Ο ΤΑΦΟΣ ΤΗΣ ΑΜΦΙΠΟΛΗΣ-ΠΑΡΑΠΛΑΝΗΤΙΚΕΣ ΟΙ ΤΑΦΕΣ ;

Σήμερα, 19/1/2015, το ΥΠΠΟ εξέδωσε μια ανακοίνωση (http://www.yppo.gr/2/g22.jsp?obj_id=59732 ) με τα αποτελέσματα της οστεολογικής έρευνας του σκελετικού υλικού που βρέθηκε στον Τάφο της Αμφίπολης.

Τα συμπεράσματα που προκύπτουν  είναι, όπως τα καταγράφει η ανακοίνωση,  τα εξής:

«Τα σκελετικά κατάλοιπα του ταφικού μνημείου, από τον λόφο Καστά Αμφίπολης αντιστοιχούν σε 550 περίπου οστά, θρυμματισμένα και ακέραια, ένα κρανίο σε αρκετά καλή κατάσταση, από το οποίο λείπουν τα οστά, που συνθέτουν το πρόσωπο και μία σχεδόν ακέραιη κάτω γνάθο. Δεν βρέθηκαν δόντια, εκτός από μία τερηδονισμένη ρίζα δεξιού δεύτερου προγόμφιου, η οποία βρισκόταν μέσα στη κάτω γνάθο και εμφανίζει προχωρημένο ακρορριζικό απόστημα……

Επιπλέον, αναγνωρίστηκαν οστά ζώων, κάποια από τα οποία φαίνεται να ανήκουν σε μακρά οστά ιπποειδούς. Τα οστά των ζώων θα μελετηθούν από ειδικό ζωοαρχαιολόγο……

Ο ελάχιστος αριθμός των ατόμων, που ταυτοποιήθηκαν από τα διαγνωστικά σκελετικά κατάλοιπα αντιστοιχεί σε πέντε άτομα, τέσσερα εκ των οποίων αποδίδονται σε ενταφιασμούς και ένα σε καύση…..

Ατομο 1: Γυναίκα

…….

Στο γυναικείο σκελετό φαίνεται ότι αποδίδονται τα περισσότερα οστά που βρέθηκαν στον κιβωτιόσχημο τάφο, από τα 7,8 μ. από την κορυφή του θαλάμου και κάτω, δηλαδή 1 μ. πάνω από το δάπεδό του κιβωτιόσχημου.

Ατομα 2 και 3 : Δύο άνδρες, 35 έως 45 ετών

Τα δύο άτομα (2 και 3), από τα τέσσερα, που είχαν δεχτεί ενταφιασμό, μπορούν με ασφάλεια να αποδοθούν σε άνδρες….

Ατομα 4 και 5

Το τέταρτο άτομο είναι ένα νεογέννητο βρέφος (νεογνό)…..

Το πέμπτο άτομο εκπροσωπείται από ελάχιστα θραύσματα, μόλις εννέα (9), κυρίως μακρών οστών, (Εικ. 12, 13) που φέρουν όλες τις παραμορφώσεις (εγκάρσιες μικρορωγμές και μερικές φορές έντονη παραμόρφωση) αλλά και τους αποχρωματισμούς (υπόλευκο και μπλε/γκρι) που συναντώνται στις περιπτώσεις πλήρους καύσης σαρκωμένου νεκρού και ανήκει πιθανότατα σε ενήλικο άτομο…..»

Η εικόνα συνεπώς του σκελετικού υλικού  είναι περίπλοκη και είναι δύσκολο, με τα μέχρις στιγμής δεδομένα, να υπάρξει μια πιο ενδελεχής ανάλυση των ευρημάτων. 

Θα αναμένουμε την συνέχεια της έρευνας για να τοποθετηθούμε με περισσότερη λεπτομέρεια.

Πάντως  εκ των πραγμάτων δημιουργούνται  εν πρώτοις τα εξής ερωτηματικά :

1)      Εκ πρώτης όψεως φαίνεται ότι η κυρίως ταφή αφορά το σκελετικό υλικό της γυναίκας , στην οποία  ανήκει το κρανίο και η κάτω γνάθος.  Πάντως προβληματίζει γιατί ο σκελετός της γυναίκας βρέθηκε τόσο ημιτελής (όπως φαίνεται και στην παρακάτω φωτογραφία). 

Αν η ταφή εγίνετο κανονικά θα ανεμένετο ο σκελετός να ήταν πλήρης.

Η εύρεση του κρανίου και της κάτω γνάθου έξω από το όρυγμα είναι επίσης πολύ περίεργη. Πολύ πιθανόν να αποτελεί μέρος της τελετουργίας των δευτερογενών ταφών (περισσότερα για αυτό το θέμα θα διαπραγματευθούμε σε επόμενη ανάρτηση) και όχι για πράξη τυμβωρύχων.

2)      Ομοίως και οι υπόλοιποι ευρεθέντες σκελετοί είναι «απελπιστικά» ατελείς ως προς την πληρότητα των οστών, πράγμα που υποδηλώνει ότι δεν ετάφησαν κανονικά. (Ιδίως τα ευρήματα από το 5ο άτομο  που έχει υποστεί και καύση είναι μόλις 9).

