένου την παντελή περί των θεών οργίων επιστήμην εκ τε των Πυθαγορείων και Ορφικών γραμμάτων )
Υπάρχει η παράδοση ότι υπερασπίσθηκε τον στρατηγό Χαβρία που κινδύνευε να καταδικασθεί σε θάνατο, ενώ κανένας Αθηναίος δεν θέλησε να το κάνει. Οταν ανέβαινε στην Ακρόπολη μαζί με τον Χαβρία τον συνάντησε ο Κρωβύλος ο συκοφάντης και του είπε «Ερχεσαι άλλον να υπερασπισθής και δεν ξέρεις ότι και σένα σε περιμένει το κώνειο του Σωκράτη» . Και ο Πλάτων αποκρίθηκε : «Και όταν πολεμούσα για την πατρίδα υπέμενα τους κινδύνους, και τώρα για το χρέος μου προς έναν φίλο θα τους υπομείνω». (και ότε υπέρ της πατρίδος εστρατευόμην, υπέμενον τους κινδύνους, και νυν υπέρ του καθήκοντος δια φίλον υπομενώ )
Σαν χαρακτήρας ήταν ταπεινός, δεν κοιμόταν πολύ, δεν έτρωγε κρέας και είχε αφιερώσει την ζωή του στην εκπαίδευση των άλλων.
( Διαίτη δ’έκέχρητο ου τη από των ζώων, αλλά τη από των φυτών )
Αν και ήταν πολύ πλούσιος, ο τρόπος ζωής του ήταν λιτός και φτωχικός.
Κάποτε επισκέφτηκε την Ολυμπία και συναναστράφηκε με ανθρώπους που δεν τον αναγνώρισαν, μιας και το μόνο που τους αποκάλυψε ήταν ότι ελέγετο Πλάτων, δεν ανέφερε δε καθόλου περί Ακαδημίας και Σωκράτη. Όταν κάποτε ήλθαν στην Αθήνα, τους φιλοξένησε και όταν εκείνοι του ζήτησαν να πάνε στην Ακαδημία για να συναντήσουν τον συνονόματο του φιλόσοφο Πλάτωνα, τότε τους αποκάλυψε ότι αυτός ήταν ο Πλάτων και τότε εξεπλάγησαν μιας και δεν τον είχαν αναγνωρίσει λόγω της ταπεινότητας του και της απλότητας του. ( Πλάτων ο Αρίστωνος εν Ολυμπία συνεσκήνωσεν αγνώσιν ανθρώποις, και αυτός ως αυτοίς αγνώς.
Ούτως δε αυτούς εχειρώσατο και ανεδήσατο τη συνουσία, συνεστιώμενος τε αυτό΄θα αφελώς και συνδιημερεύων εν πάσιν, ως υπερησθήναι τους ξένους τη του ανδρός συντυχία. Ούτε δε Ακαδημείας εμέμνητο ούτε Σωκράτους· αυτό γε μην τούτον ενεφάνισεν αυτοίς ότι καλείται Πλάτων. Επεί δε ήλθον ες τας Αθήνας, υπεδέξατο αυτούς ευ μάλα φιλοφρόνως. Και οι ξένοι ‘άγε’ ‘ειπονμ ‘ώ Πλάτων, επίδειξονμ ημίν και τον ομώνυμον σου, τον Σωκράτους ομιλητήν, και επί την Ακαδημείαν ηγήσαι την εκείνου και σύστησον τω ανδρί, ίνα τι και αυτού απολάυσωμων.’ Ο δε ηρέμα υπομειδιάσας, ώσπερ ουν και ειώθει, ‘αλλ’εγώ’ φησίν ‘αυτός εκείνος ειμί’. Οι δε εξεπλάγησαν ει τον άνδρα έχοντες μεθ’εαυτών τον τοσούτον ηγνόησαν,ατύφως αυτού συγγενομένου και ανεπιτηδεύτως αυτοίς και δείξανγτος ότι δύναται και άνευ των συνήθων λόγων χειρούσθαι τους συνόντας. )
Όπως δε όλοι οι φιλόσοφοι, διαλογιζόταν συνέχεια. Κάποτε θέλησε να μείνει σε μια οδό που υπήρχαν σιδεράδες. Όταν ρωτήθηκε γιατί εκεί, απήντησε : «Όταν ο ύπνος με καταλαμβάνει, και απειλεί τον διαλογισμό μου, η φασαρία που κάνουν με ξυπνά»
Ο Πλάτων έζησε μέχρι την ηλικία των 81 ετών. Πέθανε την ημέρα των γενεθλίων του.
Ο αριθμός 81 εθεωρείτο ιερός, ήταν τετράγωνος αριθμός και ήταν το τετράγωνο των αριθμών των Μουσών, που ήταν ακόλουθες του Απόλλωνα ( Εζησεν δε πα’ ενιαυτούς, και δια τούτο δεικνύς ως Απολλωνιακός ών τυγχάνει. Ο γαρ θ’ των Μουσών αριθμός εφ’ εαυτόν πολλαπλασιαζόμενος απογεννά τον πα’ αριθμόν· ότι δ’αι Μούσαι υπηρέτιδες εισίν του Απόλλωνος, ουδείς αντερεί. Ούτος δε ο πα’ αριθμός δυναμοδύναμις λέγεται ως αν του γ’ αριθμού πρώτου όντος δια το έχειν αυτόν αρχήν και μέσον και τελευτήν, πολλαπλασιαζομένου και απογεννώντος τον θ’ ( τριάκις γαρ τρία θ’ ) και του εννέα τον πα’ αριθμόν)
Ο Ρωμαίος δε Σενέκας έγραψε : «Ειμαι σίγουρος ότι ο Πλάτων είχε καλή τύχη, λόγω της προσεκτικής ζωής του, να πεθάνει την ημέρα των γενεθλίων του, ακριβώς κατά την συμπλήρωση του 81ου έτους. Για τον σκοπό αυτό, σοφοί της Ανατολής που ήταν στην Αθήνα την εποχή εκείνη, θυσίασαν σε αυτόν μετά τον θάνατο του, πιστεύοντας ότι η διάρκεια της ζωής του ήταν πλήρης για έναν θνητό, μιας και ολοκλήρωσε τον τέλειο αριθμό εννέα φορές εννέα. Δεν αμφιβάλλω ότι θα ήθελε να ζήσει λίγες μέρες ακόμα για να θυσιάσει για αυτόν τον λόγο»
( Nam hoc scis, puto, Platoni diligentiae suae beneficio contigisse quod natali suo decessit et annum unum atque octogensimum implevit sine ulla deductione. Ideo magi, qui forte Athenis erant, immolaverunt defuncto, amplioris fuisse sortis quam humanae rati, quia consummasset perfectissimum numerum, quem novem novies multiplicata componunt. Non dubito quin paratus sis et paucos dies ex ista summa et sacrificium remittere )
Σαν επίγραμμα στον τάφο του γράφτηκε : «Αυτούς τους δύο, τον Ασκληπιό και τον Πλάτωνα , γέννησε ο Απόλλων, τον ένα για να γιατρεύει σώματα και τον άλλο για να γιατρεύει ψυχές». ( ‘δύο Απόλλων φυσ’, Ασκληπιόν ηδέ Πλάτωνα, τον μεν ίνα ψυχήν, τον δ’ίνα σώμα σόοι.’ )
TIMH KAI MNHMH
4 σχόλια:
Ωραίο κείμενο και αρκετά , όπως το επίγραμμα, που δεν τα γνώριζα.
Μια ερώτηση/παρατήρηση.
Πως υπολόγισες και συνέπεσε η 7η Θαργηλιώνος με 21 Μαίου γιατί αν δεν κάνω λάθος είχαμε Πανσέληνο στις 9 Μαΐου οπότε 21 Μαΐου είναι 26-27 Θαργηλιώνος δηλ μια μέρα μετά τα Καλλυντήρια.