3)      Γιατί ευρέθη  μόνο ένα κρανίο ενώ το σκελετικό υλικό ανήκει σε 5 άτομα ; 

4)     Γιατί ευρέθησαν και οστά ζώων ;  Από όσο γνωρίζουμε ζώα εθάπτοντο μεν στους τάφους  αλλά όχι μαζί με τον νεκρό (μέσα στην κίστη του νεκρού).

Από τα πρώτα αυτά ερωτήματα, εντείνεται η πιθανότητα οι ταφές που ευρέθησαν να είναι παραπλανητικές και να μην αφορούν τον κύριο νεκρό για τον οποίο προορίζετο το ταφικό μνημείο. 

Αν θυμηθούμε ότι επί  του Τύμβου Καστά υπήρχε νεκροταφείο της εποχής του σιδήρου, είναι πολύ πιθανόν το σκελετικό υλικό  που ευρέθη μέσα στον κιβωτιόσχημο τάφο  να προέρχεται από ήδη υπάρχουσες ταφές που ευρίσκοντο επί του λόφου , δηλαδή οι ταφές που ευρέθησαν να είναι δευτερογενείς.

[Βέβαια υπάρχει και η πιθανότης τα λιγοστά οστά των άλλων σκελετών να έχουν προκύψει κατά την επιχωμάτωση του θαλάμου Θ3 (που φαίνεται ότι έγινε με χώμα από τον λόφο και όχι από άμμο από τον ποταμό Στρυμώνα, οπότε μπορεί να περιείχαν και διάσπαρτα οστά από κάποιες προηγούμενες ταφές επί του τύμβου) αλλά αυτό φαίνεται μάλλον απίθανο μιας και τότε τα οστά θα ήταν ατάκτως ερειμένα και όχι μαζεμένα μέσα στον κιβωτιόσχημο τάφο-τουλάχιστον αυτό έχει διαφανεί μέχρι τώρα από τις ανακοινώσεις. 
Υποθέτουμε ότι όλα τα οστά (ανθρώπων και ζώων-εκτός του κρανίου και της κάτω γνάθου) έχουν βρεθεί μέσα στον κιβωτιόσχημο τάφο, για αυτό και παρεπλανήθησαν οι ανασκαφείς νομίζοντας ότι επρόκειτο για έναν νεκρό-σε αντίθετη περίπτωση θα είχαν ανακοινώσει έυρεση και άλλων οστών εκτός του τάφου.]

Πολύ πιθανόν για αυτό  «Τόσο οι μακροσκοπικές όσο και οι αναλυτικές μέθοδοι θα εφαρμοστούν σε ένα μεγάλο αριθμό σκελετών, περίπου 300, από τα νεκροταφεία της Αμφίπολης, στο πλαίσιο διετούς ερευνητικού προγράμματος», δηλαδή  θα γίνει μια συγκριτική μελέτη σε ένα πλήθος σκελετών για την εξαγωγή συμπερασμάτων για την προέλευση των οστών, πράγμα που εν πρώτοις παραξενεύει διότι γίνεται ίσως για πρώτη φορά  κατά την εύρεση σκελετικών ευρημάτων.

Δεν πρέπει όμως αυτό να μας εκπλήσσει γιατί  ήδη από τις 19/12/2014,το ΥΠΠΟ σε μια ανακοίνωση του (http://www.yppo.gr/2/g22.jsp?obj_id=59532) μας είχε προβληματίσει με την αναφορά του  ότι «Η ανάλυση του συγκεκριμένου υλικού εντάσσεται σε ένα ευρύτερο ερευνητικό πρόγραμμα, που περιλαμβάνει την ολιστική προσέγγιση ενός δείγματος τριακοσίων περίπου σκελετών, που προέρχονται από την ευρύτερη περιοχή της Αμφίπολης και καλύπτουν χρονολογικά την περίοδο από το 1000 π.Χ έως 200 π.Χ.»

Άρα η απόφαση για συγκριτική μελέτη ενός τέτοιου μεγάλου εύρους δειγμάτων σκελετικού υλικού είχε ήδη ληφθεί αμέσως μετά το τέλος της ανασκαφής, και μάλιστα η χρονολογική περίοδος που θα καλυφθεί θα είναι από το 1000 π.Χ έως 200 π.Χ. πράμα που δεν πρέπει να μας εκπλήσσει αν σκεφτούμε ότι σε αυτό το χρονικό πλαίσιο εντάσσεται και το σκελετικό υλικό του νεκροταφείου επί του Τύμβου Καστά.  Αυτό μας προϊδεάζει ότι ίσως ένας από τους σκοπούς της έρευνας είναι να διασταυρωθεί αν τα ευρεθέντα οστά είναι παλαιότερα και ανήκουν χρονολογικά στην εποχή του σιδήρου.

Ίσως, ήδη από τον Δεκέμβριο, υπήρχαν ενδείξεις για τα ανακοινωθέντα ευρήματα.