7η Θαργηλιώνος δηλ η ημέρα της εορτής των Θαργηλίων και γενέθλιος του φιλοσόφου ήταν 1-2 Μαίου.
Το θέμα των ημερολογίων είναι όντως λίγο μπερδεμένο, καθώς άλλες πόλεις ακολουθούσαν τον σεληνιακό κύκλο και άλλες τον ηλιακό, όπως επίσης και σε πολλές πόλεις υπήρχαν εν χρήσει παράλληλα περισσότερα του ενός ημερολόγια, ανάλογα με το τι ανάγκες εξυπηρετούσαν.
Στην Αθήνα, το ημερολόγιο για λαική χρήση ήταν το σεληνιακό, όμως από ότι φαίνεται από τα κείμενα του Πλάτωνα, η Πλατωνική Ακαδημία είχε μεγάλη σχέση με το ηλιακό ημερολόγιο. Επίσης η έναρξη του έτους στην Αθήνα ήταν το θερινό ηλιοστάσιο, πράγμα που υποδηλώνει μια παράλληλη(?) σχέση του σεληνιακού και του ηλιακού ημερολογίου.
Αλλωστε από όσο ξέρουμε ο Πλάτων και ο Σωκράτης είχαν άμεση σχέση με τον Απόλλωνα, όπως επίσης και οι Δήλιοι για προφανείς λόγους.
Η ταύτιση των γενεθλίων του Απόλλωνα με την 7η Θαργηλιώνος σίγουρα υποκρύπτει μια σημαντική σχέση της ημέρας αυτής με τον θεό και, μάλλον σίγουρα, μας παραπέμπει στην έναρξη της κυριαρχίας του Απόλλωνα στους Διδύμους, άλλωστε η έννοια των γενεθλίων ενός θεού, έχει καθαρά συμβολικό χαρακτήρα , μιας και δεν υπάρχει γέννηση θεού καθώς οι θεοί είναι αιώνιοι.
Αλλωστε κατά το θερινό ηλιοστάσιο, κατά το οποίο λήγει η κυριαρχία του Απόλλωνα (τέλος Διδύμων, έναρξη Καρκίνου ), ο ήλιος έχει αποκτήσει την μεγίστη ισχύ του -και κατ’επέκταση συμβολικά ο Απόλλων – για αυτό και ο Πλάτων στους Νόμους αναφέρει ότι πρέπει μετά το θερινό ηλιοστάσιο να πάνε στον κοινό ναό του Ηλίου και του Απόλλωνα για να εκλέξουν τους άρχοντες.
Επιπροσθέτως ο εορτασμός των γενεθλίων της Αρτέμιδος την 6η Θαργηλιώνος , προφανώς λόγω του μύθου ότι εγεννήθη την προηγουμένη της γέννησης του Απόλλωνα, θα έπρεπε να πέφτει σε μήνα αφιερωμένο στον Απόλλωνα ( ή και στην Αρτέμιδα ).
Αν λοιπόν υποθέσουμε την σχέση με το σεληνιακό ημερολόγιο, τότε, για παράδειγμα φέτος όπως πολύ σωστά σημειώνεις, η 6η και η 7η Θαργηλιώνος θα έπεφταν αρχές Μαίου, δηλαδή στην κυριαρχία της Αφροδίτης.
Αντίθετα, εάν ακολουθούμε το ηλιακό ημερολόγιο, δηλαδή τις αλλαγές των ζωδίων, τότε όλα πέφτουν στην θέση τους.
Αλλωστε, οι Χριστιανοί εορτάζουν την ημερομηνία του θανάτου του Κωνσταντίνου που ήταν η 22α Μαίου, στις 21 Μαίου. Και επειδή, αυτοί ήξεραν καλλίτερα, κάτι σημαντικό σίγουρα θα ήθελαν να καπελώσουν για να το κάνουν αυτό.
Ο Βρεττός επίσης στο βιβλίο του περί εορτών, στο τέλος, αναφέρει ότι οι μήνες του Αττικού ημερολογίου άρχιζαν στα μέσα των συγχρόνων μηνών.