Η εύρεση  των οστών ζώων ίσως εντάσσεται στα πλαίσια ενός τελετουργικού κάθαρσης , ενώ η ύπαρξη ενός μόνον κρανίου και η απουσία  των κρανίων των άλλων σκελετών και η ταυτόχρονη ύπαρξη της μίας κεφαλής της Σφίγγας στον ταφικό θάλαμο  με την παράλληλη μη ανεύρεση του κεφαλιού της άλλης Σφίγγας  παρά μόνο μέρος του λαιμού της  (δηλαδή και αυτή σε ημιτελή κατάσταση!) ισχυροποιεί την υπόθεση που έχουμε ήδη κάνει ότι η απουσία των κεφαλών των Σφιγγών  στην είσοδο και η εύρεση του ενός κεφαλιού στον ταφικό θάλαμο ίσως   αποτελούν μέρος ενός τελετουργικού.

Η συμμετρία αντιστοίχισης   Κρανίο ενός νεκρού-Απουσία κρανίων των άλλων ημιτελών σκελετών με το αντίστοιχο Κεφαλή μιας Σφίγγας-Απουσία κεφαλής δεύτερης Σφίγγας (με ένδειξη  ημιτέλειας  η ύπαρξη μόνο μέρος του λαιμού της δεύτερης) είναι πολύ περίεργη για να είναι τυχαία!

Είναι γεγονός ότι η  έλλειψη χρονολόγησης των ευρημάτων μας εμποδίζει να έχουμε σαφή εικόνα  για την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων.

Έχουμε χρονολόγηση του τάφου στο τελευταίο τέταρτο  του 4ου αι.  Όμως δεν γνωρίζουμε με ακρίβεια πότε έγινε η επιχωμάτωση του τάφου  και φυσικά  σε ποια χρονολογική εποχή εντάσσεται το σκελετικό υλικό που βρέθηκε. 

Μήπως τελικά  το σκελετικό υλικό είναι (αρκετά)  προγενέστερο  του τάφου ; Αυτό θα σημαίνει ότι τα οστά έχουν μεταφερθεί από το νεκροταφείο της περιοχής.

Και αν η επιχωμάτωση του τάφου είναι σύγχρονη της κατασκευής του τάφου, τότε το σενάριο της σύλησης  απομακρύνεται. Αλλά αν αποκλείεται έτσι η σύληση, τότε πως και δεν υπάρχουν κτερίσματα ;  Μήπως δεν υπήρχαν εξ υπαρχής ; Και αν υπήρχαν,  τι έγιναν τελικά ;

Μήπως βρίσκονται κάπου αλλού μέσα στον τύμβο, όπως δεν απέκλεισε και η κα Περιστέρη στην ανακοίνωση της 29/11/204 (βλέπε   ΑΝ ΣΩΖΟΤΑΝ Η ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ ΙΣΩΣ ΝΑ ΕΙΧΑΜΕ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΗΓΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΝΗΜΕΙΟ) ίσως μαζί με τον πραγματικό νεκρό της Αμφίπολης ; Μην ξεχνάμε ότι τα πρώτα στοιχεία από την διασκόπηση παρέχεουν ενδείξεις αρχαιολογικού ενδιαφέροντος και σε άλλα σημεία του τύμβου.

Ποιος τελικά είναι ο αφηρωισμένος νεκρός προς τιμήν του οποίου το ταφικό μνημείο ήταν επισκέψιμο για μεγάλο διάστημα ; Τα σκελετικά ευρήματα τελικά  δεν επιβεβαιώνουν αυτήν την εκδοχή.  

Αν όμως δεν υπήρχε αφηρωισμένος νεκρός, σε ποιόν απέδιδαν τιμές ;

Μήπως τελικά το μνημείο δεν ήταν ανοικτό και επισκέψιμο αλλά το συμπέρασμα αυτό προκύπτει από λανθασμένη εκτίμηση της απουσίας κτερισμάτων   και κάποιων φθορών (καθ’όλα εξηγήσιμων κατά τα άλλα-βλέπε υπόθεση σε προηγούμενες αναρτήσεις και κυρίως  Ο ΝΕΚΡΟΣ ΒΡΕΘΗΚΕ, ΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΜΕΓΑΛΩΝΟΥΝ  που λανθασμένα ερμηνεύτηκαν ως αποτέλεσμα σύλησης ;

Άξιζαν  οι νεκροί, των οποίων το σκελετικό υλικό βρήκαμε, την πολυτέλεια και την φροντίδα μιας τέτοιας σφράγισης του τάφου, ή τελικά όλο αυτό εντάσσεται σε ένα ιδιοφυές σχέδιο σφράγισης μεν αλλά και παραπλάνησης για την προστασία του πολύτιμου νεκρού, ο οποίος ίσως να βρίσκεται κάπου εκεί  κοντά, καλά προστατευμένος ;

Η μελέτη των ευρημάτων (σκελετικών και μη) και τα αποτελέσματα της διασκόπησης ίσως μας δώσουν την απάντηση. 

Ας αναμένουμε λοιπόν.....