Ετσι αν η 15η Μαίου ήταν η 1η Θαργηλιώνος, τότε η 7η Θαργηλιώνος πέφτει πράγματι την 21η Μαίου.
Κατά μεγάλη σύμπτωση, "ξεσκονίζοντας" τις σημειώσεις μου για την ομιλία της Ατλαντίδας, έπεσα στο παρακάτω σημείο στον Διούσιο τoν Αλικαρνασέα :
"Ιλιος μεν γαρ εάλω τελευτώντος ήδη του θέρους, επτακαιδέκα πρότερον ημέραις της θερινής τροπής, Ογδόη φθίνοντος μηνός Θαργηλιώνος, ως Αθηναίοι τους χρόνους άγουσι".
Διονυσίου Αλικαρνασέως Ρωμαικής Αρχαιολογίας Λόγος Πρώτος 1.63
Ο Διονύσιος λέει ότι η 8η φθίνοντος Θαργηλιώνος, δηλαδή η 23η του μήνα, ήταν 17 ημέρες πριν το θερινό ηλιοστάσιο. Αν κάνουμε τον υπολογισμό πέφτουμε στην 21η Μαίου του σύγχρονου ημερολογίου, πράγμα που επιβεβαιώνει αυτά που έγραψα στο προηγούμeνο σχόλιο.
Αλλωστε, το πιο λογικό είναι εορτή του Απόλλωνα να έχει περισσότερη σχέση με τον ήλιο, παρά με την σελήνη.
Το θέμα με τα ημερολόγια είναι πολύ ενδιαφέρον και φυσικά δεν μπορεί να καταλήξει με μια τέτοια συζήτηση επέτρεψε μου όμως έναν σχολιασμό.
Κατ' αρχήν το ότι το Αττικό ημερολόγιο ήταν σεληνιακό/ηλιακό την κλασσική εποχή είναι δεδομένο.
12 μήνες που ξεκινούν από την εμφάνιση της νέας σελήνης στην Αττική γή και νέο έτος στην πρώτη σελήνη μετά το θερινό ηλιοστάσιο ( όχι στο θερινό ηλιοστάσιο ). Επειδή όμως παρατηρούσαν και τις εποχές σύμφωνα με τα άστρα ( γεωργικό ημερολόγιο κτλ ) κάθε περίπου τρία χρόνια έμπαινε ο εμβόλιμος μήνας ( Ποσειδεών Β' ) ώστε να ισοφαριστούν οι χαμένες ημέρες σε σχέση με τις τροπές του ηλίου.
Οπότε είναι αδύνατον μια εορτή που βασιζόταν στον σεληνιακό κύκλο των 12 μηνών ( μην απο το μήνη=σελήνη ) να έπεφτε την ίδια ημέρα βάσει ενός ηλιακού ημερολογίου 2 φορές συνεχόμενες.
Επίσης η 7η κάθε μήνα είναι η γενέθλιος του Απόλλωνα όπως η 6η της Αρτέμιδος η 3η της Αθηνάς κτλ και όχι μόνο η 7η Θαργηλιώνος που συμπίπτει με τα Θαργήλια.
Τέλος ο Διονύσιος γράφει αν δεν κάνω λάθος επί εποχής Αυγούστου, ενώ ήδη ο Ιούλιος έχει αλλάξει το ημερολόγιο στο γνωστό μας Ιουλιανό πράγμα που περιπλέκει ακόμα περισσότερο τα πράγματα.
Αυτό που αναφέρει ο Βρεττός και άλλοι συγγραφείς για το +-15 ημέρες από το σύγχρονο ημερολόγιο, είναι απλά μια ευκολία για έναν τύποις υπολογισμό αλλά δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα.
Πολύ θα μου άρεσε κάποια στιγμή να γίνει μια ανοιχτή συζήτηση ( ένα συνέδριο ) για συμπεράσματα πάνω στο ημερολόγιο/εορτολόγιο και τι θα ήταν πιο λογικό να ακολουθούμε.
Δημοσίευση σχολίου